خبرگزاری شبستان، گروه بین‌الملل، باوجود مشکلاتی که دولت عراق در سطوح داخلی و خارجی با آن روبرو بود، سال ۲۰۲۴ گام‌های مثبتی در جهت ارتقای اصلاحات اقتصادی، بهبود روابط منطقه‌ای و بین‌المللی و راه‌اندازی پروژه‌های توسعه‌ای بزرگ با هدف ساختن آینده‌ای بهتر برای مردم عراق برداشته شد.
سال ۲۰۲۴ همچنین شاهد تلاش‌های مستمر برای تقویت گفتگوهای سیاسی بین احزاب مختلف و تلاش برای حل اختلافات بین دولت فدرال و اقلیم کردستان بود که نشان دهنده تمایل واقعی برای دستیابی به توافق ملی است.
هدف این گزارش بررسی مهم‌ترین رویدادهای سیاسی عراق در سال ۲۰۲۴، تحلیل تأثیر آنها بر وضعیت عمومی کشور و بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی دولت و مردم عراق با توجه به این تحولات است.
ماه ژانویه ۲۰۲۴
این ماه مملو از چالش‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی در جهان بود. باوجود تلاش‌های دولت برای دستیابی به ثبات و رسیدگی به بحران‌ها، تنش‌های داخلی و خارجی همچنان بر صحنه عمومی تأثیر می‌گذارد.
این ماه نشان‌دهنده نیاز به اجماع سیاسی گسترده‌تر و اصلاحات بنیادی برای مقابله با چالش‌های فزاینده و دستیابی به آرمان‌های مردم عراق بود.
۱- تنش بین دولت عراق و نیروهای آمریکایی
در آغاز ماه، تنش‌ها بین عراق و ایالات متحده آمریکا پس از حمله هوایی نیروهای آمریکایی به اعضای گروه های مسلح در داخل خاک عراق تشدید شد، زیرا دولت عراق آن را نقض حاکمیت ملی می دانست. در پی درخواست برخی نیروهای سیاسی مبنی بر خروج نیروهای خارجی از کشور، دولت عراق با اعلام قصد خود برای بازنگری در توافقنامه‌های امنیتی با ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده پاسخ داد.
۲- اختلافات بین بغداد و اقلیم کردستان
اختلافات بین دولت فدرال در بغداد و دولت اقلیم کردستان بر سر مسائل تقسیم درآمدهای نفتی و بودجه عمومی ادامه یافت. این اختلافات بر پرداخت حقوق کارکنان این اقلیم تأثیر گذاشت که اعتراضاتی را در برخی از شهرهای کردستان به دنبال داشت.
تلاش‌هایی برای برگزاری جلساتی بین دو طرف به منظور حل و فصل مسائل باقی مانده انجام شد، اما در طول یک ماه توافق نهایی حاصل نشد.
در سطح منطقه، عراق شاهد دیدارهای دیپلماتیک مقامات ایرانی و ترکیه برای گفتگو در مورد مسائل امنیتی و اقتصادی بود تا همکاری های منطقه ای را تقویت کند.
۳-اصلاحات دولتی
دولت «محمد شیاع السودانی» برنامه‌های جدیدی را برای بهبود خدمات عمومی و مبارزه با فساد با تمرکز بر پروژه‌های توسعه‌ای بزرگ مانند بندر بزرگ فاو و پروژه های گاز طبیعی اعلام کرد.
۴- آمادگی برای انتخابات شوراهای استان‌ها
مقدمات برگزاری انتخابات شورای استان‌ها برنامه ریزی شده برای اکتبر ۲۰۲۴ آغاز شد. این انتخابات اولین انتخابات از سال ۲۰۱۳ بوده و هدف آن افزایش تمرکززدایی است.
ماه فوریه
گفت‌وگوها درباره خروج نیروهای آمریکایی مهم‌ترین رویداد سیاسی این ماه بود، زیرا کمیته عالی نظامی عراق-آمریکایی دور جدیدی از مذاکرات را درباره کاهش ماموریت ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده در عراق برگزار کرد.
ماه مارس
این ماه شاهد ادامه تنش‌های سیاسی و امنیتی در عراق به همراه تلاش‌های دولت عراق برای رسیدگی به مسائل داخلی و خارجی از جمله روابط با ترکیه، حضور آمریکا و اختلافات با اقلیم کردستان بود.
