به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از ایلام، مساجد به عنوان یکی از اصلی‌ترین نهادهای دینی و اجتماعی، نقشی بنیادین در شکل‌دهی به فرهنگ و هویت جوامع اسلامی دارند.
در استان ایلام، با بافتی مذهبی و فرهنگی غنی، مساجد نه تنها محلی برای عبادت و تقرب به خداوند هستند، بلکه پایگاه‌هایی موثر برای ترویج اخلاق، آموزش ارزش‌های اجتماعی و ایجاد انسجام در جامعه به شمار می‌آیند.
این گزارش به تحلیل نقش مساجد ایلام در فرهنگ‌سازی پرداخته و از چهار مصاحبه با کارشناسان مذهبی، متولی یکی از مساجد مطرح ایلام و یک کارشناس اجتماعی بهره می‌برد.
مساجد ایلام، میراث‌داران معنویت و اجتماع‌سازی
استان ایلام با تاریخی پر از افتخار در دفاع مقدس و ارزش‌های اسلامی، همواره فرهنگ‌سازی خود را با محوریت مساجد شکل داده است.
مساجد این استان به دلیل نزدیکی به فرهنگ عشایری و سبک زندگی روستایی، بیشتر به عنوان کانون‌های اجتماعی، محلی برای پیوندهای محکم‌تر مردمی بوده‌اند. این مکان‌های مقدس، علاوه بر نقش مذهبی، پایگاهی برای انتقال ارزش‌های اجتماعی، تربیت نسل جوان و ارائه راه‌حل‌های جمعی برای مسائل اجتماعی هستند.
ابزارهای مساجد برای تربیت معنوی و اخلاقی
حجت‌الاسلام والمسلمین امین محمدی، یکی از کارشناسان دینی در ایلام، می‌گوید: مساجد همواره مرکزیت معنوی در جامعه داشته‌اند و این مرکزیت باعث شده تا ائمه جماعت و متولیان مساجد، نقش تربیتی پررنگی در زندگی مردم ایفا کنند.
وی افزود: به ویژه در ایلام، مراسم‌های مذهبی مانند سوگواری‌های محرم، افطاری‌های جمعی ماه رمضان و مناسبت‌های دینی دیگر، فرصتی برای تعامل معنوی و اجتماعی مردم ایجاد می‌کند. مساجد به عنوان مراکز تربیتی، سعی کرده‌اند در کنار آموزش اصول دین، اخلاق اجتماعی، صبر، همدلی و مسئولیت‌پذیری را نیز در میان مردم تقویت کنند.
وی همچنین تأکید کرد: برنامه‌های آموزشی کودکان و نوجوانان در برخی از مساجد ایلام، مثل برگزاری کلاس‌های قرآن و احکام، تأثیر عمیقی در شکل‌دهی شخصیت آن‌ها دارد.
نقش مساجد در بحران‌های اجتماعی
حاج رضا دارابی، متولی مسجد جامع ایلام، به تجربه‌های عملی خود اشاره کرده و بیان کرد: در دوران بحران‌های مختلف، مانند سیل یا زلزله، مساجد ایلام به پایگاه‌هایی برای همیاری اجتماعی تبدیل شدند. ما در مسجد جامع در جریان زلزله سال ۱۳۹۶ کرمانشاه، کمک‌های مردمی را جمع‌آوری کردیم و توزیع کمک‌ها را با هماهنگی گروه‌های جهادی انجام دادیم.
وی افزود: این فعالیت‌ها باعث شد مسجد نه فقط به عنوان یک مکان عبادی، بلکه به عنوان محور اعتماد اجتماعی دیده شود. نقش مساجد در این مواقع، در تقویت حس همبستگی میان مردم بی‌بدیل است.
فرصت‌ها و چالش‌ها
یکی از دغدغه‌های امروز جامعه، کم‌رنگ شدن ارتباط نسل جوان با مساجد است. این مسئله در ایلام نیز به چشم می‌خورد، اما تلاش‌هایی برای جذب نسل جدید در جریان است.
به گفته حجت‌الاسلام والمسلمین اصغر اکبری، دیگر کارشناس مذهبی که با او گفت‌وگو کردیم: باید نگاه ما به مساجد به‌روز شود. نوجوان امروز با تکنولوژی و دنیای دیجیتال سروکار دارد و ما نیز باید از این ابزارها برای تبلیغ دین استفاده کنیم. مساجدی که کلاس‌های هنری، علمی و حتی ورزشی برگزار می‌کنند، موفق‌تر در جذب جوانان عمل کرده‌اند.
او معتقد است که فضای صمیمی و برنامه‌های مشارکتی مانند مسابقات فرهنگی، می‌تواند تعامل بیشتری میان مساجد و جوانان برقرار کند.
مساجد به عنوان عامل پیوند اجتماعی
مهدی خسروی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه ایلام، در گفت‌وگو با شبستان گفت: مساجد یکی از معدود نهادهایی هستند که در بافت سنتی و مدرن جامعه توانسته‌اند جایگاه خود را حفظ کنند.
وی افزود: این نهادها نقش مؤثری در تقویت سرمایه اجتماعی، کاهش انزوا و ایجاد حس تعلق میان افراد دارند. در استان ایلام که فرهنگ قومی و عشایری هنوز قوی است، مساجد نقش ویژه‌ای در ایجاد وحدت میان اقوام و طوایف مختلف دارند.»
او همچنین به اهمیت مساجد در کاهش آسیب‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: برگزاری نشست‌هایی با موضوع پیشگیری از اعتیاد، آموزش مهارت‌های زندگی و ارائه مشاوره‌های خانوادگی در مساجد، گامی مؤثر در رفع برخی مشکلات جامعه است.
مساجد ایلام و آینده‌ای روشن‌تر
بر اساس مصاحبه‌ها و شواهد موجود، مساجد ایلام توانسته‌اند در عرصه‌های گوناگون فرهنگی، اجتماعی و تربیتی عملکرد مؤثری داشته باشند. با این حال، برای تقویت این نقش، باید نگاه مدرن‌تری به مدیریت و کارکرد مساجد داشت. استفاده از فناوری‌های نوین برای جذب جوانان، تقویت برنامه‌های اجتماعی و ایجاد ارتباط نزدیک‌تر میان مردم و روحانیون می‌تواند به ارتقای جایگاه مساجد در فرهنگ‌سازی کمک کند.
مساجد ایلام، همچنان به عنوان سنگرهای هویت‌سازی و معنویت، با حمایت و مشارکت مردمی می‌توانند در مسیر فرهنگ‌سازی جامعه پیشرو باشند.
نظر شما