گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان؛ تاکیدات چندین باره مقام معظم رهبری در موضوع تحول‌خواهی در تدریس، تبلیغ، پژوهش و فعالیت‌های حوزوی بار دیگر موضوع تحول در حوزه‌های علمیه متناسب با نیازهای تمدنی، فراملی، ملی و داخلی را مورد توجه قرار داد. خبرگزاری شبستان در سلسله یادداشت هایی از «سیدعلی اصغرحسینی»، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر تاریخ معاصر به بررسی برخی از نمونه های تحول گرایی آیت الله خامنه ای (حفظه الله) در طول حیات ایشان پرداخته است.
بخش اول این یادداشت ها به دوران نوجوانی آیت الله خامنه ای یعنی سال های حضور در مشهد و دوران قبل از ورود به قم اختصاص داشت. در قسمت دوم به تغییر و تحولات ایشان در فعالیت های تبلیغی و قرآنی قبل و بعد از انقلاب نگاهی داشتیم و آنچه در این قسمت می خوانید، است.
در طول زندگی آیت الله «سید علی حسینی خامنه‌ای» فعالیت های متنوعی با نگاهی تحولی دیده می شود که می توان آنها را مقدمه ای برای تاکید ایشان بر لزوم نوآوری تبلیغی در نهاد حوزوی دانست. در زمان حضور در حوزه علمیه خراسان به عنوان یک استاد شناخته شده، قریب به ۱۲۰ نفر در درس مکاسب ایشان حاضر بودند و این ظرفیت، امکان خوبی برای فعالیت های تبلیغی ایجاد کرده بود. او از میان شاگردان خوش فکر و انقلابی، گروه های تبلیغی تشکیل داد که آنها را به مناطق دور و نزدیک می فرستاد، تلاشی که دامنه ای فراتر از خراسان یافت و به استان های کرمان، تهران و سیستان نیز رسید.
اولین حرکت های جهادی ایشان را باید از نیمه سال ۱۳۴۷ دنبال کرد زمانی که در «کاخک گناباد» در استان خراسان زلزله آمد و اولین نیروها با ۸۰ نفر از طلاب، خیرین و گروه های متدین و جهادی و حدود ۱۵ کامیون اجناس مورد نیاز زلزله زدگان به فردوس رفتند. همین تجربه حضور در مناطق آسیب دیده، سال ها بعد در هنگام تبعید ایشان در سیستان نیز موثر بود. سیل ایرانشهر خانه های بسیاری از مردم را ویران کرده بود و او که به این شهر تبعید شده بود، تنها یاور مردم شهر شد. ساعاتی از سیل نگذشته بود که تماس او با شهرهای مختلف کشور برای رساندن کمک به مردم شروع شد و خود کارتن بیسکوئیت به دست، سراغ تک تک سیل زدگان رفت.
ایشان خود می فرمایند: «از تجربه سابقم در فردوس استفاده کردم، عملیات چهل روز ادامه داشت... در این بین به دیدار مردم در خانه ها، کپرها و چادرها رفتیم، شمارش تعداد افراد هر خانواده را انجام دادیم» مسجد الرسول (صلی الله علیه وآله) ایرانشهر، مرکز خدمت رسانی به سیل زدگان شده بود و امضای او، سند تحویل اجناس به هر خانواده بود. این خدمات به گونه ای موثر بود که مردم ایرانشهر چند تبعیدی دیگر مانند سید علی خامنه ای می خواستند!
در اسناد ساواک آمده: «اهالی ایرانشهر اظهار می دارند اگر دولت لطفی بکند و دو یا سه نفر دیگر از این شیخ ها و آخوندها را به این شهرستان بفرستد، برایشان بس است». برگزاری اولین نماز جمعه در ایرانشهر و تشکیل جلسات هفته وحدت در این شهر از یادگارهای ماندگار ایشان در این دوران بود. تلاشی که در سال های بعد، ایشان را به امام جمعه شاخص در جهان تشییع تبدیل کرد و مقدمه ای بر تشکیل مجمع تقریب مذاهب اسلامی شد.
بزمانی ها می گفتند: «این را آقای خامنه ای داده و از طرف امام خمینی است»
در همان تبعید بود که به دعوت اهالی شهر «بزمان» شهری در صد کیلومتری ایرانشهر، دوشنبه ها به آنجا می رفت تا سخنرانی داشته باشد. این رفاقت اگر چه به دور از چشم ساواک نبود اما برکت های زیادی برای اهالی داشت. یکی از کارهای بسیار زیبای آیت الله خامنه ای در بزمان، این بود که به خانواده های مستضعف، «بز پاکستانی» که بسیار شیر می داد هدیه می کرد و می گفت: اگر شما این بز را تا سال آینده نگه دارید که زاد و ولد کند مجددا یک جایزه دیگر می گیرید. نکته این بود که بزمانی ها می گفتند: «این را آقای خامنه ای داده و از طرف امام خمینی است.»