در ۱۴ مارس ۲۰۲۴، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه در رأس یک هیئت بلندپایه شامل وزیر دفاع و رئیس سرویس اطلاعاتی به عراق سفر کرد. این سفر به پرونده های امنیتی مربوط به حضور مخالفان کرد ترکیه در عراق و توافقات تجاری و اقتصادی بین دو کشورپرداخت.
ماه آوریل
ماه آوریل ۲۰۲۴ در عراق با فعالیت سیاسی و دیپلماتیک شدید که شامل بازدیدهای سطح بالا بود، مشخص شد.
محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق در اواسط آوریل از واشنگتن بازدید کرد و در آنجا با جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده و سایر مقامات دیدار کرد. این سفر بر تقویت روابط دو جانبه و بررسی آینده حضور نظامی آمریکا در عراق و همکاری اقتصادی متمرکز بود
از سوی دیگر، رئیس جمهور ترکیه در ۲۲ آوریل به عراق سفر کرد که اولین سفر خود در ۱۳ سال گذشته بود و در جریان آن با مقامات عراقی در مورد مسائل آب، مبارزه با حزب کارگران کردستان و پروژه استراتژیک «جاده توسعه» گفتگو کرد.
سفر اردوغان شاهد امضای یادداشت تفاهم عراق با ترکیه، قطر و امارات برای تقویت همکاری‌های اقتصادی و اجرای پروژه «جاده توسعه» بود که هدف آن بهبود زیرساخت ها و توسعه تجارت منطقه ای است.
ماه می
ماه می ۲۰۲۴ میلادی شاهد تحولات سیاسی و امنیتی مهمی در عراق بود که مهم‌ترین آنها پایان یافتن مأموریت سازمان ملل متحد، ادامه بحران ریاست پارلمان و تشدید تنش ها با ایالات متحده بود.
در پایان ماه می، شورای امنیت سازمان ملل متحد رأی به پایان مأموریت سازمان ملل برای کمک به عراق (یونامی) پس از ۲۰ سال فعالیت خود داد.
این تصمیم به درخواست دولت عراق گرفته شد که تاکید دارد عراق شاهد ثبات سیاسی و امنیتی قابل توجه است.
همچنین بحران انتخاب رئیس جمهور جدید برای پارلمان عراق نیز پس از خالی شدن این سمت ادامه یافت، زیرا نیروهای سیاسی سنی نتوانستند بر سر نامزدی به اجماع برسند که منجر به به تعویق افتادن جلسات پارلمان شد و رقابت بین نامزدهای مختلف در سایه اختلافات بین سنی‌ها و شیعیان صورت گرفت.
ماه ژوئن
در سوم ژوئن ۲۰۲۴، مجلس نمایندگان برنامه بودجه سه جانبه (۲۰۲۳-۲۰۲۵) را تصویب کرد که بزرگ‌ترین برنامه در تاریخ عراق است.
این تصمیم پس از بحث‌های طولانی اتخاذ شد، زیرا هدف بودجه رسیدگی به چالش‌های اقتصادی است، اما باعث ایجاد اختلاف در مورد توزیع منابع بین دولت فدرال و اقلیم کردستان شد.
پارلمان عراق شاهد خروج ۱۱ نماینده از فراکسیون «پیشرفت» به ریاست محمد الحلبوسی، رئیس سابق پارلمان بود و نمایندگان جدا شده از تشکیل جبهه سیاسی جدیدی به نام «فراکسیون ابتکار» خبر دادند.
ماه ژوئیه
ماه ژوئیه ۲۰۲۴ در عراق با تشدید تنش‌های سیاسی، هم در سطح روابط با ایالات متحده و هم در داخل، با ادامه اختلافات بین بغداد و اربیل مشخص شد. همچنین تلاش‌های دولت برای توسعه صنعت نظامی و تقویت حاکمیت ملی نیز در میان چالش های منطقه ای و بین المللی ظاهر شد.
این ماه برای اولین بار از سال ۲۰۰۳ شاهد بومی سازی صنعت نظامی بود و در ۲۰ ژوئیه، «محمد شیاع السودانی» نخست وزیر عراق، کارخانه هایی را برای تولید بمب‌های خمپاره‌ای و تجهیزات سبک در جنوب بغداد افتتاح کرد. این اقدام به عنوان بخشی از تلاش های دولت برای توسعه سیستم تسلیحات نظامی و کاهش وابستگی به واردات خارجی صورت می گیرد.
در واشنگتن در روزهای ۲۲ و ۲۳ ژوئیه بین یک هیئت عراقی و مقامات آمریکایی گفت وگوهایی صورت گرفت. در این مذاکرات بر تقویت همکاری‌های امنیتی دو کشوربه ویژه در مقابله با داعش تروریست تاکید شد.
