دکتر جهانگیر کرمی دانشیار مطالعات اوراسیایی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران به خبرنگار سیاسی خبرگزاری شبستان گفت: ایران و آسیای مرکزی یک حوزه فرهنگی و تمدنی و یک قلمرو جغرافیایی و ژئوپلیتیک هستند و از هزاره ها پیش تاریخی مشترک دارند. ایران به تعبیر مورخان بزرگ، نخستین امپراتوری اوراسیایی بوده است. در حقیقت، پیوندهای اجتماعی، جمعیتی، فرهنگی، تمدنی، تاریخی، جغرافیایی و همه آنچه که یک تمدن را ایجاد می کند بین ایران و آسیای مرکزی مشترک است.
روابط بسیار خوبی بین ایران و کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد
استاد دانشگاه تهران افزود: اینک بیش از سه دهه از استقلال کشورهای آسیای مرکزی گذشته است و جمهوری اسلامی ایران از اولین کشورهایی بود که این آنها را به رسمیت شناخت و روابط دوجانبه برقرار کرد و این کشورها از طریق گسترش سازمان همکاری اکو وارد تعاملات منطقه ای با ایران شدند و روابط بسیار خوبی در طی سه دهه بین ایران و کشورهای آسیای مرکزی وجود داشته است. با وجود این، متاسفانه این روابط در حوزه اقتصادی محدود مانده است.
وی با اشاره به عضویت کشورهای آسیای مرکزی در سازمان همکاری اکو و اتحادیه اقتصادی اوراسیایی، خاطرنشان کرد: تعاملات ایران و آسیای مرکزی بسیار مهم است و هیچ مساله امنیتی حاد و مشکل سازی بین آنها وجود ندارد بلکه همکاری امنیتی میان آنها همواره وجود داشته و دارد.
همکاری های امنیتی بین ایران و آسیای مرکزی برای مقابله با تروریزم و جدایی طلبی و ایجاد ثبات و امنیت در منطقه
دکتر کرمی، همکاری های اقتصادی را مهم ترین حلقه مفقوده بین ایران و کشورهای آسیای مرکزی عنوان کرد و ادامه داد: همکاری های امنیتی بین ایران و کشورهای آسیای مرکزی در راستای مقابله با تروریزم، رادیکالیزم و جدایی طلبی و ثبات و امنیت در منطقه و در افغانستان وجود داشته و با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای افزایش یافته است.
استاد دانشگاه با اشاره به عوامل تاثیرگذار در کاهش روابط اقتصادی ایران با کشورهای آسیاسی مرکزی گفت: ضعف بخش خصوصی اقتصادی در ایران، عدم هم تکمیلی اقتصادها، سیاست های غرب به ویژه آمریکا در محدود سازی روابط این کشورها با ایران و سیاست رسانه ای غرب در ترسیم چهره ای ساختگی از ایران در منطقه، متاسفانه باعث شده است تا نگاه نخبگان منطقه به جمهوری اسلامی ایران تا حدودی تحت تاثیر قرار گیرد و مجموعه این عوامل باعث شده تا همکاری های اقتصادی محدود بماند اگر چه در دولت سیزدهم، اولویت سیاست همسایگی و سیاست شرقی باعث شده است تا یک امیدواری بیشتر و چشم اندازی روشن تر برای همکاری های اقتصادی ایجاد شود و امیدواریم که این روند به نتایج عینی هم برسد.
شرایط موجود امکان همکاری مهمی را بین ایران و آسیای مرکزی ایجاد کرده
وی با بیان اینکه شرایط موجود امکان همکاری مهمی را بین ایران و آسیای مرکزی ایجاد کرده است، خاطرنشان کرد: نهادمندی فزاینده روابط منطقه ای ایران و اوراسیا در چارچوب سازمان همکاری اقتصادی اکو، سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا ( که ایران توافق تجارت ترجیحی و هم توافق تجارت آزاد را با این کشورها امضا کرده است) بسترها و امکان های مطلوبی برای همکاری فراهم ساخته است.
دکتر کرمی، نزدیکی جغرافیایی، پیوستگی مرزها، امکان استفاده از دریای خزر برای کشتیرانی را مولفه های تاثیرگذار در گسترش همکاری های اقتصادی ایران با کشورهای آسیای مرکزی برشمرد و گفت: با توجه به این امکان ها و تجربه گذشته، همکاری اقتصادی با ترکمنستان و قزاقستان همواره بسیار گسترده تر از سایر کشورهای آسیای مرکزی بوده و در آینده هم تداوم خواهد داشت و به دلیل وجود مرزهای مشترک دریایی و زمینی، تردد با سایر کشورهای آسیای مرکزی یعنی تاجیکستان، قرقیزستان و ازبکستان از طریق مرز ترکمنستان صورت می گیرد.
