خبرگزاری شبستان؛ شمال استان اصفهان/ روح اله باقری؛ برزک از معدود مناطق کوهپایه کاشان است که هنوز چاه عمیق در آنجا حفر نکرده‌اند. آبادی و سرزندگی این کهن باغشهر به برکت چشمه‌هایی‌است که هزاره‌هاست درختان گردو و بادام و سایر محصول‌های باغی و... را سیراب می‌کنند. برای همین، آئین‌های باستانی و اسلامی؛ مثل خیلی از مناطق دیگر با محوریت آب و طلب برکت و باران و جوشنده بودن این مایه حیات انجام‌می‌شود.
آیین های طبخ «آش باران و برکت» و برپایی «سفره برکت» از جمله آیین های قدیمی شهر برزک از توابع شهرستان کاشان در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) است.
مدرس دانشگاه و پژوهشگر آئینی و فرهنگ عامه در این خصوص گفت: آئین طبخ آش باران و برکت از جمله سنت های زیبای مذهبی شهر برزک است که در کنار چشمه‌ها و مظاهر آب در دامن طبیعت برگزار می شود. این آیین امسال در روزهای پایانی مرداد در مزرعه «دم‌قاشان» با پخت ۱۰ دیگ حلیم که روی آتش‌هایی شعله‌ور شده از تنه درختان کهن و قطور گذاشته بودند، برگزار شد.
«محمد خداداده» افزود: حلیمِ برزک به واسطه ادویه، زرد رنگ است به نسبت بزرگی و کوچکی دیگ، بین پنج تا پانزده کیلو گوشت گوسفند به همراه گندم و نخود در دیگ می‌ریزند، دیگ‌ها که جوش‌آمد، مردان و به ویژه جوانان، در نوبت‌های پیاپی در طول چهار، پنج ساعت، آش درحال پخت را با کمچه هم می‌زنند تا حرارت آتش باعث ته‌گرفتن و سوختن آش نشود.
این پژوهشگر آئینی ادامه داد: این نذر هر ساله را کشاورزان با مشارکت همگانی و با شور و شوق ادا می‌کنند؛ زنان و مردان پای دیگ حضور دارند و بعد از ادعیه و روضه، تا حوالی صبح، زیر درختان، ایوان مسجد و اطراف دیگ می‌نشینند و با هم، هم‌سخنی می‌کنند. بعد از نماز صبح و دعا، آش را بین اهالی توزیع می‌کنند. این مردمانِ قانع و سخت کوش با استعانت از ذات پروردگار سر به آسمان دارند تا ابر پرباران بفرستد و چشم در چشمه، خیره می‌دارند که همچنان جوشان و خروشان، آب زلال از دل برآرد.
خداداده افزود: از کنش های زنانه در پخت حلیم برزک که در اواخر تابستان در شب‌های جمعه و در محله‌های مختلف طبخ می‌شود؛ ریختن نمک در دیگ‌های آش است. زنان به قصد رواشدن حاجت، اندکی نمک درشت در مشت می‌کنند و چند دانه از نمک را در هر دیگ می‌ریزند و گاه زیر لب دعا و نجوایی می‌خوانند.
«سفره برکت» نماد دیگری از برکت خواهی در برزک
این مدرس دانشگاه و پژوهشگر ادامه داد: برکت خواهی در برزک در آئین‌های دیگری همچون مراسم ششم امام حسین(ع) هم وجود دارد. مراسم روز ششم امام حسین در برزک به شماره ۷۰۵ در تاریخ ۹۱/۹/۲۲ به ثبت میراث فرهنگی ناملموس رسیده است و امروز علاوه بر محلهٔ مصلی در محله های دیگر برزک نیز برگزار می شود.
خداداده افزود: در این روز سفره‌ای با انواع میوه‌ها همچون بادام، گردو، انواع جوزقند، انواع برگه های خشک شده از میوه های درختی، توت خشکه، انجیرخشکه، کشمش، نخودچی، بادام زمینی، خرما، نقل، قند، نبات، کام، شکلات، حلوا، انواع میوه های فصل، انواع شیرینی و... و. چیده میی شود. این سفره بزرگ و طولانی تمام عرض مسجد و حسینیه موسی بن جعفر(ع) «محله مصلی برزک» را در بر می‌گیرد. مرکز سفره هم زیراندازی سبز دارد و کتاب مقدس و شمع و شمعدان در آنجا فراتر از دور و بر خود بر تمام سفره احاطه دارند.
این مدرس دانشگاه و پژوهشگر خاطر نشان کرد: در برزک اینگونه برای شهید کربلا شش می گیرند. تحفه های درختان پر میوه، پر مغز و نغز این خوش هواترین و پرآب ترین آبادی منطقه کاشان را در سینی می گذارند و به سفرهٔ تکیه مصلی هدیه می دهند. با اینکه شش کاسه گلین در هفت مجمعه مسین که سنت قدیم بوده جای خود را به سینی های پر تعداد و دیس های پلاستیکی یکبار مصرف داده اند، اما اصل نذر و برکت خواهی همان است که به گفته معمرین این آبادی حدود دو قرن است که برپا می شود.
خداداده افزود: در این مراسم آئینی، میدان داری با زنان است. نوبرانه ها را در طول سال آنان نگه می دارند تا در روز موعود در کاسه ها بریزند، کاسه ها را در سینی می گذارند، سینی ها را بر سر می نهند و تا مسجد می آورند و بعد سفره آرایی و چیدمان و آماده برای خواندن قرآن و دعا و روضه و سخنرانی انجام می شود.
وی تصریح کرد: شهید عاشورا هر چند در سال ۶۱هجری در میعادگاه نینوا در محاصرهٔ اشقیا عزیز داشته نشد اما در بین شیعیان معتقد بلکه همهٔ آزادی خواهان عزیز است. برای همین در نذورات نیز بهترین و خواستنی ترین تحفه ها را پیشکش می دارند. در جامعه کشاورزی «برزک» نیز چنین است. ماندنی ترین و گرانبها ترین دسترنجشان را که بر سرشاخه های درختان تنومند نشسته به نذر پیوند می زنند تا هم ادای دین، احترام و بزرگداشتی بگیرند هم برای زندگی، محصول، آب و باغ خود طلب برکت، جذب خیر و دفع شر کنند. سلامت و حاجت خود را طلب کنند. فرزندان صالح تمنا نمایند و با حال خوش تر به زندگی سلام گویند.
مدرس دانشگاه و پژوهشگر آئینی و فرهنگ عامه افزود: صحنه پایانی و بعد از قرآن، دعا، روضه و سخنرانی؛ تجمیع، ممزوج و مخلوط کردن همه آجیل ها و خوراکی هاست. تقسیم کردن به بسته ها کوچک (پاکت فریزر که جایگزین دستمال های قدیمی شده اند) و توزیع بین عزاداران، حاضران و سفارش دهندگان است.
خداداده تصریح کرد: این بخش پایانی با رسوم شفاخواهی و درمان طلبی مانند «چش چینی» و «قاشق زنی» و ... همسانی دارد. چرا که با مخلوط کردن همه خوراکیها شاید بخشی از خوراکی ها و تحفه هابی که حلال، طیب، طاهر و نظرکرده تر است در بسته هر نفر باشد و باعث سرازیر شدن خوبیها و خیرمندی ها برای گیرنده نذری باشد.
نظر شما