السودانی در این ماه به تهران سفر کرد و با حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران دیدار و گفتگو کرد. در این دیدار تقویت روابط دوجانبه و پیگیری توافقات امضا شده بین دو کشور مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
ماه آگوست
این ماه شاهد فعالیت دیپلماتیک نخست وزیر بود، وی در یک سفر منطقه ای با عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر و قیس سعید، رئیس جمهوری تونس دیدار و گفتگو کرد. همچنین با وزیر امور خارجه عربستان دیدار و درباره همکاری‌های منطقه ای و تقویت روابط دوجانبه گفتگو کرد.
به تعویق انداختن اعلام پایان ماموریت ائتلاف بین المللی:
در ۱۵ آگوست، عراق اعلام کرد که پایان ماموریت ائتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده به تعویق افتاده است. این تصمیم به دلیل «تحولات اخیر» با توجه به شرایط پرتنش منطقه و ترس از تشدید تنش اتخاذ شده است.
تنش های منطقه ای و تأثیر آن بر عراق:
تنش‌های منطقه‌ای، به‌ویژه با جنگ غزه که بر اوضاع سیاسی عراق تأثیر گذاشت، ادامه یافت و دولت عراق حمایت خود از فلسطین را اعلام کرد و در عین حال تلاش کرد از کشاندن درگیری‌های منطقه‌ای گسترده‌تر جلوگیری کند.
در این ماه، آیت الله سید علی سیستانی، مرجعیت عالیقدر، کشتار وحشیانه رژیم صهیونیستی در نوار غزه را محکوم کرد و از جهان خواست تا در برابر این «وحشیگری وحشتناک» بایستد و از اجرای نقشه‌های اشغالگران علیه مردم فلسطین جلوگیری کند.
وی از ناتوانی جامعه بین المللی و نهادهای آن در تحمیل راه حل های موثر برای توقف فاجعه غزه ابراز تاسف کرد.
ماه سپتامبر
سپتامبر ۲۰۲۴ شاهد ادامه تنش‌های سیاسی و امنیتی در عراق بود و دولت عراق تلاش کرد به مسائل داخلی و خارجی از جمله روابط با ترکیه، حضور آمریکا و اختلافات با اقلیم کردستان رسیدگی کند.
موضوع خروج نیروهای خارجی پس از اظهارات نخست وزیر که تاکید کرد عراق دیگر به حضور نیروهای آمریکایی نیازی ندارد، به منصه ظهور رسید و با طرح عقب نشینی تدریجی تا سپتامبر ۲۰۲۵ به همراه ادامه بحث درباره تاثیرات عقب نشینی بر امنیت و ثبات موافقت شد.
در ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۴، دفتر آیت الله سید سیستانی، با صدور بیانیه ای شهادت سید حسن نصرالله، دبیرکل سابق حزب الله را که در بمباران رژیم صهیونیستی در حومه بیروت به شهادت رسید، تسلیت گفت.
این بیانیه، سید حسن نصرالله را به عنوان «الگوی رهبری که در دهه‌های اخیر نادر است» توصیف کرد و از دست دادن او را ضایعه بزرگ دانست.
آیت الله سیستانی از مومنان خواست تا در کاهش آلام مردم لبنان و تامین نیازهای اولیه انسانی آنها مشارکت کنند.
ماه اکتبر
اکتبر ۲۰۲۴ مملو از تحولات سیاسی در عراق بود، از انتخابات در اقلیم کردستان تا تلاش های منطقه ای و بین‌المللی برای رسیدگی به مسائل انسانی و زیست محیطی.
انتخابات پارلمان اقلیم کردستان عراق در ۲۰ اکتبر ۲۰۲۴ با میزان مشارکت ۷۲ درصدی با رأی ویژه نیروهای امنیتی ۹۷ درصد برگزار شد.
حزب دمکرات کردستان ۳۹ کرسی از ۱۰۰ کرسی را به دست آورد و پس از آن اتحادیه میهنی کردستان با ۲۳ کرسی و جنبش نسل جدید با ۱۵ کرسی قرار گرفتند و بقیه کرسی ها بین جناح ها و نیروهای مختلف سیاسی کردی تقسیم شد.
قوانین دیالکتیکی
شورای نمایندگان عراق به بررسی درباره قوانین مهمی نظیر قانون احوال شخصی، عفو عمومی و استرداد املاک ادامه دادند و با وجود اختلافات سیاسی، این قوانین بدون تصویب در دستور کار قرار گرفت.
