به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، عشایر، نگهبانان تاریخ و فرهنگ کهن ایران‌زمین، نمادی از اصالت و سنت‌های دیرینه و گنجینه‌ای از ظرفیت‌های انسانی، اجتماعی و فرهنگی‌اند که با وجود شرایط سخت زندگی کوچ‌نشینی، همچنان در دل طبیعت سرسبز و کوهستان‌های بلند فارس زیست می‌کنند. این جامعه پویا، اما محروم از بسیاری از امکانات رفاهی و فرهنگی، به دلیل پراکندگی جغرافیایی و سبک زندگی خاص خود، دسترسی محدودی به ابزارهای آموزشی و فرهنگی، به‌ویژه کتابخانه‌ها، دارد.
کتاب، این یار مهربان و بی‌صدا، به عنوان ابزار انتقال دانش و آگاهی می‌تواند پلی برای پیوند فرهنگ گذشته با حال باشد و روشنایی‌بخش مسیر آینده. اما چگونه می‌توان این جرقه روشنگری را به چادرهای عشایری و دل صحراها رساند؟ پاسخ به این سؤال، در تلاش‌های نهادهایی نهفته است که با هدف ترویج عدالت فرهنگی، برنامه‌های خاصی را برای جامعه عشایری طراحی و اجرا می‌کنند.
یکی از استان‌هایی که در این حوزه پیشتاز بوده، فارس است؛ استانی با وسعت فرهنگی غنی و جمعیت قابل توجهی از عشایر کوچ‌نشین. در تازه‌ترین اقدام، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی فارس با همکاری آموزش و پرورش عشایر استان، برنامه‌ای جامع برای توسعه کتابخوانی در میان عشایر ارائه داده است. این برنامه شامل چهار طرح برجسته است که با هدف گسترش فرهنگ مطالعه، دسترسی به منابع آموزشی و پرورش استعدادهای جوان عشایری طراحی شده‌اند.
این طرح‌ها که با عناوین «سفیر کتاب»، «اردوی کتابخوانی عشایر»، «پیک هدهد سفید» و «جشنواره کتابخوانی دانش‌آموزان عشایر» شناخته می‌شوند، با ایجاد بستری برای مشارکت دانش‌آموزان، معلمان و نهادهای مرتبط، زمینه‌ساز تحول فرهنگی در دل این جامعه خاص خواهند بود.
این حرکت فرهنگی پاسخی به محرومیت فرهنگی عشایر و نمادی از توجه مسئولان به عدالت فرهنگی و اهمیت ترویج مطالعه در میان تمام اقشار جامعه، فارغ از جغرافیا و سبک زندگی است. در این میان، عشایر فارس، به‌عنوان جامعه‌ای که همواره به‌عنوان پاسدار سنت‌ها و ارزش‌ها شناخته شده‌اند، می‌توانند با ابزار کتاب، گام‌های مؤثری برای آینده‌ای روشن‌تر بردارند.
طرح «سفیر کتاب»، که به دلیل همه‌گیری کرونا متوقف شده بود، مجدداً اجرا می‌شود و مرحله دوم آن با فعالیت ۸۰ سفیر کتاب آغاز خواهد شد.
چرا کتابخوانی در میان عشایر اهمیت دارد؟
عشایر به دلیل سبک زندگی کوچ‌نشینی، کمتر از دیگر اقشار جامعه به امکانات کتابخانه‌ای و آموزشی دسترسی دارند. مدیرکل کتابخانه‌های عمومی فارس، در این نشست بر لزوم ایجاد دسترسی برای عشایر تأکید کرد و گفت:
«اردوی کتابخوانی عشایر که سال گذشته در ۱۰ مرحله و در مناطق مختلف عشایرنشین برگزار شد، بازخوردهای مثبت بسیاری داشت و حتی به‌عنوان الگویی ملی در سایر استان‌ها مورد استفاده قرار گرفت.»
به گفته محمدحسین فیروزی، طرح «سفیر کتاب»، که به دلیل همه‌گیری کرونا متوقف شده بود، مجدداً اجرا می‌شود و مرحله دوم آن با فعالیت ۸۰ سفیر کتاب آغاز خواهد شد. این سفیران منابع کتابخانه‌ای را به مناطق عشایری خواهند رساند تا کتاب به دستان کسانی برسد که فرصت دسترسی مستقیم به کتابخانه‌ها را ندارند.
از کتابخانه‌های عمومی تا چادرهای عشایری
مدیر آموزش و پرورش عشایر فارس نیز ضمن استقبال از این طرح‌ها گفت: «۵۳۵ مدرسه عشایری در استان فعال است و معلمان و رابطان آموزش و پرورش عشایر می‌توانند در طرح سفیر کتاب نقشی کلیدی ایفا کنند.»
وی با تأکید بر نیاز به فرهنگ‌سازی برای توسعه کتابخوانی در جامعه عشایری خاطرنشان کرد که چنین طرح‌هایی تنها در سایه همکاری گسترده میان نهادهای مختلف به موفقیت خواهد رسید.
یکی دیگر از برنامه‌های پیشنهادی، اجرای طرح «پیک هدهد سفید» در میان دانش‌آموزان عشایری است. به گفته فیروزی «هدهد سفید به‌عنوان جریان فعالیت حوزه کودک در کتابخانه‌های عمومی می‌تواند در جامعه عشایری نیز ظرفیت‌های کتابخوانی را شناسایی کرده و گسترش دهد.»
هدهد سفید به‌عنوان جریان فعالیت حوزه کودک در کتابخانه‌های عمومی می‌تواند در جامعه عشایری نیز ظرفیت‌های کتابخوانی را شناسایی کرده و گسترش دهد.
چشم‌انداز روشن برای آینده فرهنگی عشایر
تلاش برای ترویج کتابخوانی در مناطق عشایری نه فقط محدود به ارائه کتاب یا برگزاری اردوها که این اقدامات فرصتی برای شناسایی استعدادهای بالقوه و ایجاد انگیزه برای نسل جوان عشایر است. جشنواره کتابخوانی دانش‌آموزان عشایر که در این نشست به تصویب رسید، می‌تواند نقطه عطفی در این مسیر باشد.
فرهنگ‌سازی در دل طبیعت
حرکت کتابخانه‌های عمومی فارس به سمت جامعه عشایری نشان از درک عمیق مسئولان نسبت به اهمیت عدالت فرهنگی دارد. این اقدامات اگرچه در گام‌های اولیه به نظر می‌رسد، اما می‌تواند مسیری طولانی برای ایجاد تغییرات بنیادین در سبک زندگی فرهنگی و آموزشی عشایر بگشاید.
گسترش چنین طرح‌هایی می‌تواند الهام‌بخش سایر استان‌ها باشد و عشایر را که حافظان سنت‌ها و فرهنگ‌های اصیل ایرانی هستند، با ابزارهای نوین آموزشی و فرهنگی پیوند دهد. در این میان، نقش کتاب به‌عنوان هم‌سفر زندگی عشایری، پررنگ‌تر از هر زمان دیگری جلوه می‌کند.
نظر شما