خبرگزاری شبستان_خراسان جنوبی؛ سمیه محمدی: «نکته‌ای که بنده بارها این را عرض کرده‌ام، این است که مسجد بایستی برقرار باشد؛ که حالاخب [باتوجّه به] آمارهایی که بیان کردند، بحمدالله تاحدودی گویا این‌جورشده، تحقّق پیداکرده لکن باید کامل بشود. وقت نماز، مسجد باید باز باشد. هر سه وقت در مسجد باید نماز جماعت برگزار بشود؛ بنا را بر این باید گذاشت. حالا ممکن است بنده مثلاً فرض کنید توانایی ندارم که هر سه وقت بروم، خب یک نفر دیگر را حتماً آنجا بگذارم که سه وقت در این مسجد نماز اقامه بشود. و درِ مسجد از پیش از ظهر که باز می کنند برای نماز ظهر و عصر، تا شب بعد از نماز عشا باز باشد؛ این‌جور نباشد که درِ مسجد را ببندند. بنده شنیدم بعضی‌ها می گفتند «عصری وارد تهران شدیم، نماز ظهر و عصر می خواستیم بخوانیم، درِ هر مسجدی رفتیم بسته بود »؛ البتّه مال چند سال پیش است؛ نه، مسجد باید باز باشد."
دیدار ائمه جماعات استان تهران با رهبر معظم انقلاب در روز جهانی مسجد (مرداد ۹۵) را می توان نقطه عطفی بر طرح دغدغه ها و تاکیدات معظم له در خصوص احیای جایگاه پر اهمیت مساجد دانست. این جملات، طرح یک دغدغه ی مهم از سوی معظم له در خصوص برقرار بودن مسجد است که پیش روی همه دست اندرکاران، متولیان و به ویژه مخاطبان کلیدی این دیدار (ائمه جماعات) قرار گرفته و مستلزم برنامه ریزی، اهتمام و سرمایه گذاری بیشتر می باشد.
این مهم طرح یک دغدغه مهم از سوی مقام معظم رهبری بود که بر آن شدیم در این خصوص با حجت الاسلام امین مطهری مقدم_ مدیر مرکز رسیدگی به امور مساجد خراسان جنوبی مصاحبه ای اختصاصی داشته باشیم که در نهایت منتج به یک طرح کلی برای این دغدغه معظم له شد که در ادامه آن را می خوانیم.
-فضیلت نماز جماعت صبح
به گفته مدیر مرکز رسیدگی به امور مساجد خراسان جنوبی صبح، آغاز روز و طلیعه حیات انسان در یک روز جدید است. طلیعه ای که می تواند بشارت یک فرصت دوباره برای عبادت و بندگی خداوند متعال باشد. نماز صبح نیز به نوعی تجدید عهدی دوباره با خالق متعال بوده و اقامه آن به جماعت و در محیط معنوی مسجد می تواند روز خوبی را از جهت پایبندی افراد به اصول و ارزش های توحیدی و معنوی، پیش روی نمازگزاران قرار دهد. برگزاری نماز صبح به صورت جماعت یکی از نشانه های مسجد برقرار است. پیش بینی برنامه های جانبی نظیر قرائت دعای عهد و زیارت عاشورا به صورت سریع و بدون گرفتن وقت زیاد از نمازگزاران و همچنین پیش بینی پذیرایی صبحانه مختصر با استفاده از ظرفیت بانیان خیر نیز می تواند بر جذابیت و نشاط این برنامه بیفزاید.
-توجه به نماز جماعت ظهر برکت کسب و کارهاست
نماز جماعت ظهر و عصر که در وسط روز و در بین ساعت های فعالیت های روزانه برپا می شود، فرصت خوبی برای گردهم آمدن افراد، به ویژه کسبه و بازاریان و سایر اهالی محله و منطقه پیرامون مسجد است. از این فرصت نیز می توان برای ارائه احکام مبتلابه افراد، به صورت برگزیده و اختصاری و همچنین اخلاق کسب و کار استفاده کرد که با خلاقیت و دقت نظر امام جماعت قابل انجام می باشد.
-نماز جماعت مغرب و عشا میعادگاه خانواده های مسجدی
نماز جماعت مغرب و عشا معمولا در اغلب مساجد، پر رونق ترین وعده های نماز جماعت می باشد. در این وعده از نماز جماعت، بسیاری از خانواده ها به صورت جمعی و به اتفاق یکدیگر حضور می یابند و فرصت خوبی برای اجرای برنامه های متنوع و جذاب فرهنگی فراهم می آید.
