خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل: کلمه «نوروز» به معنای «روز نو» است. نوروز اولین روز بهار است و در روز اعتدال نجومی بهاری که معمولا در ۲۱ مارس رخ می دهد جشن گرفته می شود. بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان جشن نوروز را به عنوان آغاز سال جدید برگزار می‌کنند و بیش از ۳۰۰۰ سال است که این رویداد در بالکان، حوزه دریای سیاه، قفقاز، آسیای مرکزی، خاورمیانه و سایر مناطق جشن گرفته می شود.
نوروز که در سال ۲۰۰۹ میلادی در «فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشریت» به‌عنوان یک سنت فرهنگی که توسط مردمان متعدد رعایت می‌شود، ثبت شد جشنی اجدادی است که اولین روز بهار و تجدید طبیعت را نشان می‌دهد.
«میراث فرهنگی ناملموس» به تولیدات و فرایندهای فرهنگی گفته می‌شود که با گذشت زمان و از نسل‌های پیشین باقی مانده‌اند. بخشی از این دارایی‌های فرهنگی، محصولاتی ملموس مانند ساختمان‌ها یا کارهای هنری هستند.
فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو توسط این سازمان در جهت محافظت بهتر میراث فرهنگی معنوی جهان و ایجاد آگاهی درباره آنها تنظیم شده‌است.
نوروز که حالا در این فهرست قرار دارد، ارزش‌های صلح و همبستگی بین نسل‌ها و درون خانواده‌ها و همچنین آشتی و همسایگی را ترویج می‌کند، بنابراین به تنوع فرهنگی و دوستی بین مردم و جوامع مختلف کمک می‌کند.
نوروز نقش بسزایی در تحکیم پیوندهای مردم بر اساس احترام متقابل و آرمان های صلح و حسن همجواری دارد. سنت‌ها و آیین‌های آن منعکس‌کننده آداب و رسوم فرهنگی و باستانی تمدن‌های شرق و غرب است که از طریق تبادل ارزش‌های انسانی بر آن تمدن‌ها تاثیر گذاشته است.
جشن نوروز به معنای تایید زندگی در هماهنگی با طبیعت، آگاهی از پیوند ناگسستنی بین انسان و چرخه های طبیعی و نگرش محترمانه نسبت به منابع طبیعی زندگی است.
«روز جهانی نوروز» توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قطعنامه A/RES/۶۴/۲۵۳ در سال ۲۰۱۰ به ابتکار چندین کشور مشترک به رسمیت شناخته شد.
بر اساس دستور کار «فرهنگ صلح»، کشورهای افغانستان، آذربایجان، آلبانی، جمهوری مقدونیه ، ایران، هند، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه و ترکمنستان اقدام به تهیه و معرفی «روز جهانی نوروز» کردند و پیش نویس قطعنامه (A/۶۴/L.۳۰) با عنوان «روز جهانی نوروز» به شصت و چهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای بررسی و تصویب ارجاع داده شد.
در هفتاد و یکمین جلسه عمومی در ۲۳ فوریه ۲۰۱۰، مجمع عمومی از درج نوروز در فهرست نمایندگی میراث فرهنگی ناملموس بشریت توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۹ استقبال کرد.
همچنین ۲۱ مارس به عنوان روز جهانی نوروز به رسمیت شناخته شد و از کشورهای عضو علاقه مند، سازمان ملل متحد به ویژه آژانس های تخصصی مربوطه، موسسه ها و سازمان ها از جمله یونسکو و علاقه مندان بین المللی و منطقه ای دعوت شد در رویدادهایی مربوط به نوروز در کشورهایی که نوروز در آن برگزار می‌شود، شرکت کنند.
