اسرار قربان و عید بندگی

به گزارش خبرگزاری شبستان از استان قم، روز دهم ذی‌الحجة روزعید قُربان یا عید الأضحی است که از اعیاد بزرگ اسلامی به شمار می‌رود. در چنین روزی حضرت ابراهیم(ع)، فرزندش حضرت اسماعیل(ع) را به قربانگاه برد که جبرئیل به همراه «قوچی» بر او نازل شد و ابراهیم(ع) را مأمور به ذبح آن کرد. قربانی کردن در این روز بر حاجیانی که در سرزمین منا حضور داشته باشند واجب و برای سایر مسلمانان مستحبّ مؤکد است. در منابع دینی اعمالی برای شب و روز عید قربان ذکر شده که شب‌زنده‌داری، زیارت امام حسین(ع)، غسل، دعای ندبه و نماز عید قربان از جمله آن‌هاست. روزه گرفتن در این روز حرام است . عید قربان در کشورهای اسلامی، تعطیل رسمی بوده و مسلمانان در این روز به برگزاری جشن می‌پردازند. به مناسبت این عید بزرگ گفتگویی انجام دادیم با زهرا مهرجویی، پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه که در پی می آید :

به عنوان سوال اول بفرمایید اساسا قربان یعنی چه ؟

واژه "قربان"  یک لغت عربی است که در قرآن کریم نیز آمده است. " وَاتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ ابْنَیْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبا قُرْباناً فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِما وَ لَمْ یُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ" (سوره مائده آیه 27 ). این کلمه از ریشه «قرب» و به معنای نزدیک‌بودن است و مراد از «قربان» آن چیزی است که به واسطه‌اش و با استفاده از آن، انسان خود را به خدا نزدیک می‌کند، یا امید دارد که به واسطه‌اش به خدا نزدیک شود. از این‌رو به حیواناتی که در راه خدا و برای نزدیک شدن به او ذبح می‌شوند، قربانی گفته می‌شود.

عید قربان ، روز دهم ذی‌الحجة و از اعیاد بزرگ اسلامی به شمار می‌رود که ماجرای آن به تاریخ قبل از اسلام باز می گردد . در چنین روزی ابراهیم(ع)، فرزندش اسماعیل(ع)  را به قربانگاه برد اما چاقو گلوی اسماعیل را نبرید و سرانجام جبرئیل به همراه «قوچی» بر او نازل شد و ابراهیم(ع) را مأمور به ذبح آن کرد. با آمدن دین اسلام آیین حج ابراهیمی از جمله قربانی کردن توسط پیامبر (ص) امضا شده و تا به امروز باقی مانده است .

آیا برکات قربان صرفا برای حجاج است یا این مسیر قرب را  دیگران هم می توانند طی کنند ؟

قربانی کردن در این روز بر حاجیانی که در سرزمین منا حضور داشته باشند واجب و برای سایر مسلمانان مستحبّ مؤکد است.

این روز نه تنها برای حاجیان بلکه می تواند برای همگان روز عید قرب و بندگی باشد. هرچند نمی توان منکر شد که حضور آنان در سرزمین وحی بر عظمت و تاثیرگذاری این روز امری بسیار ارزشمند است وچه بسا برخی بتوانند در این سفر ره صدساله را یک شبه طی کنند و به آن معرفت و قرب الهی نائل شوند؛ اما تاکید روایات فریقین بر اهیمیت این روز و نیز اعمال وارده در شب و روز عید قربان و استحباب فراوان آن ، ما را بدین سو رهنمون می سازد که هرچند زائر خانه خدا نبوده و لباس احرام بر تن نداریم اما می توانیم از این شب و روز توشه برداشته و ما نیز قدمی در راه قرب الهی برداریم .

حجاج با حضور در عرفات زیباترین ساعات را تجربه می کنند؛ هرکسی به اندازه فکر و ظرفیت خویش. برخی با قرآن و دعا خواندن ساعات را سپری می کنند و برخی دیگر با سیر در آفاق و چشم چرخاندن به امید دیدن روی یار و چه بسا برخی با خوابیدن و یا حتی سخن گفتن ساعات را پشت سر می گذرانند . اما هرچه هست ، انسان  همانی را برداشت می کند که از ابتدا خودش را برای آن آماده کرده است .

از برکات قربان و قربانی بفرمایید ؟

اما در مورد برکات قربان و قربانی نیز باید گفت که تنها حاجیان نیستند که از آن بهرمند می شوند بلکه سایر مردم با انجام قربانی در آن روز ثواب بسیاری نصیب شان می شود و این امر در روایات ما فروان ذکر شده است. رسم دیرینه مسلمانان بسیاری از کشورهاست که در چنین روزی قربانی کرده و گوشت آن را میان دوستان و آشنایان توزیع می کنند . حتی برخی به صورت مشترک گوسفندی را خریداری کرده و قربانی می کنند و همه از برکات این عمل بهره می برند .

 آنچه گفتیم از اعمال مستحب اما ظاهری  این روز است که جای خود داشته و ارزشمند است اما برخی انسان ها مراحلی را طی می کنند که می توان گفت سیر و سلوکی باطنی است و کسی غیر آنان  متوجه این مساله نمی شود و چه بسا خود آنان نیز از این تغییر و تحول بی خبر باشند و تنها از حال خوش خود باخبر می شوند.

حجاج با حضور در عرفات زیباترین ساعات را تجربه می کنند؛ هرکسی به اندازه فکر و ظرفیت خویش. برخی با قرآن و دعا خواندن ساعات را سپری می کنند و برخی دیگر با سیر در آفاق و چشم چرخاندن به امید دیدن روی یار و چه بسا برخی با خوابیدن و یا حتی سخن گفتن از امور روزمره این ساعات را پشت سر می گذرانند . اما هرچه هست ، انسان  همانی را برداشت می کند که از ابتدا خودش را برای آن آماده کرده است .

شادی اغلب حاجیان در روز عید قربان شاید بدین دلیل باشد که بخشی از اعمال حج را پشت سرگذاشته اند و سفری را که سالهاست آرزوی آن را داشتند بالاخره محقق شده اما ممکن است شادی تعدادی از آنها به دلیل حصول آن معرفت بی نظیر پس از وقوف در عرفات باشد که آنان را یک قدم به سمت قرب الهی حرکت دهد .

و این امر تنها مختص به آن سرزمین و برای مردمانی با لباس احرام نیست بلکه روندی است که هر مسلمان صاحب دلی و در هر جای دنیا می تواند طی کند .