پاسداشت مناسبت های مذهبی و انقلابی، محافل انس و کرسی های تلاوت قرآن و ده ها برنامه ی متنوع دیگر که قبل و بعد از نماز جماعت مغرب و عشا قابل طراحی و اجراست بر رونق و نشاط محیط مسجد خواهد افزود و مسجد را به مسجد برقرار نزدیکتر می کند.
-برقراری مسجد در اوقات نماز
ممکن است رهگذران و حتی ساکنین و مجاوران مسجد، به هر دلیل نتوانند خود را به نماز جماعت مسجد برسانند و در اوقات نماز (بعد از اذان و نماز جماعت صبح تا طلوع آفتاب، بعد از اذان و نماز جماعت ظهر و عصر تا غروب آفتاب و تا ساعتی بعد از اذان و نماز جماعت مغرب و عشا) به مسجد بیایند و بخواهند نماز خود را در مسجد بخوانند. لازم است برای این افراد نیز مسجد پیش بینی لازم را نموده و فضایی را برای اقامه نماز در این اوقات اختصاص دهند. چه اینکه رهبر حکیم و فرزانه انقلاب نیز به عنوان یکی از مصادیق مهم برقرار بودن مسجد، به این نکته اشاره فرموده اند که درب مسجد باید در اوقات نماز باز باشد. باید برای جلوگیری از اتلاف انرژی در شبستان اصلی مسجد، فضای کوچکتری از مسجد به این موضوع اختصاص یابد و امکان لازم برای اقامه نماز در آن فراهم شود. برخی مساجد در این خصوص ابتکارات خوبی داشته اند و البته از ظرفیت خادمین افتخاری نیز برای باز بودن مسجد استفاده کرده اند.
- مسجد برقرار و چالش های متولیان و کارگزاران
باز بودن درب مسجد و به تعبیری برقرار بودن مسجد، به طور طبیعی چالش هایی را نیز برای متولیان و کارگزاران مسجد به همراه خواهد داشت، که اغلب موجب شده است از این موضوع منصرف شده و مسجد را در اوقاتی غیر از اوقات نماز جماعت باز نگذارند از جمله این چالش ها می توان مواردی را به شرح زیر برشمرد، که لازم است برای هر یک از آنها چاره اندیشی شود؛
-پاسخگویی به نیازهای مردم
مسجد، مکانی عمومی و محیطی اجتماعی است و باز بودن درب مسجد به معنای مواجهه این نهاد مقدس با مجموعه ای از نیازهای متنوع مردمی است. از نیازمندانی که برای دریافت کمک به مسجد مراجعه می کنند و یا افرادی که با آسیب های اجتماعی(نظیر اعتیاد) دست و پنجه نرم می کنند تا مراجعینی که برای دریافت برخی خدمات اجتماعی و فرهنگی نیازمند مراجعه به مسجد هستند. نکته اینجاست که متولیان و کارگزاران مسجد باید برای پاسخگویی و مواجهه با این مجموعه نیازها آمادگی لازم را داشته و چاره اندیشی کنند. به عنوان نمونه برای پاسخگویی به نیازهای فقرا و افراد بی بضاعتی که به مسجد مراجعه می کنند لازم است گروهی از افراد معتمد مسجد یا اعضاء هیئت امنا، تشکیل و موضوع را به صورت مورد به مورد بررسی و با بهره گیری از کمک های مردمی و خیرین چاره اندیشی کنند. برای مواجهه با آسیب های اجتماعی نیز لازم است خادم موظف و همچنین خادمین افتخاری مسجد، آموزش های لازم را ببیننند و بتوانند در هنگام ضرورت، ارتباط لازم را با نهادهای مسئول و متولی امر نظیر بهزیستی، اورژانس اجتماعی و نیروهای انتظامی برقرار کنند.
درخصوص پاسخگویی به نیازهای مردم در زمینه خدمات اجتماعی و فرهنگی نیز لازم است شورای فرهنگی یا هیئت امنای مسجد، به نحو مقتضی برنامه ریزی کند و زمینه را برای ارائه این خدمات یا راهنمایی مراجعین به مراکز امین فرهنگی و اجتماعی فراهم کند.
