به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، امام صادق(ع)، پرچمدار اسلام ناب، تبیین‌کننده فرهنگ تشیع و احیاگر حیات اسلام بودند که توانستند با استفاده از ضعف حکومت‌ها و تشنگی حاصل از نیازهای بی‌پاسخ جامعه، عرصه نوینی برای ارائه معارف دینی ایجاد کنند. حضرت به منظور گسترش و نهادینه‌سازی اندیشه مهدویت و فرهنگ انتظار و آگاه ساختن شیعیان و پیروان خط امامت، فعالیت چشمگیری را آغاز کرده و نقش ویژه‌ای در این مسیر داشتند.
در همین زمینه گفتگویی داشتیم با حجت الاسلام مهدی شریعتی تبار، استاد حوزه ودانشگاه و مدیرگروه مطالعات انقلاب و تمدن اسلامی بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی که در ادامه تقدیم می شود.
موضوع مهدویت چرا در دوره امام صادق (ع) پررنگ تر از سایر ائمه است؟
ضمن عرض تسلیت به مناسبت سالروز شهادت امام جعفر صادق(ع) رییس مذهب تشیع؛ یکی از موضوعاتی که در فرمایشات و سخنان پیامبر گرامی اسلام(ص)، حضرت زهرا(س) و همه امامان معصوم مطرح بوده است موضوع «مهدویت» بوده است و این موضوع در سخنان امام صادق (ع) به دلیل شرایط خاص آن زمان به شکل پررنگ تر دیده می شود و ایشان به صورت ویژه تر به آن پرداخته اند.
محورهای سخنان حضرت متعدد است که به تعدادی از آنها اشاره می شود: خبر دادن از وجود شخصیتی از اهل بیت پبامبر(ص) به نام مهدی موعود عج که پس از مدت طولانی غیبت با ظهور خود جهان را پر از عدل و داد می کند و ریشه ظلم و ستم را می خشکاند و در روایات از امام صادق (ع) داریم که" اگر از عمر دنیا یک روز باقی مانده باشد، خداوند آن یک روز را به قدری طولانی می کند تا این وعده الهی محقق شود". لذا در روایات و احادیث فراوانی از وجود مهدی موعود خبر دادند.
غیبت و فلسفه غیبت از دیدگاه امام صادق(ع) چگونه است؟
محور دوم سخنان امام صادق ع اشاره به غیبت حضرت، فلسفه غیبت و وظایف شیعیان و منتظران در عصر غیبت است و در حدیثی امام صادق عمی فرمایند: "قائم ما غیبتی خواهند داشت که طولانی است" و در جای دیگر می فرمایند:" صاحب ابن امر ظهور و قیام برای جهانی شدن اسلام یک غیتی دارد که در زمان غیبت بندگان خدا باید تقوای الهی پیشه کنند و به دین خدا تمسک بجویند".
در خصوص طولانی بودن و فلسفه غیبت از امام صادق ع سوال می کنند چرا حضرت مهدی عج غائب می شوند؟ و امام می فرمایند:" اگر ایشان هم می بودند مانند اجداد خود به شهادت می رسیدند و برای اینکه جامعه بشری به آمادگی برای ظهور برسد، این ذخیره خود را در پس پرده غیبت قرار داده است تا در عصر و زمان خود، ظهور را محقق بخشد"و فرمودند: "وقتی مهدی ظهور می کنند که هیچ تعهد و پیمانی از دیگران بر دوش ایشان نباشد".
