چنگ «شعر آیینی» به عمق عواطف انسان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از گیلان، نوشین کریمی
یکی از بهترین روش های ترویج سیره اهل بیت(ع) بهره گیری از هنر به ویژه شعر است.

انسان تنها موجودی است که می تواند آن چه را که در دل دارد آشکار سازد و سخن گفتن یکی از راه بروز احساسات انسان است و بیان آن به دو شکل نظم و نثر صورت می گیرد.

پیشینه شعر عاشواریی گیلان نشان می دهد که اشعار آیینی شاعران گیلان طی تاریخ از بسامد بالای شور و شیدایی برخوردار است.

این پشتوانه غنی سبب شده تا ادبیات و ادیبات مذهبی به خصوص عاشورایی، بعد از انقلاب اسلامی با ساختار ذهنی جدیدی به سوی شعر مدرن حرکت کنند. شعری که به عمق عواطف انسان چنگ می اندازد.

شعر آئینی به مفهوم عام کلمه به معنی رسم و رسوم و آداب و سنت نیست بلکه منظور از شعر آئینی شعر شیعی ست و کاملا مشخص است که دامنه اش شامل ائمه اطهار(ع) می شود و مرکز ثقل آن دو موضوع انتظار و عاشوراست که باید باز تعریفی از این عنوان شود؛ چون گونه ای از شعر قدسی را در کنار شعر آئینی می بینیم ازین رو می بایست برای شعرا روشنگری شود که وارد کردن واژه های مذهبی به مفهوم سرایش شعر آئینی و مذهبی نیست.

سرودن شعر آیینی یکی از بهترین باقیات الصالحات است
حجت الاسلام محمد محمدیان_ امام جمعه سنگر با اشاره به اینکه «شیخ محمدحسن حر عاملی» کتابی به نام «وسایل شیعه» دارد که در آن حدود ۳۶ هزار روایت را جمع آوری و خدمت بزرگی به مکتب شیعه کرده است گفت: در این کتاب هشت روایت درباره شعر دارد که البته یک سری اشعار زمان جاهلیت را در حوزه ادبیات عرب جمع آوری کرده بودند که بعدها این کتاب اصلاح شد.

وی با بیان اینکه، شعرای در قبل از اسلام داشتیم اما بعد از اسلام نیز دروازه جدیدی در حوزه شعر به نام شعر آیینی باز شد افزود: اولین شاعر شعر آیینی اشعار منسوبی از وجود مبارک امیرالمومنین(ع) به ما رسیده است.

محمدیان تصریح کرد: در حوزه شعر عاشورایی نیز اشعاری زیبایی از وجود مبارک اباعبدالله الحسین(ع) و حضرت سکینه خاتون وجود دارد، حتی رجز خوانی اصحاب ابی عبدالله در ظهر عاشورا را داریم که می بینیم از لحاظ غنا چقدر زیباست.

وی با اشاره به اینکه در حوزه شعر توانایی های زیادی را می بینیم اظهار کرد: واژه های مختلف، یا یک بیت یا یک دوبیتی به اندازه چندین محور کار میکند و این خود از قدرت و غنا شعر آیینی است.

محمدیان با بیان اینکه از امام صادق(ع) و چند ائمه دیگر نقل است که خواندن شعر در شب جمعه، روز جمعه و در ماه مبارک رمضان کراهت دارد افزود: البته آنرا نفی هم نکرده اند، برای مثال شخصی محضر امام رضا(ع) آمد و عرض کرد بعضی از اصحاب و دوستان از پدران شما به ما نقل کرده اند که در چنین ایامی شعر خواندن مکروه است اما من قصد کردم شعری در رسای امیرالمومنین(ع) بسراییم و الان می خواهم بدانم حکمش چیست که امام رضا(ع) فرمودند اگر شعر درباره جد ما در این ایام بسرایید همانا خداوند تبارک و تعالی بخاطر همین شعر در جزا و خیرش شما را کفایت خواهد کرد.

وی ادامه داد: نوع شعر، آن کراهت شعر را در ایامی که گفته شده از بین می برد و روایت داریم که شاعر شعر آیینی از جانب پروردگار به روح القدس تایید شده است.

محمدیان با بیان اینکه خداوند به شعرا این توفیق را داده که گویا از یک سرچشمه ای می نوشند تا سیراب شوند افزود: برای این شعرا واژگان پشت واژگان می آید.

وی اذعان کرد: سرودن شعر آیینی یکی از بهترین باقیات الصالحات است، اینکه مثلا محتشم اشعاری در رثای امام حسین(ع) سرود در حالیکه قبل از آن درباره اهل بیت(ع) شعری نسروده بود ولی از عنایات پیامبر بود که به ایشان نهیب آمد که «تو درباره همه کس و درباره برادر خودت که مصیبت زده ای اشعاری سروده ای آیا نمی‌خواهی درباره فرزندم امام حسین(ع)   شعر بگویی» که محتشم گفت «من تاکنون در وادی اهل بیت شعر نسرودم» و اولین بیت را پیامبر آغاز کرد که «باز این چه شورش است که در خلق عالم است_ باز این چه نوحه و چه عزا و چه مانم است».