-چالش امنیت فضای مسجد
یکی از چالش های برقرار بودن مسجد و باز بودن درب این نهاد مقدس، حفظ امنیت فضای مسجد است که اغلب روبروشدن با چنین چالشی، کارگزاران مسجد را از باز نگهداشتن درب مسجد منصرف می سازد. در این خصوص نیز برنامه ریزی و هماهنگی لازم از یک سو با نهادهای متولی برقراری امنیت به ویژه نیروهای انتظامی و استفاده از ظرفیت گشت های سیار این نیرو و همچنین ظرفیت پایگاه بسیج و از سوی دیگر استفاده از ظرفیت خادمین افتخاری و نوبت بندی برای حضور خادمین در مسجد می تواند راه حل مواجهه صحیح با این چالش و مخاطرات مرتبط با آن باشد.
-هزینه های برقرار بودن مسجد
باز بودن درب و ایجاد امکان حضور افراد در محیط مسجد، مستلزم هزینه های متنوعی به ویژه هزینه انرژی و گرمایش و سرمایش محیطی مسجد است. برای این منظور از یک سو با محدود کردن فضای عمومی و بزرگ شبستان مسجد به فضایی برای اقامه نماز و همچنین رعایت اصول مرتبط با بهینه سازی مصرف انرژی می توان در مصرف انرژی و هزینه های مترتب بر آن صرفه جویی کرد.
- مسجد برقرار، مسجدی با برنامه های پر رونق فرهنگی و اجتماعی
علاوه بر بازبودن درب مسجد در اوقات نماز، برقرار بودن مسجد و رونق این نهاد مقدس را می توان در برنامه های متنوع و جذابی که برای اقشار مختلف مردم تدارک دیده شده است جستجو کرد. به تعبیر دیگر مسجد برقرار، مسجدی است که برنامه های فرهنگی، مذهبی و اجتماعی متنوعی در آن برقرار باشد. به اختصار مصادیقی از این برنامه ها مورد اشاره قرار می گیرد؛
-پاسداشت مناسبت ها
از جمله ویژگی های مسجد برقرار این است که جلوه مناسبت های مختلف مذهبی و انقلابی را می توان در سیمای آن جستجو کرد. اجرای برنامه های متنوع فرهنگی آیینی در مناسبت های ولادت و شهادت اهل بیت (ع)، برگزاری مراسم عبادی و نیایش هفتگی و مستمر و همچنین مناسبت های عبادی سالانه نظیر روز عرفه و ایام اعتکاف از جمله برنامه های جاری یک مسجد برقرار است
-مسجد جوان،جوانان مسجدی
حضور جوانان و نوجوانان در محیط معنوی مسجد علاوه بر اینکه نویدگر پرورش نسلی متعهد و مون خواهد بود، محیط مسجد را سرشار از شور و نشاط جوانی می کند آنگونه که رهبر معظم انقلاب نیز در پیام خود به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز می فرمایند «حضور جوانان و روحیه‌های بسیجی باید محیط مسجد را زنده و پرنشاط و آینده‌پو و لبریز از امید سازد. میان مسجد و مراکز آموزشی در هر محل، همکاری و پیوند تعریف شده و شایسته‌ای برقرار گردد. چه نیکوست که دانش آموزان برجسته و ممتاز در هر محل، در مسجد و در برابر چشم مردم و از سوی امام جماعت، تشویق شوند. مسجد باید رابطه‌ی خود را با جوانانی که ازدواج میکنند، با کسانی که به موفقیت‌های علمی و اجتماعی و هنری و ورزشی دست می‌یابند، با صاحب همّتانی که کمک به دیگران را وجهه‌ی همت میسازند، با غمدیدگانی که غمگساری می‌جویند، و حتی با نوزادانی که متولد میشوند، برقرار و مستحکم کند.»