همچنین ایشان برای طولانی شدن غیبت امام زمان ناله و گریه دارند. *از سدیر صیرفی روایت شده که گفت: «من، «مفضّل»، «ابوبصیر» و «اَبان بن تغلب» به محضر مولایمان امام صادق علیه‌السلام شرفیاب شدیم، دیدیم آن حضرت لباس مویین خشن و ساده پوشیده و روی خاک نشسته و همچون شخص سوگوار و عزیز از دست داده، با حالتی سوزان و جگر سوز گریه می‌کند، به طوری که اندوه جانکاه از چهره‌اش دیده می‌شد و صورتش دگرگون شده بود و اشک از اطراف چشمانش می‌ریخت و در این حال می‌گفت: «ای آقای من، غیبت تو خواب را از من ربوده، بستر را برایم تنگ ساخته، روح و روانم را بی‌تاب و پر تنش نموده است؛ ای آقای من!، غیبت تو مصیبت مرا، به فاجعه دردناکی تبدیل کرده و این مصایب به مصیبت‌های گذشته یکی پس از دیگری، پیوسته که موجب هلاکت و نابودی من شده است، هر اشکی که از چشمانم می‌ریزد و هر ناله‌ای که از سینه‌ام بر می‌خیزد، در مورد مصایب پی در پی گذشته و بلاهای سابق انباشته شده، آن چنان زیاد و طاقت فرسا است که به دیدگانم آسیب می‌رسانند و هر وقت که این اشک ها را می‌نگرم و این صدای ناله سینه‌ام را به خاطر مصیبت‌های جان سوز گذشته می‌شنوم، به یقین می‌نگرم که مصایب آینده بسی بزرگتر و جانکاه‌تر از مصایب گذشته است و سختی‌های آن، کمر شکن‌تر است، چرا که با خشم و اندوه تو آمیخته شده است.
سدیر می‌گوید: «از وحشت و ناراحتی، عقل از سرِما پرید و بر اثر جزع و بی تابی، قلب‌های ما پاره پاره شد، به خاطر آن حالـت امـام صادق علیه‌السلام که بسیار هولناک و تکان دهنده و دردآلود بود، گمان بردیم که آن حضرت دچار حادثه بسیار تلخ و کوبنده، ناگوار و طاقت فرسا شده است، عرض کردیم:
«ای فرزند بهترین مخلوقات! خداوند چشمانت را نگریاند، برای کدام حادثه آن قدرگریه کرده‌ای که اشک چشمانت تمام شده و باران، اشک از دیدگانت جاری گشته است؟ و چه موضوعی این گونه شما را سوگمند و گریان و پریشان نموده است؟»
آتش بغض امام آن چنان ترکید و شعله‌ور شد و ناله‌ای سوزناک سرداد و سفره دلش گشوده شد و ترس و هراسش سخت شد و در این حال فرمود: «وای بر شما!، بامداد امروز به کتاب جفر نگاه کردم و این کتابی است که علم به مرگ‌ها، بلاها، مصیبت‌ها و علم آنچه گذشته و آینـده تا روز قیامت خواهد آمد؛ در آن نوشته شـده است که خداوند محمد صلی الله علیه وآله وسلم و امامان بعد از او را، به این کتاب، اختصاص داده است، من در این کتاب تأمل کردم، ولادت قائم ما عجل الله تعالی فرجه الشریف و غیبت او، و طولانی شدن غیبتش و گرفتاری‌های مؤمنان در عصر غیبت و پدیدار شدن شک و تردید در قلب‌های آنان بر اثر طولانی شدن غیبت و مرتد شدن بسیاری از دین و خروج آنها از اسلام و بی‌تعهد شدن آنها به ولایت را مشاهده کردم، آن گونه که خداوند می‌فرماید: «و هر انسانی، اعمال را بر گردنش آویخته‌ایم»،
منظور از این طائر، ولایت ماست، وقتی که این همه ناگواری ها در ارتباط با غیبت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را در کتاب جفر مشاهده کردم، بی‌اختیار منقلب شده و قلبم سوخت و اندوه‌ها مرا فراگرفت.»
وظیفه شیعیان در عصر غیبت در کلام صادق (ع) را بفرمایید.
محور سوم وظیفه شیعیان در عصر غیبت است که امام به موضوع انتظار فرج پرداختند و روایات فراوانی دارند و حدیث معروف ایشان است که "هر کسی دوست دارد از یاران مهدی باشد باید منتظر، باتقوا، پرهیزکار بوده و حسن خلق داشته باشد"
دینداری در عصر غیبت سخت است همچنان که در حدیث دیگر می فرمایند : "صاحب امر ظهور، غیبتی دارد و کسانی که در زمان غیبت به دین خود متمسک باشند و با تمام وجود در مسیر دیانت حرکت کنند مانند " خرط القتاد" که به تعبیری یعنی خار را در دست گرفتن و یا کشیدن دست بر خار در حالی که بر دستان فرد فرو می رود"، لذا کار این افراد سخت و ارزشمند است.
از وظایف عصر غیبت علاوه بر تقوا، حسن خلق، حضرت فرمودند:" برای ظهور و توفیق معرفت نسبت به شناخت امام زمان دعا کنید".