تحولات منطقه ای و تاثیر آن بر عراق
سیاست عراق تحت تأثیر رویدادهای منطقه‌ای به ویژه جنگ غزه قرار گرفت و عراق خواستار برگزاری نشست اسلامی با همکاری عربستان برای بررسی درباره پیامدهای جنگ شد. دولت عراق همچنین به حمایت دیپلماتیک و بشردوستانه از آرمان فلسطین ادامه داد.
ماه نوامبر
سال ۲۰۲۴ سالی مملو از فعالیت‌ها و رهنمودهای مرجعیت عالی دینی حضرت آیت الله سید علی سیستانی بود که همچنان نقش محوری در جهت دادن عراق به سمت ثبات و اصلاح داشت. بیانات و رهنمودهای او نقشه راه نیروهای سیاسی را به همراه تمرکز بر مبارزه با فساد، تقویت حاکمیت قانون و جلوگیری از مداخله خارجی شکل داد.
۱- ملاقات با نمایندگان سازمان ملل:
در چهارم نوامبر ۲۰۲۴ میلادی، آیت الله سیستانی در نجف الاشرف، «محمد الحسان» نماینده دبیرکل سازمان ملل متحد در عراق را پذیرفت.
در این دیدار آیت الله سیستانی بر اهمیت جلوگیری از مداخله خارجی، محدود کردن تسلیحات به دولت، و اجرای حاکمیت قانون و همچنین بر ضرورت مبارزه با فساد و اتخاذ شایستگی و کفایت و صداقت در اداره دولتی تاکید کرد.
دستورات و رهنمودهای سیاسی:
آیت الله سیستانی بیانیه‌هایی صادر کرد که شامل «نقشه راه» برای اصلاح نظام سیاسی در عراق بود. این دستورالعمل ها بر تقویت حاکمیت قانون، مبارزه با فساد در همه سطوح، جلوگیری از مداخله خارجی، محدود کردن تسلیحات به دولت، و بهبود مدیریت دولتی از طریق کارآمدی و یکپارچگی متمرکز بود.
مواضع بشردوستانه و منطقه ای:
آیت الله سیستانی نگرانی عمیق خود را از وضعیت انسانی در منطقه از جمله فاجعه جاری در غزه و لبنان ابراز کرد و از ناتوانی جامعه جهانی در یافتن راه حل های موثر برای این بحران ها انتقاد کرد
ادامه تأثیر مرجعیت:
با وجود اینکه آیت الله سیستانی از سال ۲۰۱۵ از پذیرایی با مقامات عراقی خودداری کرده بود، اما اظهارات و دستورات وی همچنان مرجع اصلی نیروهای سیاسی در عراق است و بسیاری از احزاب و نیروهای سیاسی حمایت کامل خود را از دستورات وی اعلام کرده و آنها را «سند اصول» برای اصلاح نظام سیاسی می دانند.
ماه دسامبر
ماه دسامبر ۲۰۲۴ در عراق شاهد تداوم تنش های سیاسی و امنیتی با تشدید تاثیرات تحولات منطقه ای به ویژه در سوریه بود، همچنین چالش‌های داخلی نیز در زمینه خدمات، بیکاری و روابط بین دولت فدرال و اقلیم کردستان پدیدار شد.
تحولات سوریه، از جمله سقوط نظام بشار اسد، صحنه سیاسی عراق را تحت تأثیر قرار داد، به طوری که دولت عراق بر مخالفت با هرگونه مداخله نظامی در سوریه تأکید کرد، اما بر اهمیت حفاظت از مرزها و جلوگیری از نفوذ گروه‌های مسلح تأکید کرد.
محمد شیاع السودانی، نخست وزیر نیز گفت که عراق اجازه نخواهد داد سناریوی کنترل مناطق مرزی با عراق توسط سازمان های افراطی تکرار شود.
دولت عراق طرح‌های خود را ورود به برنامه‌های «شهر هوشمند» در شهرداری‌ها برای بهبود خدمات اعلام کرد.
برهمین اساس می‌توان گفت که سال ۲۰۲۴ برای عراق سالی محوری بود، زیرا این کشور با چالش‌های بزرگی روبرو بود، اما با تلاش‌های انجام شده برای دستیابی به ثبات و اصلاحات، نشانه‌هایی از امید را نیز نشان داد و آینده همچنان به توانایی‌ها نیروهای سیاسی برای غلبه بر اختلافات و همکاری برای دستیابی به آرزوهای مردم عراق برای امنیت و رفاه وابسته است.
نظر شما