حجت الاسلام حسین اثنی‌عشری، مدیر دفتر فقه معاصر حوزه‌های علمیه در گفت‌وگو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان درباره ورود حوزه علمیه به فقه هوش مصنوعی، اظهار کرد: امسال تعداد دروس خارج فقه معاصر به سه درس خارج فقه هوش مصنوعی در حوزه علمیه رسیده است.
وی با بیان اینکه موضوع شناسی و تنظیم فهرست سوالات و مسائل با نظم منطقی، با هدف افزایش کیفیت، با همکاری تیم تخصصی صورت می‌گیرد، گفت: جلد اول درس فقه هوش مصنوعی استاد مفیدی شامل مقدمات بحث است که به زودی منتشر می شود و طبق تجربه برگزاری این دروس زمینه چاپ دیگر کتاب‌ها را فراهم می‌کند و اساتید دیگر نیز به این حوزه ورود خواهند کرد.
مدیر دفتر فقه معاصر حوزه‌های علمیه با بیان اینکه فقه معاصر سه جلد کتاب در مورد هوش مصنوعی، عمدتاً موضوع شناسی و نقد نظریات غربی را منتشر کرده است، گفت: این کتاب‌ها شامل یک کتاب مرتبط با مبانی اخلاق هوش مصنوعی در فضای غربی، نقد توصیه نامه اخلاق هوش مصنوعی یونسکو و مجموعه نظریات در خصوص بحث مسئولیت پذیری هوش مصنوعی در دنیاست.
وی افزود: در چهل و یکمین نشست سازمان یونسکو در پایان سال ۲۰۲۱ سندی به نام توصیه نامه اخلاق هوش مصنوعی منتشر کرد و دفتر فقه معاصر با همکاری محققان داخل و خارج دفتر فقه نقدی جامع بر این سند آماده و این سند را از جهات مختلف مورد نقد و بررسی قرار داده که منتشر می‌شود و زمینه را برای آماده کردن سند ملی اخلاق هوش مصنوعی فراهم کرده است.
حجت‌الاسلام اثنی‌عشری با بیان اینکه مجموعه نظریات جمع آوری شده در زمینه مسئولیت پذیری هوش مصنوعی در اختیار اساتید قرار گرفته است، یادآور شد: نکته مهم این است که ورود به بحث هوش مصنوعی در ابتدا مانند بسیاری دیگر از موضوعات از زاویه‌ای که در دنیای سکولار جنبه حقوقی نام دارد، بررسی می‌شود و آنچه که عملکرد هوش مصنوعی بوده و منجر به مسائل حقوقی است از جنبه فقهی و اسلامی بررسی می‌گردد و می‌دانیم که مسئله مسئولیت پذیری هوش مصنوعی از مسائل داغ و به روز دنیاست.
به گفته وی در برخی سازمان ها بعضی محصولات هوش مصنوعی مانند ماشین یا سلاح خودکار، و... عملکردها و قضاوت های مختلفی دارد و بنا به الگوریتم داده شده عمل می‌کنند حال چنانچه منجر به تلفات و خسارت شود، مسئولیت با شخص حقوقی، سازنده، خریدار و یا فروشنده است؟ این قبیل سوالات در درس استاد مفیدی بررسی و میزان مسئولیت پذیری هوش مصنوعی را مشخص می‌کند.
تحول اجتهادی
مدیر دفتر فقه معاصر حوزه‌های علمیه در زمینه فقه‌های به روز گفت: در حال حاضر در حوزه علمیه در چند سطح بحث فقه معاصر دنبال می‌شود؛ یکی سطح کار، موضوعات فقه معاصری است که درباره آن فقها کتاب‌هایی نوشته‌اند و این کتاب‌ها مانند «اقتصادنا» شهید صدر، بحث حکومت اسلامی، اوراق مالی بورس و ...در دوره سطوح عالی به عنوان دروس تمهیدی فقه معاصر تدریس می‌شود.
حجت الاسلام اثنی‌عشری با اشاره به کتاب «الشخص‌الاعتباری»، تصریح کرد: این کتاب نیز از کتب سطح است که در بحث شخصیت حقوقی و احکام متنوع آن در یک دایره بسیار وسیع و به عنوان یک کتاب اجتهادی کامل نوشته شده است و در سطوح عالی حوزه علمیه تدریس می‌گردد و هر ساله چند هزار طلبه در سراسر کشور در این درس شرکت می‌کنند.
وی به با بیان اینکه امسال بیش از ۱۰۰ درس در موضوعات معاصر برگزار شده که تحول جدی در سالیان اخیر محسوب می‌شود، گفت: سال گذشته ۱۰۵ درس خارج فقه معاصر در موضوعات مختلف برگزار شد که به معنای تحول اجتهادی صحیح در حوزه است.
تصویب ۳۲ موضوع جدید برای تدریس در خارج فقه
به گفته وی ۳۲ موضوع به عنوان موضوع جدید درس خارج فقه معاصر از مباحث فقه اخلاقی تا فقه تربیت شامل فقه خانواده، فقه رسانه، فقه بورس، رمز ارز، هوش مصنوعی و ... مصوب شده است.