با وجود اینکه نوروز ریشه‌ای کهن دارد، اما در طول هزاران سالی که جشن گرفته شده، تغییرات قابل توجهی داشته است. مناطق مختلف سنت‌های متفاوتی را حفظ کرده یا توسعه داده‌اند و سنت‌های جدیدی به قدیمی‌ها اضافه شده است. نکته زیبای نوروز این است که به هر کجا رسیده، شکل‌های متفاوتی به خود گرفته است، اما همیشه پیام اصلی تولد دوباره و نو شدن را نشان می‌دهد.
گسترش نوروز را می‌توان در سه عامل تاریخی اولیه جستجو کرد. اول تأثیر باستانی فرهنگ ایرانی در بخش بزرگی از آسیای مرکزی و غربی، جایی که جوامع ایرانی و ترکی آن را برای قرن‌ها جشن گرفته‌اند.
دوم اینکه نوروز با پذیرش فرهنگ و شعر فارسی توسط امپراتوری‌های قرون وسطی مانند عثمانی‌ها و مغول‌ها که این تعطیلات را به ترکیه، بالکان و جنوب آسیا گسترش دادند، مرتبط است. دربار مغول به طور رسمی نوروز را در هند جشن گرفت، در حالی که فرقه صوفی بکتاشی که در قلمرو عثمانی تأثیرگذار بود، این تعطیلات را به اروپای جنوب شرقی گسترش داد.
در گذشته، عید نوروز بسیار فراگیرتر از الان بود و گفته می‌شود که سلسله‌های اسلامی اموی و عباسی در جهان عرب نوروز را جشن گرفته‌اند.
سومین عامل در گسترش نوروز انتقال این سنت‌ها از سوی ایرانی‌ها به مکان‌هایی مانند زنگبار است که در نهایت توسط مردم محلی نیز پذیرفته شد.
عید نوروز برای بسیاری نیز یک جشن مذهبی است. در آیین زرتشتی نوروز به عنوان سال نو نامگذاری شده است. برای بسیاری از مسلمانان نیز نوروز روز مهمی است.
امام جعفر صادق (ع) امام ششم شیعیان نیز به برگزاری جشن نوروز با ذکر خداوند تشویق می‌کردند و توصیه‌هایی در مورد این روز داشتند.
جشن نوروز در بسیاری از کشورهای جهان با آداب و رسوم مختلف برگزار می‌شود که در ایجا به بخشی از آنها می‌پردازیم:
نوروز در آسیای مرکزی
در تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکمنستان، نوروز یا «ناوریز» تعطیلات عمومی بزرگ است. نوروز همچنین توسط جوامع ترک و فارس در غرب چین به ویژه در استان سین کیانگ (ترکستان شرقی) که بخش فرهنگی از آسیای مرکزی است، جشن گرفته می‌شود.
در تاجیکستان، تاجیک‌ها خانه‌های خود را قبل از تعطیلات تمیز می‌کنند.
رویدادهای عمومی اغلب شامل آواز، رقص‌های سنتی، کشتی و همچنین بازی‌های بزرگ بزکشی(یک ورزش سنتی شبیه چوگان اما با استفاده از سر بره) است.
تاجیک‌ها سفره‌ای هم دارند که با هفت قلم که با حرف «س» شروع می‌شود تزئین می‌شود. برخی از تاجیک‌ها نیز مانند افغانستان هفت میوه را تهیه می‌کنند.
هم در تاجیکستان و هم در قرقیزستان، رسم پر کردن ظروف خالی در اطراف خانه با آب در آستانه نوروز برای استقبال از تعطیلات وجود دارد. این رسم با آرزوی سلامتی در سال جدید مرتبط است. بسیاری نیز شمع‌هایی را روشن می‌کنند و اهمیت آب و آتش را در جشن‌های سال نو نشان می‌دهند.
در قزاقستان، یک وعده غذایی مخصوص نوروز تهیه می‌شود که از هفت ماده تشکیل شده است که معمولاً شامل آب، گوشت، نمک، شیر یا ماست و یکی از غلات است. این مواد سمبل هفت فضیلت است و غذا به مهمانان و همسایه‌ها تقدیم می‌شود.
