خبرگزاری شبستان، گروه بین‌الملل: روز پنجشنبه ۳۰ آذر ۱۴۰۲ مطابق با ۲۱ دسامبر ۲۰۲۳ مصادف با شب قدر در ایران و کشورهای مختلف جهان است. این شب به عنوان نوزدهمین میراث ناملموس ایران و افغانستان در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است.
یلدا به زبان سریانی به معنی تولد خورشید است. این شب یادآور شب زیبا و دوست داشتنی در کنار خانواده‌هاست که آخرین روز ماه آذر و اواسط ماه دسامبر جشن گرفته می شود.
یلدا به زبان سریانی به معنی تولد خورشید است. این شب یادآور شب زیبا و دوست داشتنی در کنار خانواده‌هاست که آخرین روز ماه آذر و اواسط ماه دسامبر جشن گرفته می شود.به نظر می‌رسد که شب یلدا تنها مختص ایران و کشورهای‌همجوار آن است، اما در کشورهای دیگر که هزاران کیلومتر از ایران فاصله دارد، این شب جشن گرفته می شود.
برخی از آداب و رسوم در فرهنگ و سنن هر ملتی ریشه تاریخی و فرهنگی دارد که جنبه‌هایی از باورهای ارزشمند و کهن را در فرهنگ ملت‌ها به نمایش می گذارد که فراتر از باورهای مذهبی و سنتی آنهاست و نشانه هویت فرهنگی و تاریخی این جامعه است.
این آداب و رسوم قدیمی که در طولانی‌ترین شب سال برگزار می‌شود، به هفت هزار سال پیش بازمی گردد.
برخی درباره شب یلدا می‌گویند: حضرت مسیح(ع)، شب یلدا یعنی شب انقلاب زمستانی متولد شده است. به همین دلیل جشن کریسمس و شب یلدا با فاصله کمی از هم برگزار می شود.
کشورهای مختلف آخرین شب فصل پاییز را به عنوان روز تولد خورشید جشن می گیرد. آیین‌های بسیاری از این جشن مشابه جشن شب یلدای ایرانی است. حتی در برخی موارد می توان تاثیر فرهنگ باستانی ایران را به عنوان منشأ در این آداب و رسوم اثبات کرد.
از نزدیک به چهار هزار سال پیش در مصر قدیم، جشن «میلاد دوباره خورشید» همزمان با شب یلدا برگزار می شد. در این زمان از سال، مصریان جشن پیروزی نور بر تاریکی را به مدت ۱۲ روز به نشانه ۱۲ ماه از سال شمسی جشن می گیرند و همچنین «۱۲ نخل خرما» برای تزیین استفاده می‌شد.
از نزدیک به چهار هزار سال پیش در مصر قدیم، جشن «میلاد دوباره خورشید» همزمان با شب یلدا برگزار می شد. در این زمان از سال، مصریان جشن پیروزی نور بر تاریکی را به مدت ۱۲ روز به نشانه ۱۲ ماه از سال شمسی جشن می گیرنددر تمدن‌های مختلف نیز آخرین شب فصل پاییز را به عنوان روز تولد خورشید جشن می‌گیرند و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای مختلف همچون تاجیکستان، پاکستان، افغانستان، ژاپن، چین، کره جنوبی، اسکاتلند، روسیه، بولیوی، پرو، اکوادور و آفریقا با اسامی و آداب و رسوم مشابه جشن گرفته می شود.
شب یلدا در عراق
اقلیم کردستان عراق هرساله جشن ویژه ای را به مناسبت شب«یلدا» به عنوان طولانی‌ترین شب سال با حضور مردم کرد و گروهی از مردم این منطقه برگزار می کند. در این جشن فعالیت‌ها و برنامه‌های متعددی با طعم یلدایی با حضور شخصیت های ادبی و فرهنگی و اجتماعی برگزار می‌شود.
در این روز هرساله به مناسبت شب یلدا به عنوان طولانی‌ترین شب سال جشن گرفته می‌شود. این شب ریشه عمیقی در ادبیات، آداب و سنن "جامعه کرد" دارد. در این شب مردم آرزوهای خود را در زندگی به امید برآورده شدن آنها در آینده انجام می دهند. همچنین فضای شادی و جشن را هرساله برای احیای سنت‌های شگفت انگیز آن حفظ می کنند.
کردها و تعدادی از مردم منطقه این شب را که «شب یلدا»، یا «شه وی یه‌لدا/ شه‌وی چله» می نامند، براساس سنت‌های قدیمی جشن می گیرند. مردم در ای شب در انتظار طلوع خورشید بیدار می مانند. یلدا به معنای ولادت است و این اعتقاد وجود دارد که ولادت خورشید است.
جشن‌ها و آیین‌ها با نور برگزار می شود و خورشید را به عنوان نماد عشق و محبت به شمار می آروند. این شب را کردها و اقوام همسایه که فرهنگ‌های مشترک با آنها دارند، شب آغاز زمستان، یلدا و شب چله می‌شود.
