به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، شهرستان تربت‌حیدریه ۳۵۰ اثر تاریخی و گردشگری شناسایی شده دارد که تعداد ۶۲ اثر شامل بنا، محوطه و میراث ناملموس ثبت شده در فهرست میراث ملی است. در این شهر علاوه بر بناهای تاریخی و سراها و اماکن دارای هویت و پیشینه، چندین مسجد تاریخی نیز وجود دارد که بعضا نیازمند حمایت‌های ویژه و مرمت و بهسازی‌اند.
اقدامی که حالا با آغاز یک طرح مطالعاتی مشترک، نور امیدی را در دل فعالان حوزه میراث فرهنگی و دغدغه مندان تاریخ این مرز و بوم روشن کرده است. در ادامه با چند مسجد تاریخی است این شهر آشنا می‌شویم.
مسجد قطب الدین حیدر
این مکان یکی از جاذبه‌های مذهبی و تاریخی این شهر است که همواره مورد توجه گردشگران و مسافران تربت حیدریه بوده است. آرامگاه عارف مشهوری که حضورش در یک شهر چنان به آن مکان اعتبار داده که نامش را از او گرفته است. عارفی که در قرن ششم در این شهر زندگی کرده، اکنون در خیابان «منصوریه» مدفون است و بر مزارش، مسجدی تاریخی انتظار تاریخ دوستان را می‌کشد. مزار این شیخ و مجموعه تاریخی همراه آن در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۷۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این مجموعه که به لحاظ تاریخی، ارزش بسیاری دارد، در چند دهه گذشته بارها مرمت شده است. عکس‌های هوایی، وجود شبستانی را در محوطه روبه روی ایوان مسجد نشان می‌داد که پس از کاوش پی‌های سنگی شبستان از دل خاک بیرون آمد. رواق حایل میان محوطه مسجد و مقبره و بقایای یک پایاب در داخل مقبره، از دیگر کشف‌های عکس هوایی بود که زمان آن را به عهد تیموری نسبت می‌دهند. این مسجد با وجود مرمت به دلیل از میان رفتن فضاها دارای کاربری نیست و مقبره قطب الدین حیدر به عنوان زیارتگاه و کاروان سرا به عنوان موزه مردم شناسی استفاده می‌شود.
مسجد جامع تربت حیدریه
مسجد جامع تربت یکی دیگر از بناهای تاریخی این شهر است که در میدان مرکزی شهرستان تربت حیدریه واقع شده‌است و قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه برمی گردد. این مسجد به همت شخصی با نام حاج ابوالقاسم هراتی ساخته شده که بقایای مسجد قدیمی تر را تخریب کرده و به هزینه خود آن را تعمیر کرده‌است و حال به این صورت درآمده است. آنچه باعث شکوه عظمت مسجد است ایوان بلندی است که دو گلدسته در دو طرف آن ساخته شده‌است.
مزار شیخ ابوالقاسم گرکانی
نام وی منسوب به قریه «کوراکان» یا «کرکان» به ضم کاف اول و تشدید و فتحه راء است که در حوالی توس واقع شده است با این حال او به‌اشتباه «گورکانی» و «گرگانی» هم خوانده می‌شود. بنای مزار مربوط به دوره معاصر است و در شهرستان تربت حیدریه، روستای شیخ ابوالقاسم واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۶۱۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد عماد
این مسجد نیز مربوط به اوایل دوره قاجاریان است و در تربت حیدریه، خیابان فرمانداری، روبری دارایی واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۹۲۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
متأسفانه این مسجد مدت زیادی غیرفعال بوده که اخیراً توسط یک گروه فرهنگی در سال ۱۳۹۵ شروع به مرمت سازی شده است و همچنین فعالیت‌های گسترده‌ای در این مسجد صورت می‌گیرد.
مسجد شیخ یوسف علی
این مسجد تاریخی نیز مربوط به دوره قاجار است و در تربت حیدریه، ابتدای خیابان فرمانداری، راسته راست خیابان فرمانداری واقع شده است. این اثر در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۹۲۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
طرحی برای احیای مساجد و بناهای تاریخی
احسان زهره‌وندی، معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی از آغاز طرح مطالعاتی بافت تاریخی شهر تربت حیدریه با مشارکت شهرداری این شهر خبر داد و گفت: در این طرح مطالعاتی، موارد مرتبط با بافت از جمله شناخت زیست بوم منطقه، بررسی ساختار بافت پیرامون آثار تاریخی، بررسی آثار تاریخی با ارزش، معرفی جایگاه و کاربری آثار تاریخی، تاریخچه و روند شکل‌گیری آثار، گزارش‌های مرمتی و تجزیه و تحلیل معماری و سازه آثار تاریخی داخل محدوده بافت، مورد مطالعه و پژوهش میدانی قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: از دیگر اهداف این طرح بررسی طرح‌های بالادست شهری، بررسی دید منظری آثار تاریخی و عوامل موثر در تعیین حریم آثار و بررسی تناسبات فضایی خواهد بود.
معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی تصریح کرد: این مطالعات با مشارکت اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان و مساعدت شهرداری تربت حیدریه و توسط تعدادی از مهندسان، مشاوران و متخصصان رشته‌های معماری، مرمت آثار تاریخی، باستان شناسی، عمران و شهرسازی انجام می‌شود و به مدت پنج ماه ادامه خواهد داشت.
زهره وندی افزود: در داخل محدوده بافت تاریخی شهر تربت حیدریه بیش از ۵۰ اثر تاریخی واجد ارزش شامل کاروانسرا، مسجد، سرا، آب انبار، حمام، بازارها و خانه‌های تاریخی وجود دارد که تعداد ۲۰ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و این آثار مالکیت شخصی، وقفی و دولتی دارند که برای حفاظت، مرمت و احیا به مشارکت عمومی نیاز دارد.
پایان پیام/
نظر شما