خبرگزاری شبستان، گروه دین و اندیشه، حجت الاسلام سیدمهدی خاموشی در نشست نگرش های فقهی، حقوقی و اقتصادی به مالکیت در بخش وقف که صبح امروز در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد، گفت: در موضوع مالکیت در بحث وقف گزاره ابتدایی این است اگر کسی واقف است باید مالک باشد که بتواند وقف کند چون تحبیس العین است باید مالک عین ملکی را حبس کند و منافعش را مصرف کند این ما را برمی گرداند به اینکه وقف های گدَشته و وضع مالکانه واقفان چگونه بوده باید جستجوی تاریخی کرد که جمعیت نسبت به آمایش سرزمینی بسیار کم بوده و سوال مطرح است که حقوق مالکانه برای شخص چگونه ایجاد شده باید سال به سال برگردیم و بررسی کنیم باید به زمان خودش برگردیم.
رییس سازمان اوقاف و امور خیریه بیان کرد: اغلب موقوفات بیابان پایه است و عده قلیلی آنجا مشغول بکار بودند ایران قبل از عهد نامه ترکمنچای و بحرین و ... را ببینید که چقدر جمعیت داشته، ما در حال حاضر وقفنامه های ۱۴۰۰ ساله داریم که اصالت دارد غیر از این هم عرف بوده که دستنوشته بین مردم وجود داشته همچنان که قواعد اقتصادی بر اساس عرف است بنابراین باید عرف زمان را بشناسیم مطالعه تاریخی برای عرف حاکم در زمان قدیم باید صورت پذیرد.
وی خاطر نشان کرد:باید عرف زمان صفویه و زندیه و قاجاریه را کشف کنیم چون سند به معنای واقعی وجود ندارد شهرت یک عرصه به وقفیت عرف را برای ما تعریف می کند مثل ربع رشیدی برای احیای ربع رشیدی مصوبه داشته ایم.
حجت الاسلام خاموشی گفت: اینکه مالکیت وقف پس از وقف چه می شود رابطه مالکانه شخص با موقوفه حذف می شود اما متولی آن ملک خواهد بود که به اولاد ذکور و عالم شهر و اوقاف به عنوان ناظر سپرده می شود، بعد از وقف خود موقوفه شخصیت حقوقی مستقل پیدا می کند، موقوفه رابطه مالکانه با شخصی ندارد و بیت المال نیز نیست وقفنامه ای برای بازسازی عتبات است، باید از موقوفه منافع کسب کنیم و صرف بازسازی کنیم وظیفه ولی فقیه این است با نصب نماینده یا خود ایشان نظارت داشته باشند.
وی گفت: باید بدانیم که موقوفات در جریان امور باید چگونه مدیریت شوند، فقه وقف در آیات و روایات با صدقات و انفاق عجین شده و کنار هم قرار گرفتن وقف و امور خیریه نیز به همین جهت است، وقف بهترین نوع صدقه جاریه است در زمان حال آنچه اکنون سازمان ثبت و شورای نگهبان و قانونگذاران تاکید دارند اینکه اسناد عادی تبدیل به سند رسمی شود، زمان قدیم افراد به دنیا می آمدند دستنوشته داشتند و کم کم شناسنامه صادر شد، قانون، زمان تعیین کرده که بعد از این زمان اسناد عادی پذیرفته نیست، در سازمان اوقاف در سه سال اخیر توانستیم نقشه کاداستر تهیه کنیم که اتفاق مبارکی است و میزان دعاوی به شدت کاهش می یابد بیش از ۷۰ درصد دعاوی کاهش یافته اما زمانی که نطام تعیین کرده مهم است باید زمان را غنیمت بشماریم و اسناد وقفی را تبدیل به کاداستر و رسمی کنیم خوشبختانه سازمان ثبت ما را در سامانه خود نیر قرار داده و قابل استعلام است مالکیت قبل از وقف باید مشخص شود و بر اساس اسناد باید با اسناد جدید انطباق دهیم و مالکیت برای موقوفه در نظر می گیریم.
وی ابراز کرد: اگر موقوفه متولی دارد او رسیدگی می کند اگر ندارد سازمان اوقاف رسیدگی می کند، سازمان در سه گزاره اقدامات را طی می کند، بعد از رسیدگی به سنددار کردن موقوفات اقدام و در حوزه رقبات فقط تجاری سازی و مسکونی سازی نیست بابد به حجم تولید بالاتر و علمی فکر کنیم ما معادن زیادی داریم که باید با سازمان صمت به نتیجه برسیم آیا حریم‌های که در قدیم به رسمیت می شناختند می شود امروز به رسمیت نشناسیم؟ در عرف قدیم حریم را به رسمیت می شناختند اکنون نیز باید به رسمیت بشناسند. در قانون اساسی ذکر شده است در کمک به امور فرهنگی دینی و اجتماعی بهینه سازی و مولدسازی در وقف مد نظر است سعی شده وام بانکی گرفته نشود و موقوفات با یکدیگر مشارکت کنند.