از ویژگی ها دیگر ایشان در فعالیت های تبلیغی، توجه به مکان تبلیغ برای اثرگذاری بیشتر عمومی بود، در سال ۱۳۴۲ ایشان بعد از ابلاغ پیام امام خمینی به آیت الله العظمی میلانی، برای تبلیغ به شهر بیرجند می روند، دلیل انتخاب این شهر نیز در بیان ایشان این گونه است «بیرجند اهمیتش از این نظر بود که استراحتگاه شاه بود. عَلَم آن روزها نخست وزیر بود و بیرجند پایتخت عَلَم! درباری ها وقتی می خواستند یک خُرده استراحتی بکنند، می رفتند در بیرجند و آنجا در باغ‌های عَلَم زندگی می کردند.» این رویه در تمامی سخنرانی های ایشان ادامه داشت، زاهدان، کرمان، تهران، گرگان، کرج و مشهد برخی از شهرهایی که شاهد سخنرانی های تبلیغی ایشان بود. در همان سال های تبلیغ از یک سو در پی تاسیس حوزه علمیه ای در خراسان با الهام از الگوی مدرسه شهید حقانی بود و از سویی دیگر مقدمات تاسیس یک دبیرستان دخترانه در مشهد را دنبال می کرد. طرح هایی که با دخالت ساواک ناتمام ماند.
تاسیس بزرگترین دانشگاه چندملیتی جهان
تحول خواهی و نوآوری های «آیت الله سید علی خامنه ای» هنگامی که ایشان در سطوح مختلف مدیریت های ارشد نظام در دوران ریاست جمهوری و مقام رهبری قرار گرفتند نیز ادامه داشت و زمینه ساز ایجاد تحول ساختاری و ایجاد تشکیلات، متناسب با اقتضائات زمانی یا نیازهای حوزوی شد که حاصل آن را می توان در سطوح حوزوی، ملی، منطقه ای و بین المللی مشاهده کرد. تاسیس بزرگترین دانشگاه چند ملیتی جهان، ایجاد بزرگترین مرکز تولید محصولات کامیپوتری و دیجیتالی تشییع در جهان، طراحی بزرگترین شبکه تبلیغی کشور در قالب طرح هجرت، تاسیس مرکز خدمات حوزه های علمیه و طراحی ایجاد مرکز مدیریت حوزه های علمیه تنها بخشی از تحولات و نوآوری های حوزوی مقام معظم رهبری است که یا به شکل مستقیم توسط ایشان و یا با ایده و حمایت ایشان در طول ۴۰ سال گذشته محقق شده است.
امروزه هر مرکز آموزشی (در قالب دانشگاه یا آکادمی) که علاوه بر فعالیت در شعبه های مرکزی در کشور محل تاسیس خود، شعبه های رسمی فعال با امکان اعطای مدارک رسمی در یک یا چند کشور داشته باشد، به عنوان الگویی موفق برای توسعه مراکز آموزشی در جهان شناخته می شود. شاید برای بسیاری از افراد باورپذیر نباشد که این سازمان آموزشی حوزوی، با تدبیر مقام معظم رهبری در قالب بزرگترین سازمان حوزوی در جهان، با عنوان «جامعه المصطفی العالمیه» علاوه بر شهر قم با حضور طلاب بیش از ۱۱۰ کشور، به صورت رسمی در بیش از ۷۰ کشور نیز تاسیس شده و شعبه رسمی آن در کشورهای میزبان علاوه بر فعالیت آموزشی رسمی، مدرک علمی معتبر نیز اعطا می کند.
جذب و آموزش طلاب غیرایرانی، تقریبا همزمان با آغاز انقلاب اسلامی و موج استقبال غیرایرانیان از معارف شیعی، با تاسیس «مرکز جهانی علوم اسلامی» برای افراد مقیم در ایران و از سال ۱۳۷۲ برای علاقمندان به معارف اسلامی ساکن در کشور خود، تخت عنوان «سازمان مدارس علمیه خارج از کشور» آغاز شد. این دو نهاد، که با ایده حضرت آیت الله خامنه ای، ایجاد و توسعه یافت، توانست دهها هزار طلبه را آموزش دهد که بسیاری از آنان بعد از اتمام دروس خود در این مراکز، به فعالیت های فرهنگی مذهبی در کشورهای مختلف جهان مشغول می شدند و در نهایت با تلفین این دو سازمان، «جامعه المصطفی العالمیه در سال ۱۳۸۷ تاسیس شد.
