فیلترینگ؛ ضرورتی که از آن ضربه خورده‌ایم!

خبرگزاری شبستان؛ گروه دین و اندیشه؛ اهمیت فضای مجازی و دغدغه‌های حاکم بر این فضا طی سال‌های اخیر در بیانات مقام معظم رهبری بارها شنیده شده است و ایشان در اظهارات متعددی غفلت از آسیب‌های مرتبط با این فضا را گوشزد و راهبردهای کلان این عرصه را بیان کرده اند. بیانات و فرمایشات رهبر انقلاب در مورد فضای مجازی پس از تشکیل شورای عالی فضای مجازی نشان از اهمیت ویژه به مدیریت فضای مجازی دارد. ایشان در یکی از بیانات خود در رابطه با فضای مجازی می‌فرمایند: «حوزه فضای مجازی به اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد. این فضا مثل یک رودخانه پر از آب و خروشان است که می‌آید و دائماً هم بر آب آن افزوده و خروشان‌تر می‌شود. اگر ما بر این رودخانه تدبیر کنیم و برنامه داشته باشیم، زه کشی کنیم و هدایت کنیم این رودخانه تا به سد بریزد، می‌شود فرصت. اگر رهایش کنیم و برنامه‌ای برای آن نداشته باشیم می‌شود یک تهدید.»

با توجه به دغدغه های موجود در این عرصه و ابعاد و مسایل مختلفی که بر آن مترتب است مانند بی اخلاقی های موجود در فضای مجازی، فیلترینگ، مشکلات و آسیب هایی که به وجود آورده، درستی یا نادرستی رفع فیلترینگ، راه کارها و راه حل های ممکن یا موجود و ...خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام «میثم غلامی» رئیس ستاد همکاری حوزه های علمیه و مرکز ملی فضای مجازی گفت و گوی تفصیلی داشته است.

بخش اول این گفتگو به موضوع «فیلترینگ و آسیب های آن و راه حل مسئله» اختصاص دارد. و در بخش دوم موضوع «بی اخلاقی در فضای مجازی و عدم کنشگری اولیه» بررسی می شود.

حجت الاسلام غلامی موضوع «فیلترینگ» را یک مسئله بسیار پردامنه و مبسوط برشمرد و گفت: به دلیل همین گستردگی و پیچیدگی به راحتی نمی توان درباره فیلترینگ سخن گفت و با یک کلمه بله یا خیر، درست یا نادرست بودن آن را قضاوت کرد. این موضوع ابعاد مختلفی دارد و این ایام هم بسیار داغ شده است. ابعاد اجتماعی، فرهنگی، سیاسی یا ابعاد اقتصادی بسیار که امروز بر بعد اقتصادی آن تمرکز شده و همه جا صحبت از گردش مالی بالای فروشندگان فیلترشکن هاست.

ما از خیلی از ترندهای تولید محتوا جا ماندیم

وی در پاسخ به این سوال که آیا فیلترینگ مانعی برای کنشگری فعال در فضای مجازی نیست؟، اظهار کرد: واقعیت این است که ما با جدا کردن کنشگرهایمان از فضای دیگر ملت ها آسیب خوردیم به عنوان مثال الان کنشگران ما در یوتیوب فعالیتی ندارند در حالی که کنشگران فراوانی از دیگر ملت ها و کشورها در آن حضور دارند و فعالیت می کنند. یا در اینستاگرام بچه های متعهد و مذهبی ما از خیلی از ترندهای تولید محتوا جا ماندند و همین باعث شد که تولید محتوا در این فضا یا توسط غیرمذهبی ها انجام شود یا خارجی ها.  خصوصا در جاهایی که ناگهان بسامد کار بالا می رود این قضیه تشدید می شود.

وی ادامه داد: به عنوان مثال وقتی ماجرای لبنان و غزه پیش می آید ناگهان همه از خواب بیدار می شوند که ما در ایتا و .... داشتیم دورهم خوش می گذراندیم که دیدیم یک دنیای دیگری به باد رفت، از بین رفت، یا خیلی اذیت شد یا مورد هجمه فراوان قرار گرفت و چون چندان هم به ابزارهای تولید محتوای جدید مسلط نیستند این توانمندی را ندارند که نسبت به آن فضاها خود را بازتولید کنند و این عدم بازتولید مشکل شایعی است که در عین حال مهم هم است. به همین دلیل می گویم که مسئله بسیار غامض و پیچیده است. هیچ کس در جیب یا خورجینش جواب دقیق، مشخص و یک کلمه ای برای این سوال ندارد.

رئیس ستاد همکاری حوزه های علمیه و مرکز ملی فضای مجازی تصریح کرد: بخصوص این که در موضوع فیلترینگ ما تا حدی منحصر (یونیک) هستیم یعنی نمی توانیم تجربه آمریکایی ها را برای خودمان پیاده سازی کنیم حتی تجربه چین را هم نمی توانیم برای خودمان کپی کنیم. آنها موضوع را به شکلی برای خودشان حل کردند اما راه حل مسئله ما و راه حلی که ارائه می کنیم با راه حل چینی ها کاملا متفاوت است با راه حل آمریکایی ها هم تفاوت هایی دارد لذا در این قضیه تا حد زیادی تنها هستیم و باید خودمان برای خودمان مسئله را حل کنیم.