- میزبانی تشکل های انقلابی و مردمی
مساجد میزبان تشکل های انقلابی و مردمی نظیر پایگاه های مقاوت بسیج هستند و برنامه های متنوع این تشکل ها نیز می تواند در پویایی و نشاط محیط مسجد موثر باشند
-مسجد محور خدمات اجتماعی محله
احیای هویت و محوریت مساجد در جامعه اسلامی مستلزم ایفای نقش مسجد در بسیاری از موضوعات اجتماعی مطابق با اصول ارزشی این نهاد مقدس می باشد. ایفای نقش اجتماعی مسجد نیز در پیام رهبر معظم انقلاب به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز مورد تاکید قرار گیرفته و ایشان با اشاره به هویت معنوی و اجتماعی مسجد می فرمایند:" پدید آوردن هویتی به نام مسجد، نخست در قبا و سپس در مدینه، در شمار زیباترین و پرمغزترین ابتکارهای اسلام در آغاز تشکیل جامعه‌ی اسلامی است: خانه‌ی خدا و خانه‌ی مردم؛ خلوت اُنس با خدا و جلوت حشر با مردم، کانون ذکر و معراج معنوی و عرصه‌ی علم و جهاد و تدبیر دنیوی؛ جایگاه عبادت و پایگاه سیاست، دوگانه‌های به هم‌پیوسته‌ئی است که تصویر مسجد اسلامی و فاصله‌ی آن با عبادتگاه‌های رائج ادیان دیگر را نمایان میسازد. در مسجد اسلامی، شور و بهجت عبادت خالص با نشاط زندگی پاک و خردمندانه و سالم، در هم می‌آمیزد و فرد و جامعه را به طراز اسلامی آن نزدیک می‌کند. مسجد، مظهر آمیختگی دنیا و آخرت و پیوستگی فرد و جامعه در دیدگاه و اندیشه‌ی مکتب اسلام است".در این خصوص نیز کارگزاران و متولیان مساجد می توانند با بهره گیری از ظرفیت های مردمی و برنامه ریزی دقیق و منسجم نسبت به ارائه برخی خدمات فرهنگی و اجتماعی که با هویت و اصول ارزشی مسجد همخوانی و هماهنگی دارند اقدام کنند.
- خدمت افتخاری،لازمه ی برقرار بودن مسجد
با توجه به تبیین صورت گرفته از مفهوم مسجد برقرار و الزامات و اقتضائات این مطالبه ی رهبر معظم انقلاب از مساجد و کارگزاران و دست اندرکاران این نهاد مقدس،تردیدی نیست که ظرفیت های موجود مساجد یا نهادهای مرتبط با مسجد نمی تواند به طور کامل عملیات اجرایی موارد فوق را بر عهده بگیرد.البته ماهیت مسجد نیز مبتنی بر بهره مندی از ظرفیت های مردمی بوده و این مردم هستند که مساجد را می سازند وحفظ و تجهیز می کنند .با این توصیف ترویج فرهنگ خدمت افتخاری به مسجد یکی از اصلی ترین راهکارهای برقرار نمودن مساجد محسوب می شود.
-دعوت به خدمتگذاری مسجد یک دعوت همگانی و فراگیر است.
براستی دعوت به خدمتگذاری مسجد یک دعوت فراگیر است که آحاد جامعه اسلامی را در بر می گیرد. قرآن کریم نیز با اشاره به جایگاه خدمتگذاران مسجد، در آیه ۱۲۵ سوره ی مبارکه بقره، از عهد خداوند با ابراهیم و اسماعیل برای خدمت به مسجد سخن می گوید. این دعوت همه اقشار جامعه را مخاطب قرار می دهد و خدمت به مسجد را از ویژگی های مومنین می داند. با این توصیف می توان گفت همه اقشار و اصناف جامعه اسلامی در معرض این دعوت قرار دارند و هر فرد، متناسب با ظرفیت ها و توانمندی های خود می تواند به نوعی خادم مسجد باشد و بخشی از نیازهای این نهاد مقدس را برآورده سازد.
-مردمی بودن، اصل ارزشی مسجد
مردمی بودن یکی از اصول ارزشی حاکم بر مسجد است. مساجد در جامعه اسلامی مطلوب، توسط خود مردم اداره می شوند و نشانه ای از تعهد و پایبندی بدنه جامعه اسلامی به آرمان ها و اعتقادات اصیل اسلامی هستند. بدین ترتیب اداره مسجد به مثابه یک واحد سازمانی و اداری وابسته به دوایر دولتی که کارگزاران آن مستخدمین دولت بوده و در آن به انجام وظایف اداری خود می پردازند به هیچ عنوان مطلوب و مورد تایید نمی باشد. مسجد خانه خدا و پایگاهی مردمی است که بندگان خدا در آن حضور یافته و به عبادت می پردازند لذا می توان گفت خدمت افتخاری به مسجد، برخواسته از ذات و ماهیت مردمی مسجد بوده و اصلی ترین راه برای رفع نیازهای نهاد مسجد می باشد.