رییس سازمان اوقاف و امور خیریه خاطر نشان کرد: اتفاقات خوبی افتاده در امنیت غذایی دریامحور صورت گرفته در چارک برای ۵۰ قفس و در بوشهر و هندیجان به صورت استخر خاکی در حال کار کردن هستیم و باید ۳۰ درصد پروتئین را از دریا تامین کنیم، مقام معظم رهبری بیش‌از ۱۵ سال است در زمینه اقتصاد دریاپایه تاکید دارند که ارزش افزوده هم خواهد داشت، بحث انرژی سبز نیز مطرح است و قریب ۸ مگاوات تولید انرژی می کنند و ۱۱۰ مگاوات در سال آینده محقق می شود، نکته سوم ساخت و ساز مسکن است که تامین مسکن نخبگان مد نظر قرار دارد و در حوزه دانش بنیانها که سرمایه غیر نقدی است که باید نقدش کنیم در نظر داریم بجای ارزبری ارزآوری داشته باشیم، بحث بعدی در حوزه دارو و درمان است به سراغ ارزان سازی و تکنیکال کردن تجهیزات پزشکی می رویم.
بنابراین گزارش در ادامه این نشست مهدی صادقی، رئیس اندیشکده اقتصاد ایران گفت: رییس سازمان اوقاف مبدع وقف پول است باب بسیاری مهمی در حوزه وقف پول گذاشته شد موضوع مالکیت در وقف از جمله مباحثی است که باید فضای نظری برای آن باز شود امید است این نشست در انتها بتواند زمینه ساز نظریه جدید در مالکیت در وقف ایجاد کند.
وی اظهار کرد: وقف بخش چهارم اقتصادی است که بیشتر از سایر عرصه ها می تواند در نظام فرهنگی و اجتماعی نقش خود را ایفا کند، امروز دولت به جهت مشکلاتی که دارد نمی تواند به حیطه فرهنگی و اجتماعی بپردازد و شاهد نارسایی هایی در این زمینه هستیم، بخش خصوصی و تعاونی هم نمی توانند وارد عرصه فرهنگی و اجتماعی شوند، چون بودجه مناسبی ندارند و با نا ترازی بودجه ای در عرصه فرهنگی و اجتماعی با کمبود بودجه مواجهیم، وقف به عنوان بخش چهارم در کنار بخش های خصوصی و دولتی و تعاونی می تواند نقیصه ها را برطرف کند، امروز بخش آموزش به شدت متکی به صندوقهای وقفی است و ۸۰ درصد منابع که صرف آموزش می شود از صندوقهای وقفی است بخش بهداشت و درمان که چالش های گسترده وجود دارد و نظام بیمه ای نمی تواند پوشش لازم را اجرا کند برای جبران نارسایی باید بخش چهارم اقتصاد را که وقف است فعال کنیم.
صادقی خاطر نشان کرد: بخش دانش بنیانها را از طریق توسعه وقف می توانیم فعال کنیم باید ۸۰ درصد نظام آموزشی را بخش چهارم تامین کند، دانشگاه‌ها دچار تنگناهای مادی هستند و بخش چهارم در زمینه آموزش باید فعال شود، اقتصاد دانش بنیان رشد نمی کند، مگر اینکه بخش چهارم کنار آنها قرار گیرد که خوشبختانه سالهاست این اتفاق افتاده قوانین در وقف اگر دچار تحول شود می توانیم به اهداف مد نظر برسیم، برای تسهیلگری در مالکیت در وقف باید اقدامات لازم صورت پذیرد و بخش چهارم باید به گونه ای رقم بخورد که خدمات فرهنگی و اجتماعی و علمی به آحاد جامعه ارائه شود.
حجت الاسلام حسینعلی سعدی، عضو مجلس خبرگان رهبری هم در این نشست گفت: تحلیل فقهی عمیق که به حل مساله بیانجامد نیازمند فرصت بیشتری است، بحث برگشت پذیری وقف موضوع مهمی است برخی خیرین حاضرند وقف موقت داشته باشند، نگران فرزندان خود هستند اما حاضرند برای مدتی وقف کنند و تحبیس الاصل و تسبیل المنافع شود، فقها چهار شرط مطرح می کنند آنچه امروز صحبت می کنم، شرط تاُبید وقف است یعنی وقف باید ابدی باشد اینکه ۱۰ سال وقف کنیم با شرط ابدی بودن متفاوت است.