شب یلدا در تاجیکستان
یلدای ایرانی قدمتی هزار ساله دارد که در کشورهای آسیای مرکز مانند تاجیکستان نیز برگزار می شود. در این کشور که به زبان فارسی نیز سخن می گویند، در شب یلدا در گرد سفره جمع می شوند که در آن انار، هندوانه، آجیل و تنقلات گذاشته شده است.
از آداب و رسوم دیگر تاجیکی‌ها در این شب، پخت نان لذید و شیرین است. برخی افراد مسن در روستاها دیوارهای کنار پنجره‌ها را با پوست می‌پوشانند، آنها را از سقف آویزان می کنند. در حیاط خانه گندم می پاشند. در این شب با گرفتن فال وقایع سال آینده را پیش بینی می کنند.
شب یلدا در پاکستان
پاکستانی ها شب یلدا را به مدت طولانی با نماز و دعا و نیایش سپری می کنند، در این شب مردان به حمام زمستانی می روند و پس از استحمام جشن آغاز می شود/ این جشن همراه با آتش بازی و یک شام لذیذ ادامه می یابد. مردم سفره مخصوص یلدا می چینند و آن را با میوه ها و آجیل های خوشمزه پر می کنند. دو میوه اصلی سفره انار و هندوانه است که سرخی آنها را نماد سرخی خورشید می دانند و مردم این شب را در کنار بزرگان فامیل می گذرانند و اوقات خوشی را سپری می کنند.
شب یلدا در افغانستان
افغان‌ها این شب را به مانند ایرانی‌ها برگزار می کنند. در شب یلدا سفره مخصوصی از میوه و آجیل چیده می شود و در کنار بزرگان خانواده شب نشینی می کنند. مراسم شعر خوانی از جمله سنت‌های افغان‌ها در شب یلداست.
شب یلدا در شرق آسیا
شب یلدا در شرق آسیا یعنی نان برنجی خوشمزه! مردم شرق آسیا به شب یلدا اهمیت زیادی می دهند و آن را با جشنواره‌های خاصی سپری می کنند.
باتوجه به اینکه خانواده در شرق آسیا از اهمیت بالایی برخوردار است، اعضای خانواده باید در این شب گرد هم آیند. چینی ها مراسم ویژه ای برای گذراندن شب یلدا دارند. دور هم جمع می شوند و چای مخصوص را با نان برنجی می نوشند.
در کره جنوبی هم همانند مردم چین در این شب نان برنجی خورده می شود اما نان برنجی آنجا با لوبیا قرمز درست می شود. البته کره ای ها رسم جالب دیگری هم دارند و آن ریختن آب در اطراف خانه برای دفع نیروهای شیطانی است.
ژاپنی‌ها شب عید را «توئوجی» می‌نامند و با آداب و رسوم ویژه‌ای این شب را می گذرانند. چینی ها افسانه ای دارند که می گوید در این شب روح یک شکارچی برای یافتن غذا برای زمستان سرد به خانه روستاییان می رود.
ژاپنی‌ها شب عید را «توئوجی» می‌نامند و با آداب و رسوم ویژه‌ای این شب را می گذرانند. آنها به حمام می روند و از طعم نارنج برای بوی خوش در این شب بهره می برند و معتقدند با این کار انرژی های منفی از آنها خارج می شود و تا پایان زمستان به سرماخوردگی مبتلا نمی شوند و میوه و سبزی می خورند.
شب یلدا در اسکاتلند
در اسکاتلند مراسم شب یلدا شبیه جشن ایرانیان در آخرین چهارشنبه سال به نام «جهارشنبه سوری» برگزار می شود. وقتی شب یلدا می رسد، فردی که موهایش باید مشکی و بلند باشد به جلوی در خانه همسایه می رود تا غذای خوشمزه بگیرد.
شب یلدا در آمریکای جنوبی
در کشورهای بولیوی و پرو و اکوادور هم مراسم شب یلدا مشترکی است. یکی از این رسوم پیچاندن طناب به دور خورشید است! برای اینکه دستشان به خورشید برسد به بالای کوه می روند تا در مراسمی نمادین خورشید را بگیرند و آن را روی صخره ها ببینند! با این کار روزها را طولانی تر می کنند. ارتفاعات «ماچو پیچو» یکی از مکان‌های باستانی و معروف پرو است که برای این کار استفاده می‌شود.
شب یلدا در آفریقا
یکی از جشن‌های هیجان‌انگیز برای شب یلدا را می توان جشنواره‌ای دانست که در مناطق غربی آفریقا برگزار می‌شود. در این جشنواره لباسی خاص اما عجیب پوشیده می شود، لباس‌هایی که شبیه به حیوانات یا عناصری مانند شیاطین و فرشتگان است.هیجان‌انگیزترین مراسم شب یلدا جشنواره‌ای است که در مناطق غربی آفریقا برگزار می‌شود.
مردم با پوشیدن این لباس های خنده دار به خیابان ها می روند و با پخش موسیقی برای فصل زمستان آماده می شوند.
شب یلدا در روسیه
برخی از مردم روسیه شب یلدا را با دعا و خوردن نان، پنیر و عسل جشن می گیرند.
آنها در طولانی ترین شب سال خیابان ها را روشن می کنند و برای یکدیگر شیرینی های خانگی درست می کنند.
نظر شما