حداقل‌ترین آسیب فضای مجازی برای برخی، اختلال زندگی است

حجت الاسلام غلامی تأکید کرد: اینکه ما از فضای تولید محتوا دور افتادیم و آسیب دیدیم کاملا قطعی و کاملا هم روشن است اما از آن سو هم مشکلات بسیاری وجود دارد. من موارد فراوانی دارم از افرادی که در این فضاها رفته و آسیب دیده اند. انواع آسیب ها؛ از زندگی فردی و خانوادگی و ... یعنی نمی شود چشم‌مان را ببندیم و بگوییم این فقط حرف های آخوندهاست؛ این طور نیست. واقعا می بینیم که افراد وقتی وارد چنین فضاهایی می شوند حداقلی ترین آسیبی که می بینند این است که زندگی روزمره فرد دچار اختلال می شود و این آسیب تقریبا جهان شمول است. فرد به شکل کلی در این فضاها تردد می کند، عمدتا مصرف کننده محتواست تولید کننده نیست و می بینید که زندگی عادی او ، رابطه اش با همسرش با پدر و مادر یا با خواهر و برادرش دچار اختلال می شود. این شاید دم دستی ترین آسیب و عام البلواء ترین آسیب است تا آسیب های بزرگی که زندگی فرد از دست می رود.

وی افزود: این که بگوییم این قوطی رنگ است شما وارد شو و ان شاءالله رنگی نمی شوی،  درست نیست. نمی توان اینگونه برخورد کرد. اما این که راه حل موضوع چیست؟ واقعیت این است که آن هم بسیار پیچیده است. من بدون واهمه و به صراحت می گویم که ما جواب مشخصی برای این معضل نداریم. چرا که راه حل سخت و پیچیده ای است. راحت نمی توان برای آن جوابی پیدا کرد.

انتخاب «بد» یا «بدتر» ؟ مسئله این است 

مدیر خانه اخلاق پژوهشگران جوان در بیان راهکارهای احتمالی برای این مسئله تصریح کرد: شاید بتوان به راه حلی اندیشید که حداقل از این وضعیت فعلی خارح شویم. ما می دانیم که در حال حاضر بین انتخاب «بد» و «بدتر» قرار داریم. یعنی تصور این بود که اگر محدودیت ایجاد شود «بد» است ولی «بدتر» از آن این است که فضا کلا باز باشد و هر محتوایی در دسترس همه مخاطبان در همه رده های سنی قرار بگیرد. اما الان اتفاقی که افتاده این است که همه فیلترشکن دارند و آسیب های شدید و عجیب و غریبی به بار می آید.

وی با اشاره به آسیب های همگانی شدن فیلترشکن ها خاطرنشان کرد: اول این که داده های مردم در معرض خطر است، خطر سرقت، هک و یا خطر جاسوسی. دوم این که قبل از این شاید تنها به برخی سایت ها دسترسی وجود داشت اما امروز با همگانی شدن و همه گیر شدن فیلترشکن ها امکان دسترسی به سایت هایی فراهم شده که شاید حتی در آمریکا و اروپا هم مسدود است. همچنین دسترسی به محتوای پورن و مجرمانه و ... یعنی فرد الان می خواهد اینستاگرام را باز کند اما ناگهان هجم عظیمی از محتواهای نامناسب و غیراخلاقی هم باز می شود. امروز سن استفاده از این محتواهای غیراخلاقی به شدت پایین آمده و آسیب های به شدت شدیدی ایجاد کرده که شاید آن آسیب قبلی به این میزان نبود. یعنی قبل از این فرد اینستاگرام داشت و در معرض آسیب بود اما الان آن آسیب کجا و این آسیب های جدید. الان آن محتوا را دارد اینستاگرام را دارد آن آسیب را می بیند بعلاوه کلی آسیب دیگر.

این فعال فضای مجازی با تاکید بر لزوم تصمیم گیری در این عرصه، تاکید کرد: ما در گام اول نیازمند تصمیمی هستیم که اولا یک مسیر بلندمدت را مشخص کند یعنی نان به نرخ روزخور نباشیم که بگوییم این مسئله را فعلا الان حل می کنیم و بعدا دیگر هیچ. بلکه برای یک مسیر بلندمدت تصمیم گیری شود. بعلاوه این که بین «بد» و «بدتر»، «بد» را انتخاب کنیم که حداقل دچار «بدتر» نشویم.

وی در پایان خاطرنشان کرد: واقعیت این است که ما در حال ورود به فضایی هستیم که می دانیم آسیب زاست و به ما آسیب می زند اما در انتخاب این «بد» هم به شکلی عمل کنیم که با شایع و عمومی کردن دسترسی ها یکدفعه همه جامعه را در معرض همان آسیب های اولیه قرار دهیم. موضوع این است که انگار همه جامعه به یکباره به آن آسیب ها دچار می شویم. لذا پیدا کردن راه حل باید با یک دوراندیشی باشد در عین این که نیم‌نگاهی هم به این وضعیت «بدتر» داشته باشیم که آنجا آسیب های بسیار بدتری در حال وقوع است و موضوع صرفا نارضایتی اجتماعی نیست.