محمدیان در ادامه بیان کرد: قرن‌هاست که شاعران شعرهای مختلفی در رثای اهل بیت(ع) سروده اند اما این شعر محتشم ثوابی است که همچنان برای او جاری و ساری است و ازین رو می بایست قدر این نعمت را دانست.

وی خاطرنشان کرد: فکر نکنم با توجه به ظهور رسانه های جدیدی که آمده اند، چیزی همانند شعر توفیق آن را داشته باشد که در مسیر اهل بیت(ع) قدم بزنیم و مشمول عنایات و شفاعت اهل بیت عصمت و طهارت باشیم.

به مناسبت ماه محرم و ایام سوگواری سیدوسالار شهدا و یارن باوفایش محفل شعر آیینی با حضور جمعی از شاعران و همکاران فرهنگی در مسجد جامع سنگر برگزار شد و تعدادی از فرهنگیان شاعر این منطقه آثار خود را درباره فلسفه قیام عاشورا، نقش قیام آن حضرت در زنده نگه داشتن اسلام راستین در برابر اسلام اموی و رویکرد عدالت و حق طلبی در مکتب تشیع قرائت کردند.

یادم بده رقیه! قیام و قعود را

در این محفل «آرش پورعلیزاده» از شاعران به نام استان و برگزیده چندین جشنواره ملی شعرش را اینگونه قرائت کرد؛
بگشای با عصای کلیمانه، رود را
روزیم کن شفاعتِ یوم‌الورود را

قرآن بخوان به نیزه که این قوم کافر است
تعریف کن حکایت قومِ ثمود را

آهسته می‌برند به گودالِ قتلگاه
آن قامتِ خمیده‌ی پهلوکبود را

من طاقتم کم است مکِش جانِ مادرت
از خیمه‌ی برادرِ زینب، عمود را

از جا بلند می‌شوی و می‌خوری زمین
یادم بده رقیه! قیام و قعود را

وایا که رفته سوره‌ی والفجر روی نی
خولی گشوده‌است دو چشمِ حسود را

گه نیزه گه به تشت مراعات می‌کنی
چون قاریانِ خِبره، فراز و فرود را

در دست یک ترانه ی شش ماهه داشتی
«مرتضی عابدپور لنگرودی» نیز از فعالان موفق فرهنگی و اجتماعی استان اظهار کرد:
روزی که ظهر فهم بشر گرگ و میش شد
ظلمت نشست و سیطره ی آفتاب رفت
آن روز دیپلماسی کوفی چه کرد که
میدان به سمت خوردن یک چکه آب رفت

آن روز نیز رابطه ای برقرار بود
بین حرام خوار شدن-ناخلف شدن
گاهی سکوت حامل تایید ظالم است
گاهی یکی ست بی طرف و بی شرف شدن

آزادگی به نوبه ی خود یک پیام داشت
این واژه تا به ما برسد استعاره شد
در دست یک ترانه ی شش ماهه داشتی
می خواستی غزل بشود، چهارپاره شد

از این نما که نیزه و شمشیر حاکم است
چیزی که خوب دیده نشد پیکر تو بود
یک لحظه توی خیمه و یک لحظه روی تل
(این جبهه ی مقاومت خواهر تو بود)

یک روز توی کوره سرش گرم معجزه ست
یک روز روی نیزه بیانیه می شود
این یک سر بریده فقط نیست، ارتش است
امروز کاخ سبز حسینیه می شود...

وی در شعری دیگر سرود:
گیرم در آسمان شما هم ستاره نیست 
تا زنده ایم روضه بگیریم چاره نیست 

اصرار میکند که برادر نرو... بمان 
هی چنگ می زند به لباسی که پاره نیست 

باید پدر شوی و بفهمی که هیچ چیز 
مانند بی قراری یک شیر خواره نیست 

گیرم که عمه هست ولی زیر چکمه هاست 
گیرم که گوش هست ولی گوشواره نیست 

با پای خویش تا لب گودال می رود
در کار خیر حاجت هیج استخاره نیست 

زخم تاریخ، علقمه، هردم مکرّر می شود
و در ادامه «پریوش بی غم» از معلمان منطقه سنگر خواند:
آسمان معنی شده در کنج آن شش گوشه ات
شد زمین گویا قیامت، نغمه ی هَل یَنصرت

بانگ غم، سنج و دَمام، ناله ی زینب وآه
با اَبی اَنت واُمّی من و طفلانم فدات

میثم کوی توام هر دم، قَتیلُ الْعَبَرات
وصف تو کامل شده در نقش کشتی نجات

حرمله دارد به جای آب وشیر، صد شعله تیر
آن گلوی خشک اصغر، تَر کن از آب حیات

زخم تاریخ، علقمه، هردم مکرّر می شود
یا حسینا، غزه سوزد از جهانی بی ثبات

گر ندارید دین، آزاد باشید ای بشر
داد مظلومان رسید همچون سَفینَةُ الّنِجاة