استاد دانشگاه با بیان اینکه ظرفیت های اقتصادی موجود در قزاقستان بسیار گسترده است و ازبکستان در اولویت دوم قرار دارد، تصریح کرد: طبیعتا اقتصادهای قرقیزستان و تاجیکستان کوچک تر هستند اما نبایستی آنها را نادیده گرفت و درحال حاضر همکاری اقتصادی با تاجیکستان در حال افزایش بوده و سیر صعودی دارد و برای ایران همه این کشورها اهمیت دارند.
ایران مهم ترین راه گذر ارتباطی برای ارتباط و حمل و نقل با دریاهای آزاد/افزایش همکاری های اقتصادی با آسیای مرکزی یکی از راه های خروج از فشار تحریم های اقتصادی
وی ادامه داد: کشورهای منطقه از نظر جغرافیایی و ارتباطی سرزمین های بسته محسوب می شوند و ایران مهم ترین راه گذر ارتباطی برای ارتباط و حمل و نقل با دریاهای آزاد است و امکانات و زیرساخت های حمل و نقلی گسترده ای در ایران برای فعال سازی کریدور شمال-جنوب ایجاد شده است که همگرایی موثر این کشورها با ایران را می تواند با کمترین هزینه ای ایجاد کند. همچنین، توجه به نیازها و ضرورت های موجود کشورهای آسیای مرکزی و نیز ضرورت های اقتصادی مربوط به جمهوری اسلامی برای خروج از فشار تحریم های اقتصادی، لازم است که توسعه اقتصادی در اولویت حکمرانی کشور قرار گرفته و اقتصاد کشور پویا شده و بخش خصوصی تقویت شود، که در آن صورت امکان افزایش ارتباطات اقتصادی بسیار گسترده تر خواهد شد.
دکتر کرمی تاکید کرد: علت تاکید بر افزایش تعاملات اقتصادی را می توان اینگونه توصیف کرد که تعاملات اقتصادی، روابط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی را تحت تاثیر خود قرار می دهد و همگرایی موثر را از سطح اقتصادی به دیگر سطوح تسری می بخشد.
وی گفت: در حال حاضر، عمده ضعف روابط ایران با این کشورها درخصوص مسائل دوجانبه و به ویژه در حوزه اقتصادی ست و در روابط دوجانبه نیز بدون همکاری اقتصادی پویا و رفت و آمد تجاری، سرمایه گذاری، انتقال تکنولوژی، برطرف کردن نیازهای کشورهای منطقه و تجارت موثر با این کشورها، سایر همکاری ها نمی تواند توسعه و تداوم موثری بیابد؛ به ویژه همکاری های فرهنگی و اجتماعی به شدت تابع گسترش روابط اقتصادی است.
کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: توافقات مهمی که بین کشورهای آسیای مرکزی صورت گرفته و از ۲۰۱۷ پس از اسلام کریمف در حال گسترش است، عمدتا در راستای همکاری بین خودشان است. کشورهای آسیای مرکزی در یک سال گذشته با کشورهای چین، روسیه، آمریکا و ترکیه، کشورهای اروپایی و حوزه خلیج فارس توافقات همکاری دارند و نشست های مهمی در سطح سران و شورای همکاری خلیج فارس برگزار کرده اند.
وی با بیان اینکه چین شریک اول، روسیه شریک دوم و ترکیه شریک سوم اقتصادی کشورهای آسیای مرکزی محسوب می شود، تصریح کرد: وقتی جمهوری اسلامی ایران قدرت سرمایه گذاری موثر خارجی در آسیای مرکزی ندارد، تجارت با ایران مشمول یکسری تحریم ها می شود و بخشی از نیازهای فناورانه آنها از طریق ایران تامین نمی شود، طبعا این کاستی ها باعث می شود روابط ایران و آسیای مرکزی آنچنان که شایسته این سیاست همسایگی و سیاست شرقی ست، گسترش نیابد.
وی افزود: در پایان باید اضافه اضافه کنم که در حال حاضر به خاطر فعال شدن راهگذر شمال-جنوب، توافق تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی، عضویت در سازمان همکاری شانگهای و فعال شدن اکو، موانع محدود تری بر سر راه همکاری وجود دارد.
نظر شما