انتشار ۶ جلد موضوع شناسی درباره تفکیک قوا
وی با بیان اینکه ۸ سال از تاسیس دفتر فقه معاصر حوزه می‌گذرد، گفت: دفتر فقه معاصر با استفاده از اساتید حوزوی، هیأت علمی‌های دانشگاهی در دروسی که حمایت علمی را انجام می‌دهد، تلاش می‌کند آخرین نظریات بین‌المللی در منابع فارسی، غیرفارسی را جمع آوری کرده و در اختیار اساتید قرار دهد و در این راستا از ظرفیت اساتید هوش مصنوعی، حقوقدانان، مهندسین نرم‌افزار و ... استفاده می‌شود و یکی از مباحثی که در این راستا مطرح شده بررسی نوع حکومت اسلامی و فقه حکمرانی است در این زمینه انواع شیوه های حکومت‌داری برای اساتید آماده شده است و به طور مثال ۶ جلد کتاب موضوع شناسی در خصوص تفکیک قوا آماده شده و به عنوان کتاب تخصصی به زودی منتشر می‌شود.
مدیر دفتر فقه معاصر حوزه‌های علمیه یادآور شد: در خصوص نسبت دولت، اقتصاد و اداره نیز ۵ جلد کتاب انواع نئولیبرالیسم در دنیا بررسی و آماده شده است این گونه اقدامات علمی زیادی صورت گرفته و حدود ۲۵ جلد کتاب موضوع شناسی تخصصی نیز آماده چاپ است که تا تابستان سال آینده به چاپ می‌رسد و علاوه بر آن ۵۰ جلد کتاب خروجی درس‌های خارج فقه معاصر به زبان انگلیسی، عربی و فارسی منتشر شده و در نمایشگاه بین‌المللی از بیروت، نجف، مسقط، تونس و دیگر کشورها شرکت و مورد استقبال قرار گرفته است به طور مسلم این کتاب‌های به دست آمده از دروس خارج فقه معاصر، باعث می‌شود درس‌های بعدی عمیق‌تر و دقیق‌تر برگزار شود.
طراحی نظام اقتصادی
وی ضمن تاکید بر این مهم که تنها یک فقیه می‌تواند نظام اقتصادی، سیاسی را طراحی کند، گفت: شاهد این ادعا این است که قسمتی از نظام تمدن اسلامی که مطلوب فرهنگ شیعه است توسط فقها در قانون اساسی خود را نشان داده است و مقدمه و اصل یک تا سه و دیگر اصول قانون اساسی که تبیین کننده آن نظام فکری جامع و مطلوب نظریه تشیع است، کار فقها است.
توانمندی فقه در تعیین تکلیف موضوعات جدید
وی با اشاره به این مهم که فقه هم توانمندی دارد در موضوعات جدید تکلیف حکم را معلوم کند، یادآور شد: علاوه بر آن فقه توانمندی دارد در موضوع شناسی دقیق ترین آنالیزها را انجام دهد و اگر فرصت مبسوطی باشد مثال های متعددی در تاریخ علم دارد که موضوع شناسی های بسیار دقیقی از سوی فقها انجام شده است و همیشه گفته ایم که در حوزه های علمیه علاوه بر بررسی احکام، تحلیل دقیق موضوعات هم انجام می شود و تاریخ نشان داده در قسمت موضوع شناسی اگر اساتید حوزوی و فقها ورود کنند آن چنان که در ماهیت بیع و حق و ملکیت و سرقفلی و سهام و ... به طور مفصل بحث کرده‌اند بسیار دقیق‌تر از سایر نهادهای علمی خواهد بود اما مهم‌تر از این موارد این است که ظرفیتی که دروس حوزوی اگر به صورت اجتهادی خوانده شود به انسان می‌دهد، تبیین و تولید چارچوب نظام‌های فکری مورد نیاز است.
استقبال کم‌نظیر طلاب از دروس خارج فقه
وی با توجه به استقبال کم نظیر طلاب برای برگزاری دروس خارج فقه یادآور شد: در زمینه برگزاری کلاس، مشکل استاد نداریم و نکته مهم در زمینه فقه معاصر این است که در سنوات قبل به خصوص ۴۰ سال بعد از انقلاب محصولات متعدد علمی در مورد موضوعات معاصر، همچون مقالات و کتب توسط حوزویان تولید شده و در این زمینه بیش از هزار محصول، کتاب و مقاله جمع آوری شده که زمینه را برای شکل‌گیری دروس خارج فقه آماده نموده است.
به گفته وی برای رسیدن به محتوای درسی به کار علمی نیاز داریم که منابع کار اجتهادی در درس را فراهم کند و این مهم در سالیان متمادی محقق شده است از نظر منابع اولیه، اساتید و تولید فکر مشکلی نداریم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: تنها موردی که چه در حوزه و چه در دانشگاه در سطح ملی از آن رنج می‌بریم عدم آشنایی با آخرین حرف‌ها و نظریات مطرح در دنیا است و گاهی یک یا دو نظر مطرح شده در دنیا به عنوان تنهاترین نظریه علمی در فضاهای علمی دانشگاهی و غیردانشگاهی مطرح می‌شود که این سد باید شکسته شود تا به تولیدات علمی جدیدی دست پیدا کنیم.
نظر شما