به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، همزمان با سالروز میلاد باسعادت عیسی مسیح و آغاز سال نو میلادی قصد داریم یکی از باشکوه ترین کلیساهای ایران که ثبت جهانی شده را معرفی کنیم. کلیسای سنت استپانوس در حاشیه ژئو پارک ارس از جاذبه های گردشگری منطقه آزاد ارس محسوب می شود و سالانه گردشگران بسیاری را به منطقه جلفا می کشاند.
کلیسای سنت استپانوس کجا قرار دارد؟
کلیسای سنت استپانوس یا «کلیسای خرابه» در ۱۷ کیلومتری غرب شهر جلفا در میان کوه های سر به فلک کشیده «ماغارد» در حاشیه رود ارس بین منطقه مرزی جلفا، ارمنستان و جمهوری آذربایجان قرار دارد، این کلیسا در کوهستان و در میان درّه سر سبز «شام» قرار دارد و به دلیل قرار گرفتن در روستای متروکه شام در زبان محلی «کلیسای خرابه» نیز شناخته می شود. طبیعت بکر و زیبا رودخانه ارس و این کلیسای پر رمز و راز هر گردشگری را به منطقه آزاد ارس می کشاند تا از این جاذبه طبیعی و تاریخی دیدن کند.
کلیسای سنت استپانوس در سده نهم میلادی به سبک معماری ارمنی ساخته شده و پس از قره کلیسا دومین کلیسای مهم ارامنه در ایران محسوب می شود، این کلیسا در اثر زلزله ای شدید دچار آسیب جدی شده که در دوران صفویه بازسازی شده است. این کلیسا در کنار قره کلیسا و کلیسای «زور زور» در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
درباره تاریخ بنای کلیسای سنت استپانوس نظرات متفاوتی وجود دارد برخی آن را از بناهای اوائل مسیحیت و می‌دانند برخی چون «تاورنیه» بنای آن را به دوره صفویه نسبت می‌دهند اما شیوه معماری، مصالح و تزئینات بکار رفته در بنا نشان می دهد این کلیسا همزمان با کلیساهایی چون «قره کلیسا» در بین قرن چهارم تا ششم هجری ساخته شده‌است.
دلیل نام گذاری این کلیسا به سن استپانوس چیست؟
«سنت استپانوس» برگرفته شده از نام «استپانوس» شهید اول راه مسیحیت است که در ۲۶ دسامبر سال ۳۶ میلادی در اورشلیم توسط یهودیان سنگسار شد.
کلیسای سنت استپانوس در تاریخ ارامنه محلی برای انجام فرایض مذهبی و کلاس های علوم دینی جایی برای تجمع هنرمندان و پرداختن به هنرهایی چون نقاشی و تذهیب، سرود و موسیقی، خوشنویسی، علم و فلسفه و … نیز محسوب می‌شده است.
این کلیسا درون دژی استوار قرار دارد و معماری آن تلفیقی از معماری «اورارتویی»، «اشکانی» و «رومی» است؛ تمام کلیسای «سن استپانوس» از سنگ های صورتی، سرخ و سفید ساخته شده است؛ ابعاد این کلیسا در حدود ۱۵ در ۲۲ متر و دارای دو ورودی است، ساختمان اصلی کلیسای سنت استپانوس از سه بخش صحن کلیسا و گنبد ۱۶ ضلعی، برج ناقوس و اجاق دانیال تشکیل شده است.
بر بالای ورودی این کلیسا یک کتیبه ای قرار دارد که «عباس میرزا» ولیعهد ایران در زمان قاجار و والی آذربایجان در سال ۱۸۳۰ میلادی روستای دره شام را از «محبعلی بیک نخجوان» خرید و وقف «وانک استپانوس» کرد.
متن کتیبه عباس میرزا به این شرح است: «بسم الله الرحمن الرحیم و هو قدیم، در عصر سلطنت اعلی حضرت قدر قدرت قضا تواء مان سکندرحشمت، دارادربان، نواب اشرف، حضرت نائب السلطنه العلیه، عباس میرزا ارواحنا فداه، که خلف ارشد نامدار جمجماه، ظل الله، فتحعلی شاه قاجار است ابقی الله عمره و سلطنت وادام الله ملکه که مرحمت بی‌نهایت درباره کمترین دعا گوی سرگیس ولد استپان خلیفه جلفای من قراء نخجوان داشت که گویا حسن خدمت کمترین در پیشگاه حضور والا جلوه‌گر شد بنابراین قریه دره شام را در تاریخ سنه ۱۲۴۶ به این کمترین که دعاگوی دولت ابد مدت شاهی بودم تیول، مرحمت فرمودند که صرف اوجاق دانیال (ع) نمایم و دعاگوی عمر دولت شاه و شاه‌زاده و امیرزاده‌ها باشم و در تاریخ سنه ۱۲۴۶ قریه دره شام را از عالی جاه محبعلی بیک نخجوانی به مبلغ سه صد تومان گرفته و وقف اوجاق دانیال (ع) ساختیم که هرکس در این مقام مبارک بعد از این خلیفه بوده باشد به دولت‌شاه ایران واجب است دعا نماید ثانیا لعنت خدا و نفرین رسول بر آن کسی که این قریه را بفروشد یا به بیع گذارد و صرف اوجاق ننماید».
فضای داخل کلیسا به صورت صلیب (باسلیکا) است که از سه قسمت ایوان نمازخانه و محراب تشکیل شده و ایوان بر روی دو ستون و دو نیم ستون قرار گرفته در پشت آن و زیر گنبد اصلی نمازخانه کلیسا واقع شده‌است. گوشه‌های مقرنس پاتاق گنبد دارای تصاویری رنگی است که شیوه نقاش‌های مذهبی قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی را به یاد می‌آورد.
محراب در جانب شرقی نمازخانه قرار گرفته که ۹۶ سانتیمتر از کف نمازگاه بلندتر است. ازاره محراب از سنگ مرمر است و بالای این ازاره‌ها را هفت طاق‌نما جناعی دو طبقه زینت می‌دهد. از جمله تزئینات شگرف درون معبد سه نمازگاه سنگی انفرادی با حجاری‌های زیباست یکی از این نمازگاه‌ها را در وسط محراب قرار داده‌اند و دو تای دیگر در طرفین شمالی و جنوبی و نمازخانه بزرگ و در مجاورت همدیگر قرار گرفته‌اند. این نمازگاه‌ها از آثار دوره قاجار به حساب می‌آیند.
یکی دیگر از بخش های جالب توجه این کلیسا اتاق راهبه هاست، اتاق‌های راهبان در ضلع‌های جنوبی و شرقی حیاط قرار دارند و با راه‌پله‌هایی به اتاق‌های زیرین متصل می‌شوند. در داخل بسیاری از این اتاق‌ها، اجاق‌هایی با سبک معماری خاص مشاهده می‌شود که هماهنگ با سایر بخش‌های کلیسا هستند. طبقات بالایی این اتاق‌ها برای اقامت راهبان، روحانیان و خادمین کلیسا و همچنین استراحت زائران و مسافران استفاده می‌شد، در حالی که طبقات زیرین به‌عنوان اصطبل چهارپایان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
نظر شما