-تنوع ظرفیت ها و قابلیت های مردمی (موضوعات خدمت افتخاری)
به تناسب تنوع نیازها و الزاماتی که در مسجد برقرار، قابل احصا می باشند، ظرفیت های متنوعی نیز در بین اقشار مختلف جامعه اسلامی وجود دارد. در بخش سخت افزاری، ساختمان و کالبد مسجد، برای برقرار بودن و قابلیت استفاده، الزامات و بایسته های متنوعی دارد که تامین آنها از محل ظرفیت های مردمی کاملا میسر و آسان می باشد چه اینکه اغلب اصناف خدماتی و تخصصی مرتبط با این نیازها، در بین مخاطبان و اهالی هر مسجد نمایندگانی دارند که می توان از آن ها انتظار داشت هم صنفان خود را به تامین و رفع نیازهای مسجد ترغیب کنند.در بخش نرم افزاری نیز مسجد برقرار، نیاز به حضور و همراهی فکری افراد با تخصص ها و توان مندی های متنوع دارد که اینان نیز در بین اهالی مسجد یا آنان که به نوعی دل در گرو آرمان های مسجد دارند، قابل جستجو و فراخوان هستند.
-زمینه های فرهنگی و گرایش به خدمت افتخاری در بین مردم ما وجود دارد
با نگاهی به انگیزه ها و گرایش های موجود در بافت اجتماعی و جامعه اسلامی ایرانی ما، می توان ریشه های عمیقی از تمایل به خدمت در اماکن متبرکه مشاهده کرد. اشتیاق خدمت گذاری به مشاهد مشرفه و حرم اهل بیت(ع) در بین مردم بسیار متداول بوده و هرساله شاهد مشتاقان بی‌شماری هستیم که با حسرت در انتظار رسیدن نوبت خدمتگذاری در این مشاهد مشرفه و به عنوان نمونه حرم مطهر رضوی هستند. این زمینه های فکری و فرهنگی می تواند بستر مناسبی برای ترویج خدمت افتخاری به مسجد باشد چه اینکه خدمت افتخاری به مسجد، از حیث فضیلت چیزی کم از خدمت در مشاهد مشرفه نداشته و در نصوص دینی ما نیز بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.
--خدمت افتخاری زمینه ساز افزایش گستره مخاطبان مسجد
یکی از فواید و ثمرات طبیعی ترویج خدمت افتخاری، گسترش دامنه مخاطبان مساجد از افراد موجود و اهالی دائمی مسجد به سمت افراد متدینی است که در گروه ها و اقشار مختلف اجتماعی قرار دارند ولی نسبت به حضور در محیط معنوی مسجد چندان اهتمام یا توجهی نداشته اند. در خصوص این افراد، موضوع خدمت افتخاری می تواند زمینه ای برای برقراری پیوند بیشتر و عمیق‌تر با خانه خدا باشد. در واقع دعوت افراد به خادمی مسجد و خدمت افتخاری، چنانچه با توجه به ظرافت ها و دقایق امر تبلیغ و گفتمان سازی صورت پذیرد می تواند به رونق و تقویت مخاطبان مسجد بیانجامد.
-خدمت افتخاری تقویت کننده ی کارکرد اجتماعی و تنوع خدمات مسجدی
با بهره گیری از ظرفیت خدمت افتخاری می توان امیدوار بود که مساجد همچون مساجد صدر اسلام، مجموعه متنوعی از خدمات مورد نیاز جامعه اسلامی را ارائه دهند و به تعبیر دیگر این موضوع می تواند به تقویت و احیا جایگاه و کارکرد اجتماعی مسجد منجر شود.
با این توصیف چنانچه مسجد بتواند افراد مختلفی را از اصناف و گروه های اجتماعی متنوع به خدمت بگیرد و در راستای ارائه خدمات به سایر شهروندان فعال نماید، در بسیاری از موضوعات مورد نیاز مردم، مسجد صاحب ظرفیت های جدیدی خواهد بود که این ظرفیت ها زمینه حضور و ارتباط گیری اقشار مختلف مردم را با مسجد فراهم می سازد. به عنوان نمونه، چنانچه مسجد از بین حقوقدانان مومن و متعهد تعدادی را به عنوان خادم افتخاری مسجد برای ارائه خدمات افتخاری در حوزه تخصصی خود به اهالی مسجد به خدمت بگیرد، ارائه مشاروه و خدمات حقوقی در مسجد به شهروندان، موضوعی است که می تواند زمینه کارکرد اجتماعی جدیدی را برای این نهاد مقدس فراهم سازد.
البته نباید از نظر دور داشت که ارائه خدمات اجتماعی در محیط مسجد به مردم چنانچه بر اساس اصول ارزشی مسجد و با نظارت امام جماعت صورت پذیرد از بسیاری از آفات مترتب در فضای خارج از مسجد به دور خواهد بود. صندوق های قرض الحسنه ای که در طول دوران همواره در مساجد شکل گرفته و با رعایت اصول و ارزش‌های اسلامی و با تکیه بر سنت حسنه قرض الحسنه گره گشای نیازمندان بودند با خروج از دامنه اصول ارزشی مسجد و در محیط های خارج از این نهاد مقدس آسیب هایی را به همراه داشتند که نمونه هایی از آن را هر یک از ما درخاطر داریم.