وی ابراز کرد: البته باید مطالعات جدی صورت پذیرد، اختلاف فقهی وجود دارد بر اساس برخی نظریه های فقهی برگشت پذیری امکان دارد باید فتوای معیار را اتخاذ کنیم، مجمع فقهی قوی متناظر با مسائل روز باید تشکیل شود اشکال اصلی این است که می گویند مالکیت محدودیت پذیر نیست. به لحاظ حقوقی مالکیت اقتضائات خود را دارد اگر وقف کردیم و منوط به شرط کردیم که اگر نیازمند شدم برگردد در این زمینه در فقه چهار رای وجود دارد. یکی از کتاب‌ها که در حوزه فقه وقف تالیف شده کتاب الوقف آخوند خراسانی است. صاحب یزدی درباره وقف تحلیل فنی دارند خواهشمندم حقوقدانان پیگیری کنند مالکیت وقف را با مالکیت تکوینی بحث نکنید اینکه در قانون مدنی گفته اند مالکیت توقیت پذیر نیست، برگشت پذیر نیز نخواهد بود چگونه در زوجیت دوام را مطرح می کنید در وقف هم اینگونه است در برگشت پذیری وقف می توانیم با شرایط امروز پیش برویم برخی مراجع نیز این موضوع را پذیرفته اند اینقدر این مساله برای صاحب یزدی واضح بوده که گفته ادله مخالفین صحت ندارد وقف پیشران تولید علم است اگر به وقف کمک کنیم در زایش تمدن نوین کمک کرده ایم امید است بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم امروز هر گونه توسعه و پیشرفت در علم و حوزه دانش بنیان ها و ... نیاز به درآمد پایدار دارد امید است از این ظرفیت برای تکثیر ظرفیت‌ها راستفاده کنیم
این گزارش می افزاید:حجت الاسلام عبدالرضا اصغری، مدیر توسعه وقف و مشارکت‌های اجتماعی بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی در این نشست گفت: شیعیان و دوستداران امام رضا(ع) دوست داشتند حرم با شکوه ساخته شود و نیازها رفع شود موقوفات منقول تا غیر منقول در این زمینه وجود دارد. اولین موقوفه غیر منقول که دارای وقفنامه رسمی است، به ۹۳۱ هجری قمری مربوط می شود که برای مرحوم عتیقی است برای نیازهای اساسی حرم وقف شده است واقفان نیازسنجی می‌کردند. اطعام، روشنایی، فرش و درمان اساس وقفها بوده دوران صفویه و قاجار دورانی است که موقوفات حضرت به اوج می رسد ما چند سند اساسی داریم در آستان قدس که کارساز بوده به عنوان مثال طوماری که به امضای ۵۰۰ نفر از علما و حتی پادشاه زمان رسیده و سیاهه تمام موقوفاتی بوده که در تصرف آستان قدس بوده طومار امیر شاهی از جمله اینهاست.
وی گفت: بعد از انقلاب تمام وقفنامه و صلح نا مه ها و ... بازنویسی شد و در ۵ جلد رونمایی و نگهداری می شود، دانشنامه وقف در حال تدوین است که سعی می شود، اسناد آنجا تعریف شود که از گزند موقوفه خواری حفظ شود آنچه مهم است حفظ و حراست و تثبیت مالکیت و سنددار کردن موقوفات است، بالای ۸۰ درصد موقوفات حضرت رضا(ع) سند دار شده است که در حال حاضر هدف این است نهضت وقف رضوی ایجاد شود و عرصه های جدید وقف راه اندازی شود از جمله وقف وکالتی نوع دیگر وقف، وقف مشارکتی است که فعال شده عرصه های جدید مانند وقف خدمت در حال بررسی است.
مدیرتوسعه وقف و مشارکت های اجتماعی بنیاد بهره وری موقوفات آستان قدس رضوی ابراز کرد: وقف رمز ارز و بیمه عمر و تسهیلات وقفی در حال بررسی است و خروجی از مقام معظم رهبری استفتا می شود، نهاد وقف می تواند بخش اعظم نیازهای جامعه را برطرف کند و بهره وری و مولدسازی به دنبال آن اعتماد سازی صورت پذیرد، در این صورت خیلی از مشکلات برطرف می شود.
نظر شما