وقتی از ایشان سوال کردند: اگر در زمان غیبت امام زمان باشیم چه کنیم؟ فرمودند:" این دعای اللهم عرفنی نفسک... را زیاد بخوانید، خدایا توفیق خداشناسی را به من عنایت کن چرا که اگر تو را نشناسم پیامبر را نخواهم شناخت و خدایا توفیق پیامبر شناسی را به من عطا کن چون اگر ایشان را نشناسم امام زمانم را نمی شناسم و خدایا توفیق شناخت ولی و حجت خودت را به من عنایت کن که اگر حجت تو را نشناسم از دین گمراه و دچار ضلالت می شوم".
اهمیت معرفت در زمان حاضر نسبت به امر غیبت را تبیین بفرمایید.
مردم و جوانان باید در عصر غیبت معرفت نسبت به امام زمان را در خود تقویت کنند. اگر این معرفت برای انسان ایجاد شد، دیگر غیبت حضرت به دین وی لطمه نمی زند.
همچنین امام صادق (ع) می فرمایند: "امامت را بشناس چرا که اگر شناخت پیدا کردی، به تو ضرر نمی رسد". و این انتظار فرج، با تقوا، حسن خلق، تمسک به دین، دعا و ... یک فضیلت و ارزش بالایی دارد و یکی از محورهای دیگرسخنان حضرت فضیلت انتظار فرج است که امام صادق ع می فرمایند: "هر کسی ار شما مسلمانان از دنیا برود در حالی که منتظر امر ظهور باشد، مانند کسی است که در ستاد و خیمه فرماندهی امام زمان حضور داشته" و در حدیث معروف پیامبر است که فرمودند: "افضل اعمال امت من انتظار فرج است " و این نشان‌می دهد انتظار فرج به معنای دعا به تنهایی نیست بلکه فرد منتظر، خود، خانواده و جامعه را برای تحقق آنچه که انتظار می کشد آماده می کند. و این انتظار یک‌مفهوم سازنده است و نه اینکه در برابر ظلم و ستم سکوت کنیم.
محور دیگر در سخنان امام صادق ع که برای ما درس است که سوال شد آیا حضرت قائم به دنیا آمده؟ فرمودند: "نه، اگر من زمان حضرت مهدی را درک کنم، تمام عمر خود را در خدمت ایشان خواهم بود". این یعنی خدمت به فرهنگ و آرمان مهدویت یعنی تحقق عدالت و تشکیل حکومت عدل جهانی اسلام و مبارزه با ظلم و ستم است.
علامات ظهور از دیدگاه ایشان چیست؟
یکی دیگر از محورهای سخنان امام صادق(ع) بیان بخشی از علامات ظهور است. ایشان تاکید کردند : نباید زمان ظهور تعیین وقت شود، ما به ظهور نزدیک می شویم و اگر کسانی تعیین وقت کنند و یا ادعای ملاقات امام زمان می کنند، حرف آنها را قبول نکنید و کسانی به محضر حضرت مشرف می شوند دهانشان مهر و موم می کنند.
امام صادق (ع) فرمود: پیش از ظهور قائم (عج) پنج نشانه حتمی است؛ خروج یمانی، خروج سفیانی، صیحه آسمانی، قتل نفس زکیه و فرورفتن در بیابان لذا یکی از محورهای کلام امام صادق در زمینه مهدویت بیان نشانه ها و علامات ظهور است.
شرایط زمان ظهور حضرت یکی دیگر از محورهای سخنان امام صادق ع است، فکر عیش و نوش و خوشگذرانی بعد از ظهور امام زمان وجود ندارد.
معلی بن خنیس می گوید: به امام صادق ع عرض کردم اگر حکومت در دست شما باشد ما در محضر شما زندگی و معیشت خوبی تجربه خواهیم کرد، حضرت فرمودند: به خدا قسم اگر امر حکومت به دست ما قرار گیرد، نیست مگر خوردن نان خشک و پوشیدن لباس های خشن و در زمان ظهور امام زمان، زندگی یاران امام زمان صرف انجام کار های سخت و دشوار در جهت تحقق امر مهدویت خواهد بود و اگر چه همه از برکات حکومت مهدوی بهره می برند و انسانیت و ارزش های انسانی حاکم می شود ولی تفکر تجملات و زندگی همراه با اوج امکانات اشتباه است.
گفتگو: مرضیه وحدت
نظر شما