-ویژگی ها و مختصات خادمان افتخاری مسجد
خادم مسجد بودن، همانگونه که از فضیلت بسیاری برخوردار است و در آموزه های قرآنی و روایی ما بسیار به آن تاکید شده است، مستلزم ویژگی ها و مختصاتی است که لازم است خادمین مسجد به آن آراسته باشند.از جمله مهمترین ویژگی های خادمین افتخاری مسجد ایمان و تقوی است. لازم است خادمین مسجد در هر زمینه و نوع خدمتی که به آن فراخوانده شده اند، از افرادی باشند که به ایمان و پرهیزگاری شهرت داشته باشند. تنوع خدمات افتخاری مورد نیاز مساجد نباید موجب شود که از افراد غیر معتقد و یا دارای ویژگی های ناپسند اخلاقی و رفتاری و اشتهار به مفاسد اخلاقی دعوت به همکاری گردد.
از دیگر ویژگی های ضروری برای خادمین افتخاری مساجد تبرعی بودن و قصد قربت است. لازم است در هنگام دعوت و جذب خادمین افخاری این موضوع مورد توجه و تاکید باشد تا افرادی با طمع به دست آوردن منافع مالی و سودآوری در کسوت خادمی مسجد حاضر نشوند.
یکی دیگر از بایسته های خادمین افتخاری مساجد روحیه ی خدمتگذاری، تواضع و اخلاق نیکوست. خادم افتخاری مسجد نباید به خاطر خدمتی که انجام می دهد احساس غرور کند و این احساس غرور، موجبات بد رفتاری با اهالی مسجد را فراهم سازد. برخورداری از خلق نیکو،روی گشاده و رفتار مهربانانه و کریمانه از جمله ویژگی های مثبت و لوازم خادمین افتخاری است.
خدمت افتخاری به مسجد مستلزم قرار گرفتن در یک گروه کاری است و همکاری و همراهی با اعضای این گروه، مستلزم داشتن روحیه کار جمعی و انعطاف پذیری و نقد پذیری است. لازم است خادم افتخاری مسجد از روحیه کار جمعی و نقد پذیری برخوردار باشد و بتواند به عنوان عضوی از یک جمع مومنانه با حفظ اخوت ایمانی و صمیمیت کاری مسجد را در مسیر اهداف الهی و آرمانی خود یاری کند.
-تدوین مرامنامه ی خادمان افتخاری
برای فرهنگ سازی وایجاد گفتمان خدمت به مسجد و همچنین ترویج اصول ارزشی مرتبط با این امر معنوی و خداپسندانه، پیشنهاد می شود مرامنامه خادمان افتخاری توسط مسجد تدوین و در هنگام دعوت از افراد و همچنین در آغاز حضور برای خدمت افتخاری به مسجد به عنوان یک مرامنامه و میثاق مشترک قرائت شود و در اختیار افراد قرار داده شود. مرامنامه خدمت افتخاری در واقع میثاق نامه ای است که به صورت یک متن دقیق و با سلیقه تدوین شده و خادمین افتخاری می تواند در آغاز خدمت به صورت سوگند نامه آن را قرائت نمایند.
-ضرورت رفع آسیب های احتمالی در مسیر خدمت افتخاری به مسجد
خدمت افتخاری به مسجد با همه ی فرصت ها و ظرفیت های مثبتی که در اختیار این نهاد مقدس می گذارد، در صورت عدم توجه به برخی الزامات و بایسته ها می تواند متضمن آسیب هایی باشد که لازم است ائمه ی جماعات و همچنین سایر دست اندرکاران مساجد به این اسیب ها توجه کنند و در جهت جلوگیری و رفع آن ها اقدام نمایند.
از جمله ی این آسیب ها می توان به برخی موارد به شرح زیر اشاره کرد:
- حضور افرادی با سابقه فکری و اخلاقی نامناسب در بین داوطلبان خدمت افتخاری؛ که لازم است با پیش بینی فرایند دقیقی در جهت گزینش و احراز صلاحیت خادمان افتخاری تا حد زیادی از آن جلوگیری کرد.البته حضور افراد با هر گرایش و سابقه فکری و اخلاقی به عنوان مخاطب و نمازگر مسجد منعی ندارد اما تلبس به لباس خادمی مسجد مستلزم ویژگی ها و بایسته های فکری و اخلاقی مشخص و روشنی است.
