مرحوم آل احمد شصت سال قبل، خطاب به شهردار تهران می نویسد : «آقای شهردار! آیا می دانید که در یک شهر اسلامی، بلندتر از مناره خانه خدا چیزی ساختن زشت است؟ دست کم این را می دانید که حتی برج مقبره سلطنتی را هم از گنبد حضرت عبدالعظیم بلندتر نساختند!»
مشهد در سال دویست و دو هجری و همزمان با شهادت امام رضا(ع)، باغی میان دو روستای نوغان و سناباد بوده که به مرور با ساخت قبّه حضرت و مسجد بالاسر و فراهم شدن امکان زیارت، هسته شکل‌گیری مشهد می‌شود، بنابراین حرم مطهر رضوی علت و مبنای پیدایش، هسته مرکزی شکل‌گیری و عنصر اصلی هویت ساز شهر مشهد است، اما مشهد طی سالهای اخیر شاهد تغییرات شگرف بوده است، تغییراتی که هیچ سنخیتی با هویت مذهبی شهر ندارد.
ساختمانهایی که با فرهنگ اصیل ایرانی همخوانی نداشته و معماری آن تحت تأثیر معماری غربی شکل گرفته است در واقع طراحان شهری بدون رویکرد به تاریخ و هویت مذهبی این شهر قلم بردست گرفته و با ترسیم نقشه های جدید به بازسازی هویت جدید اقدام میکنند که بخش اعظم آن توسط سرمایه دارها با رویکرد تجاری بوده است.
امروزه وسعت جاذبه ها در شهر مشهد چنان زیاد شده که برخی از مکان های تفریحی دغدغه حضور زائران شده و توسعه این گونه فضاها چنان وسیع و سودآور بوده که تمام محلات شهری در محاصره معماری جدید با هویتی مبهم قرار گرفته اند؛ بله، هر شهری، هم در جهت پاسخگویی به نیازهایی پدید آمده و هم این که به نیازهای خاصی پاسخگو است توجه شود که تا نیازها و علل پیدایش و دوام و بقای شهر برقرار هستند، باید به این اصالت توجه کافی مبذول داشت و نباید سایر نیازها و علل را جایگزین آن نمود.
به بیان دیگر، اگر شهر می خواهد ((مشهد)) باقی بماند که تنها دلیل پیدایش، دوام و بقای آن حضور مضجع شریف امام رضا(ع) است نباید از این علت و موضوعات مربوط به آن اعلام استقلال کند و مستقل از آنها عمل نماید اما امروز در مشهد معاصر تداوم و حضور معنوی عنصر مقدس محسوس نیست، در حالی که همه بافت ها و فضاهای شهر نیازمند رعایت ادب، تواضع، حیا، معنویت، هماهنگی توجه به معنویت و اصول و ارزشهای الهی هستند، به گونه ای که سیطره آن عنصر مقدس و غلبه معنوی و مادی آن بر کالبد و فضای تمامی شهر کاملاً ملموس باشد، ولی امروز در بسیاری از موارد، نه تنها این احساس به انسان القاء نمی شود که سیطره مادیت و مصرف و تهییج مشتهیات با شدتی بیشتر احساس می شود که به معنای واقعی جامعیت و معنویت آن عنصر اصلی را خدشه دار نموده است.
سهراب صمدی حکاک | فعال فرهنگی
نظر شما