پایگاه اصلی این سازمان آموزشی و حوزوی در شهر مقدس قم است و در داخل کشور در شهرهای تهران، مشهد، گرگان و اصفهان و در خارج از مرزهای ایران در بیش از ۶۵ کشور دارای نمایندگی است که به عنوان نمونه می توان به دانشگاه اسلامی غنا، مرکز اسلامی لندن (انگلستان)، مرکز اسلامی هامبورگ (آلمان)، مرکز اسلامی جاکارتا (اندونزی)، معهد عالی رسول اکرم ص (لبنان) و نزدیک به ۷۰ حوزه علمیه در هند پاکستان، سریلانکا، تایلند، تانزانیا و چند کشور آفریقایی اشاره کرد. اعتبار مدارک علمی این مراکز نیز بنا به گفته ریاست آن به اندازه ای است که در بسیاری از کشورها همان مدرک صادره از سوی جامعه المصطفی العالمیه به تأیید وزارت خارجه می رسد و معتبر است و کاملا به آن توجه می شود. اما مدرکی که علاوه بر وزارت خارجه به تأیید وزارت علوم نیز می رسد، در اکثر کشورها از اعتبار و ارزش فوق العاده ای برخوردار است.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی یکی از نوآوری های آیت الله خامنه ای
تلاش ایشان برای تاسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی یکی از نوآوری های مقام معظم رهبری است. این مرکز که هم اکنون باید آن را بزرگترین مرکز تولید نرم افزارهای اسلامی در جهان دانست در سال ۱۳۶۸ و با گذشت چندین ماه از آغاز رهبری ایشان شروع به کار کرد. این مرکز را باید از اولین مراکز حوزوی تاسیس شده توسط مقام معظم رهبری دانست. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی علاوه بر تولید گنجینه ای عظیم و بی نظیر از نرم افزارهای مرتبط با علوم مختلف حوزوی، نقش موثری در فراگیرسازی استفاده از ابزارهای نوین در حوزه های علمیه داشته است. این سازمان تاکنون توانسته است بیش از سه میلیون نفر ساعت به آموزش دوره های مختلف نرم افزاری و سخت افزاری کامپیوتر بپردازد. نرم افزارهای تولید شده توسط این مرکز در سال های گذشته به میزانی است که علاوه بر دریافت لوح های تقدیر از مراکز ملی و بین المللی، اکنون هیچ پژوهش دینی یا حوزوی را نمی توان بدون این نرم افزارها، پژوهشی کامل دانست.
ایجاد مجمع تقریب مذاهب اسلامی
اگر چه گفتمان های میان مذاهب اسلامی از سال‌ها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی میان علمای شیعه و اهل سنت آغاز شده بود، اما این موضوع هیچگاه نتوانست ساختاری منسجم برای گسترش وحدت میان مذاهب ایجاد کند. «آیت الله سید علی خامنه ای» که پیش از دوران تبعید خود به سیستان، با مبانی علمی وحدت گرایان اسلامی مانند «جمال الدین اسد آبادی»، «مالک بن نبی» و «سید قطب» آشنا شده بود، زمینه های اجرایی وحدت میان شیعه و سنی را آغاز کرد و با حضور در جشن میلاد نبی اکرم(ص) اهل سنت، توانست مقدمه ایجاد هفته وحدت را پایه گذاری کند. از همان زمان نیز هفته وحدت در ربیع الاول و همزمان با ایام میلاد پیامبر اکرم آغاز شد. ایشان در سال اول رهبری، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی را تاسیس کرد.
تاسیس مرکز مدیریت حوزه علمیه قم
فعالیت های مقدماتی برای ایجاد مرکزی برای برنامه ریزی منظم علمی آموزشی و تبلیغی حوزه های علمیه از سال ۱۳۶۰ آغاز شد، اما از آنجا که فعالیت این مرکز در قالب شورایی اداره می شد این شورا با وجود فعالیت های مطلوب، نتوانست مجموعه نیازهای حوزه را تامین کند. بر همین اساس آیت الله خامنه ای در تاریخ اول اسفند ۱۳۷۰ در سفر به قم، پیشنهاد تاسیس شورای عالی حوزه و مرکز مدیریت حوزه های علمیه را در جمع طلاب و فضلای حوزه ارائه کرد. کمتر از ۶ ماه بعد، تشکیل شورای عالی حوزه به پیشنهاد جامعه مدرسین و تایید مراجع معظم به عنوان بالاترین نهاد تصمیم ساز حوزه علمیه قم ایجاد شد. تشکیل مرکز مدیریت حوزه علمیه قم نیز از نتایج همین سفر بود. اگر چه باید به این مجموعه ایجاد مراکزی مانند «مرکز خدمات حوزه های علمیه»، «مجمع جهانی اهل بیت (ع)»، «شورای سیاستگذاری ائمه جمعه»، «مرکز طبع و نشر قرآن کریم» و سازمان های دیگر را نیز افزود که بی شک ایجاد این سازمان ها، توانسته است بخشی از توانایی های آموزشی، تبلیغی و فرهنگی حوزویان را به شکل منسجم و در یک موضوع تخصصی متمرکز کند.
نظر شما