- انحصاری شدن فعالیت های مسجد نیز یکی از آفت های این موضوع است. همانگونه که پیشتر عنوان شد، خدمت به مسجد یک فراخوان عمومی است و نباید عده ای خاص خدمت رسانی و دست اندرکاری مسجد را منحصر به خود یا افرادی از قوم و قبیله مشخصی نمایند. همه افراد مشتاق و علاقه مند به خدمت در مسجد باید بتوانند این فرصت را به دست آورند و حضور عده ای خاص در بین خادمان مسجد نباید مانع حضور سایرین گردد.
- بی برنامگی و بی نظمی در استفاده از ظرفیت خادمین افتخاری نیز یکی دیگر از آسیب های مرتبط با خدمت افتخاری استولازم است. برای اداره امور خادمین افتخاری و برنامه ریزی برای نحوه حضور و ایفای نقش آنان در مسجد، ساز و کاری مشخص و برنامه ای منسجم پیش بین شود. ضروری است در این برنامه، زمان بندی حضور، حیطه ی وظایف و اختیارات و نحوه ایفای نقش هر یک از خادمین مشخص شود. تشکیل گروه های کاری از بین خادمین افتخاری و تعیین افرادی به عنوان سرگروه می تواند قدم مثبتی در جهت نظم بخشیدن به خادمین افتخاری باشد.
-بروز انتظارات مالی از سوی برخی خادمین افتخاری نیز یکی دیگر از آسیب های احتمالی در مسیر خدمت افتخاری به مسجد است. عدم توجه و دقت نظر دست اندرکاران مسجد در جذب و بکارگیری خادمین افتخاری می تواند با چنین آسیبی همراه بوده و در برخی موارد تعهدات مالی و حقوقی فراوانی را برای مسجد ایجاد نماید. به طور شفاف این امر باید برای خادمین افتخاری روشن شود که خدمت افتخاری به مسجد هیچ گونه تعهد استخدامی، مالی و حقوقی را برای مسجد به همراه نخواهد داشت و این وجه امتیاز خادم افتخاری با خادم موظفی مسجد در همین نقطه باید مورد تاکید و تبیین قرار گیرد.
لازم است دست اندرکاران مسجد در بدو دعوت از افراد برای خدمت افتخاری به مسجد این موضوع را مورد تاکید قرار داده و با ارائه فرم های پذیرش خدمت افتخاری، از داوطلبان بخواهند که ضمن مطالعه شرایط خدمت افتخاری، اطلاع از تبرعی بودن این خدمت را به صورت مکتوب درج و تایید نمایند. چنین امری باید با احترام و تکریم صورت گرفته و در انگیزه های معنوی و نشاط داوطلبان خدمت افتخاری تاثیر نامناسبی را برجای نگذارد.
-چگونگی فراخوان، جذب و به کارگیری خادمین افتخاری در مسجد
فرهنگ سازی و ایجاد زمینه برای ترویج خدمت افتخاری به مسجد مستلزم انجام اقداماتی متنوع و برنامه ریزی شده از سوی دست اندرکاران مساجد می باشد که به اختصار در قالب مراحل فراخوان، جذب و بکارگیری خادمان افتخاری به آن اشاره می شود:
۱- اطلاع رسانی و تبلیغات:
یکی از راه های شناسایی و جذب خادمین افتخاری، اطلاع رسانی و تبلیغات در محیط مسجد و محیط پیرامونی آن و در محل های پر تردد می باشد. لازم است مردم بدانند که مسجد محله آنان به چه خدماتی نیاز دارد و در چه زمینه های به طور مشخص امکان خدمت به این نهاد مقدس را دارند. پیشنهاد می شود به طور کلی موضوعات و محورهای مورد نیاز در بخش خادمین افتخاری در تبلیغات بیان گردد.
۲- خطابه با موضوع خدمت افتخاری
چنانچه امام جماعت محترم مسجد از فرصت خطابه و منبر به ویژه در مناسبت هایی که مخاطب مناسبتی نیز به مخاطبان دائمی مسجد افزدوه می شود برای تبیین موضوع خدمت افتخاری به مسجد و فضیلت های این خدمت استفاده نماید، می توان امیدوار بود که این انگیزه در بین اهالی مسجد ایجاد شود که هر یک متناسب با امکان وقت گذاری و همچنین توان و تتخصص فردی خود به عنوان خادم افتخاری مسجد اعلام آمادگی نماید و به هر حال بیشترین آمادگی و انگیزش را برای خدمت افتخاری می توان در بین اهالی مسجد و نمازگزاران جستجو کرد.