در بسیاری از شهرها، پیام‌آوران در میان خانه‌ها رفت و آمد می‌کنند و مردم را به شرکت در جشن‌ها دعوت می‌کنند.
در سراسر آسیای میانه، نوروز با سمنو که سومالک نیز نامیده می‌شود، ارتباط نزدیکی دارد. سومالک یک خمیر گندم شیرین است که از جوانه گندم تهیه می‌شود. در آستانه نوروز، زنان دور ظروف بزرگ سوملک جمع می‌شوند و ساعت‌ها آن را هم می‌زنند و تا سحر، آوازهای محلی می‌خوانند. خمیر شیرین پس از آن به دست عزیزان می‌رسد تا در شادی سال جدید پخش شود.
نوروز در آذربایجان، گرجستان و ارمنستان
نوروز یک جشن ملی بزرگ در کشور همسایه شمالی ایران یعنی آذربایجان است که با آتش افروزی‌های عظیم در سراسر کشور همراه با موسیقی برگزار می‌شود.
از روزها قبل از آغاز سال نو، آذری‌ها هیزم را برای روشن کردن آتش جمع‌آوری می‌کنند. خانواده‌ها از روی آتش می‌پرند تا همه چیزهای بد سال گذشته را بسوزانند و پاک و بی‌آلایش به استقبال سال بروند.
همچنین غذاهای مخصوص نوروز در آذربایجان طبخ می‌شود. غذاهای نوروزی آذری شامل یک بشقاب پلو، دلمه (برگ انگور پر شده با گوشت بره) و شیرینی‌هایی که با گردو یا بادام درست می‌شود، است.
همسایه‌ها خلاقیت‌های خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند و کودکان خانه به خانه با خواندن آهنگ‌های محلی به سراغ جمع‌آوری شیرینی می‌روند.
بسیاری از خانواده‌ها نیز سبزه‌هایی که با روبان قرمر پیچیده شده‌اند را بر سردر خانه‌های خود نصب می‌کنند.
نوروز همچنین برای مردم در کشور گرجستان نیز بسیار مهم است، جایی که بسیاری رقص‌های سنتی اجرا می‌کنند و مردان جوان در خیابان‌ها سوار بر اسب می‌شوند. مسابقات کشتی نیز از کارهایی است که در عید نوروز در گرجستان به طور ویژه برگزار می‌شود.
در همین حال در ارمنستان نیز نوروز با کارهایی مانند روشن کردن آتش و آب بازی که از نظر تاریخی در جشن نوروزی ایران رایج بوده، برگزار می‌شود.
نوروز در کوزوو و آلبانی و ترکیه
در تکیه‌های گروه‌هایی از مسلمانان در کوزوو، نوروز زمانی برای دید و بازدید است و غذاهایی مانند گوسفند برای پذیرایی می‌همانان طبخ می‌شود. مراسم‌های مناجات و دعاهای مرتبط با این روزها نیز برگزار می‌شود.
در بسیاری از مناطق جنوب شرقی اروپا که زمانی تحت حکومت عثمانی بوده‌اند جشن نوروز مشابه جشن عید پاک است و یکی از موارد مشابهت آنها سنت تخم مرغ‌های رنگ شده است.
تا اواسط قرن بیستم جشن نوروز در بسیاری از مناطق رومانی و بلغارستان، آلبانی و کوزوو و در میان تاتارهای کریمه اوکراین برگزار می‌شد.
نوروز در آلبانی نیز برای همه عزیز و محترم است و با عقاید مذهبی مردم پیوند خورده است. گروه‌هایی از مسلمانان در آلبانی نوروز را به عنوان بزرگداشت تولد امام علی می‌شناسند، در حالی که برای آلبانی‌های غیرمسلمان جشن آن با آغاز بهار پیوند خورده است.
در بین صوفیان بکتاشی و علویان خارج از آلبانی به ویژه در ترکیه نوروز با جشن‌های مربوط به امام علی جشن گرفته می‌شود.
نظر شما