خبرگزاری شبستان-مهدی رحمانیان| مساجد در طول تاریخ همواره کانون معنویت، هدایت اجتماعی و تحولات فرهنگی بوده‌اند. از تربیت نسل‌های آگاه و متعهد گرفته تا حل بحران‌های اجتماعی، این پایگاه‌های دینی نقش محوری در جامعه ایفا کرده‌اند.
در حالی که فناوری‌های نوین، سبک زندگی مدرن و ظهور مراکز فرهنگی دیگر، نقشی متفاوت در زیست اجتماعی مردم ایفا می‌کنند، مساجد به‌نوعی در رقابت برای جلب توجه نسل جدید قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر، بسیاری از پژوهش‌ها و طرح‌های نظری که با هدف بهبود شرایط مساجد تدوین می‌شوند، در حد ایده باقی می‌مانند و به اجرا نمی‌رسند.
مدیریت سنتی، فاصله میان پژوهش‌های تئوریک و نیازهای عملی و ناتوانی در استفاده از فناوری‌های نوین از جمله موانعی هستند که مساجد را از مسیر تحول بازداشته‌اند. این در حالی است که نسل جوان به دنبال جاذبه‌های جدید، برنامه‌های کاربردی و فضایی پویا برای تعامل و مشارکت است.
این مسائل سوالات مهمی را مطرح می‌کند: چرا تصمیمات مساجد کمتر پژوهش‌محور است؟ چه موانعی بر سر راه اجرای پژوهش‌ها وجود دارد؟ آیا می‌توان با تغییر در مدیریت و استفاده از رویکردهای نوآورانه، مساجد را به جایگاه اصیل خود بازگرداند؟ حجت‌الاسلام محسن کارگر، معاون پژوهش حوزه علمیه منصوریه شیراز، با نگاهی تیزبین و تجربی به این مشکلات پرداخته و راهکارهایی عملی برای بازگرداندن مساجد به جایگاه اصیل خود ارائه کرده است.
مشکل اصلی مساجد؛ ضعف در مدیریت
حجت‌الاسلام کارگر معتقد است که ریشه اصلی مشکلات مساجد، نبود مدیریت متمرکز توسط امام جماعت است. وی تأکید می‌کند: «مشکل اول مساجد، پژوهش‌محور نبودن تصمیمات و اقداماتشان نیست؛ بلکه مدیریت نشدن مسجد توسط امام جماعت است.»
مشکل اول مساجد، پژوهش‌محور نبودن تصمیمات و اقداماتشان نیست؛ بلکه مدیریت نشدن مسجد توسط امام جماعت است.
این اظهارنظر نشان می‌دهد که پژوهش‌های موجود، در صورت اعمال مدیریت صحیح، می‌توانند به هدایت بهتر مساجد کمک کنند.
نیاز به انتقال مدیریت به امام جماعت
یکی از راهکارهای اساسی برای رفع این مشکل، واگذاری مدیریت مساجد به امامان جماعت است. حجت‌الاسلام کارگر در این زمینه می‌گوید: «انتقال مدیریت به امام جماعت نیاز به پژوهش ندارد؛ بلکه نیاز به اراده حوزه علمیه، سازمان تبلیغات، تصویب مجلس شورای اسلامی و پشتیبانی مراکزی مثل اوقاف دارد.»
وی همچنین بر اهمیت آماده‌سازی پژوهش‌های کاربردی برای هدایت مساجد پس از انتقال مدیریت تأکید دارد.
چرا پژوهش‌ها به اجرا نمی‌رسند؟
یکی دیگر از چالش‌های حوزه مساجد، اجرایی نشدن پژوهش‌ها است. حجت‌الاسلام کارگر دلیل این موضوع را فاصله میان اهداف پژوهش‌ها و آگاهی مدیران فعلی می‌داند و می‌گوید: «پژوهش‌ها از منابع اسلامی است و این منابع شما را به هدف غایی مسجد هدایت می‌کند. اما مدیریت فعلی مساجد که به دست غیرطلاب است، به علت عدم اطلاع، اهداف تعیین‌شده در پژوهش‌ها را وقعی نمی‌نهند.»
وی اضافه می‌کند که برخی از مدیران حتی از اجرای پژوهش‌ها احساس ناراحتی می‌کنند.
فردی که در مسجد نفس کشیده، می‌تواند نیاز مسجد را بیان کند. در نتیجه، پژوهش این فرد نیز قطعا مشکلات مسجد را رفع می‌کند.
چگونه پژوهش‌ها عملیاتی شوند؟
به اعتقاد حجت‌الاسلام کارگر، بهترین راه برای کاهش فاصله میان پژوهش‌های تئوریک و نیازهای عملی مساجد، توجه به نظرات و تجربیات امامان جماعت است.
او تصریح می‌کند: «فردی که در مسجد نفس کشیده، می‌تواند نیاز مسجد را بیان کند. در نتیجه، پژوهش این فرد نیز قطعا مشکلات مسجد را رفع می‌کند.»
نقش فناوری‌های جدید در جذابیت مساجد
در دوران کنونی، استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند گامی مؤثر در افزایش جذابیت مساجد باشد. حجت‌الاسلام کارگر با اشاره به این موضوع می‌گوید: «اگر از هزینه‌های چلوخورشت‌ها کمی کاسته شود، می‌توان نذرهای فرهنگی خوبی در مساجد انجام داد. شاید چلو قیمه قبلا جوابگو بود، اما امروز به خاطر وضعیت جامعه، چیزهای دیگری برای جوان‌ها جذاب است.»
راه‌حل‌های پیشنهادی برای تقویت جایگاه مساجد
معاون پژوهشی مدرسه علمیه رضویه شیراز همچنین به لزوم هماهنگی فعالیت‌های فرهنگی، مانند هیئت‌ها با مساجد اشاره کرده و تأکید می‌کند: «هیئت‌ها باید با نماز در مسجد شروع کنند یا به نماز ختم شوند. عدم اجرای این امر به علت عدم اهتمام مدیر هیئت‌ها و مداح‌ها به مسجد و نماز است.»
حجت‌الاسلام کارگر اولویت اصلی پژوهش در حوزه مساجد را چنین تعریف می‌کند: «مدیریت مسجد توسط امام جماعت در حوزه‌های مختلفی که مسجدِ اصیل در آنها ورود می‌کرده است.»
به نظر می‌رسد کلید حل مشکلات مساجد، در مدیریت یکپارچه، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و هماهنگی با نهادهای مرتبط است. با اجرای پژوهش‌های عملیاتی و تکیه بر تجربیات امامان جماعت، مساجد می‌توانند بار دیگر جایگاه خود را به‌عنوان محور فرهنگی و اجتماعی جامعه بازیابند.
نظر شما