۳- ارتباطات با گروه های مرجع و نخبگان برای شناسایی و جذب خادم
یکی دیگر از راهکارهای ترویج امر خدمت افتخاری به مسجد و شناسایی و جذب و خادمین افتخاری، برقراری ارتباط با گروه های مرجع و نخبگان در هر یک از اقشار،اصناف و گروه های اجتماعی است.به عنوان نمونه می توان به افراد صاحب نام و معتبر در گروه های صنفی، تخصصی و خدماتی اشاره کرد که از ظرفیت ارتباط گیری و ترویج گفتمانی موضوع در بین هم صنفان خود برخوردار هستند. روشن است که از طریق برقراری ارتباط با این افراد می توان افراد بسیاری را به واسطه برای موضوع خدمت افتخاری فراخواند.
۴- تشکیل گروه های خدمت افتخاری و سازماندهی نیروها
یکی دیگر از مراحل و سازوکارهای بهره گیری از ظرفیت خدمت افتخاری در مسجد، ایجاد گروه های خدمت افتخاری و سازماندهی نیروهاست. مقصود از تشکیل گروه های افتخاری این است که متناسب با نوع خدمت افتخاری که پیشتر به آن اشاره شد. خادمین افتخاری در گروه های مشخص تقسیم شوند و هر یک از گروه ها از طریق افرادی به عنوان سرگروه هدایت و هماهنگ شوند.
برگزاری جلسات منظم بین سرگروه ها نیز می تواند در ایجاد هماهنگی و انسجام بیشتر موثر باشد.
۵- هویت بخشی به خادمان افتخاری
هویت بخشی به خادمین نیز یکی از اقداماتی است که علاوه بر ایجاد نظم و هماهنگی، می تواند در انگیزه بخشی به خادمین و تشویق سایر افراد به خدمت افتخاری نیز موثر باشد.تهیه و استفاده از پوشش واحد و هماهنگ برای خادمین افتخاری، استفاده از نشان خادمی برای نصب روی لباس خادمین و اقداماتی از این دست را می توان از مصادیق هویت بخشی به خادمین عنوان نمود.
۶- آموزش و توجیه خادمان افتخاری
پیش بینی برنامه های آموزشی توجیهی برای خادمین افتخاری، می تواند در کیفیت بهره گیری مسجد از ظرفیت خادمین افتخاری بسیار موثر باشد. امام جماعت می تواند برنامه مشخصی را برای توجیه و آموزش خادمین در ابتدای خدمت و همچنین در حین خدمت پیش بینی نموده و اجرا کند. مناسب است در این برنامه ی آموزشی علاوه بر تاکید نسبت به فضیلت و اجر معنوی خادمین مسجد،نحوه ی تعامل کریمانه و محترمانه با نمازگراران،نحوه ی ارتباط مناسب با کودکان و نوجوانان و همچنین برخی آداب و احکام فقهی مسجد را مورد توجه قرار دهد.
ارائه ی آموزش های تخصصی نظیر ایمنی و بهداشت نیز می توان برای خادمین در بخش فعالیت های خدمات عمومی مسجد مفید و موثر باشد.
۷- برنامه ریزی و زمان بندی حضور و خدمت در مسجد
لازم است برای استفاده ی بهینه از ظرفیت خادمین افتخاری برنامه ریزی و زمان بندی دقیق و منسجمی صورت پذیرد. گروه های خادمین افتخاری می توانند متناسب با برنامه ی زمانی مشخص و از پیش تعیین شده که توسط سرگروه ها تنظیم و با یکدیگر مهندسی می شوند در مسجد حضور یابند و بدون تداخل و تزاحم، نسبت به انجام وظایف محوله اقدام نمایند.
۸- جشنواره ی خادمان افتخاری در مسجد(معرفی و تقدیر از خادمان)
از جمله اقدامات موثر در انگیزش و هویت بخشی به خادمین افتخاری و همچنین تشویق سایرین به خدمت در مسجد و ترویج فرهنگ خدمت به این نهاد مقدس، برگزاری جشنواره خادمان افتخاری در مسجد و معرفی و تقدیر از خادمان افتخاری به صورت سالانه است. پیشنهاد می شود در دهه تکریم و غبار روبی از مساجد که در روزهای پایانی ماه شعبان و در آستانه ماه مبارک رمضان قرار دارد،این جشنواره برگزار شود و از خادمین موفق و فعال مسجد، تقدیر و تشکر به عمل آید.
نظر شما