به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، با افزایش ضریب نفوذ اینترنت و گسترش شبکه‌های اجتماعی در ایران، تعاملات اجتماعی به فضای دیجیتال منتقل شده و سبک زندگی خانواده‌های ایرانی تحت‌تأثیر محتواهای منتشرشده در این پلتفرم‌ها قرار گرفته است. این روند، که در بسیاری از موارد با ترویج فرهنگ غربی همراه است، ارزش‌های اصیل ایرانی-اسلامی را در خانواده‌ها به چالش کشیده است.
برای بررسی ابعاد این موضوع، با چند کارشناس در حوزه فضای مجازی و فرهنگ اسلامی گفت‌وگو کرده‌ایم.
فضای مجازی: ابزاری برای تهاجم نرم
شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و تیک‌تاک، با ارائه محتواهایی از سبک زندگی غربی، به‌تدریج خانواده‌های ایرانی را با الگوهای جدیدی آشنا کرده‌اند.
اکبر یعقوبی، کارشناس فضای مجازی و عضو و شبکه های اجتماعی، در گفت‌وگو با شبستان می‌گوید: رسانه‌های اجتماعی در ظاهر ابزار سرگرمی هستند، اما در عمل به کانالی برای ترویج سبک زندگی غربی تبدیل شده‌اند. این محتواها، معمولاً ارزش‌های فردگرایانه، مصرف‌گرایی و آزادی‌های بی‌حدومرز را به تصویر می‌کشند که با فرهنگ خانوادگی ایرانی در تضاد است.
وی ادامه می‌دهد: برای نمونه، الگوسازی از شخصیت‌های غربی و ترویج زندگی لوکس در این پلتفرم‌ها، انتظارات غیرواقعی در بین جوانان و حتی کودکان ایجاد کرده است. این تغییرات، نه‌تنها باعث ایجاد فاصله میان نسل‌ها شده، بلکه روابط سنتی خانواده را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است.
کاهش معنویت در خانواده‌ها
یکی دیگر از تأثیرات شبکه‌های اجتماعی، کمرنگ شدن معنویت در فضای خانوادگی است.
حجت‌الاسلام محمد حسینی، کارشناس مذهبی و استاد حوزه علمیه، معتقد است که ترویج فرهنگ غربی از طریق رسانه‌ها، معنویت خانواده‌های ایرانی را هدف قرار داده است.
او در گفت‌وگو با شبستان می‌گوید: خانواده در فرهنگ اسلامی، جایگاه ویژه‌ای دارد و محور انتقال ارزش‌های دینی است. اما با رواج شبکه‌های اجتماعی، بسیاری از خانواده‌ها وقت کمتری برای عبادت، دعا و تعاملات معنادار دارند. این رسانه‌ها به‌جای تقویت بنیان خانواده، به تضعیف آن دامن می‌زنند.
حجت‌الاسلام حسینی به موضوع دیگری نیز اشاره می‌کند: بسیاری از محتواهای تولیدشده در شبکه‌های اجتماعی، حاوی پیام‌هایی است که با اصول و ارزش‌های اسلامی مغایرت دارد. این موضوع می‌تواند به‌تدریج موجب تغییر نگرش اعضای خانواده نسبت به دین و اخلاق شود.
آسیب‌پذیری نوجوانان و جوانان
نوجوانان و جوانان، به‌عنوان کاربران اصلی شبکه‌های اجتماعی، بیشترین تأثیر را از محتواهای منتشرشده در این فضا می‌پذیرند.
رضا عباسی، جامعه‌شناس و پژوهشگر فرهنگی، با اشاره به این موضوع می‌گوید: نوجوانان به دلیل ویژگی‌های سنی خود، علاقه‌مند به تقلید و الگوبرداری هستند. شبکه‌های اجتماعی با ارائه الگوهای غربی، معیارهای جدیدی برای زیبایی، موفقیت و حتی روابط عاطفی ایجاد کرده‌اند که با فرهنگ ایرانی تفاوت زیادی دارد.
او اضافه می‌کند: این تغییرات، به مرور زمان می‌تواند باعث ازهم‌گسیختگیِ هویت فرهنگی در نسل‌های آینده شود. اگر این روند ادامه پیدا کند، شاهد فاصله گرفتن جوانان از ارزش‌های اصیل ایرانی-اسلامی خواهیم بود.
راهکارها برای مقابله با نفوذ فرهنگی
کارشناسان بر این باورند که می‌توان با اتخاذ راهکارهایی مناسب، از شدت تأثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی کاست:
ارتقای سواد رسانه‌ای:
کریمی معتقد است: آموزش سواد رسانه‌ای به خانواده‌ها و جوانان، اولین گام برای کاهش آسیب‌های فضای مجازی است. این آموزش‌ها باید در مدارس و رسانه‌های ملی ارائه شود.
تولید محتوای بومی:
حجت‌الاسلام حسینی بر تولید محتوای بومی تأکید می‌کند و می‌گوید: ما باید شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های داخلی را تقویت کنیم تا خانواده‌ها به محتوای جذاب و متناسب با فرهنگ ایرانی دسترسی داشته باشند.
تقویت تعاملات خانوادگی:
عباسی می‌گوید: خانواده‌ها باید زمان بیشتری را به تعاملات واقعی اختصاص دهند. تنظیم ساعات استفاده از رسانه‌ها و ایجاد فضای معنوی در خانه، می‌تواند به حفظ انسجام خانواده کمک کند.
هوشیاری در برابر تهدیدات فرهنگی
نفوذ فرهنگ غربی از طریق رسانه‌های اجتماعی، پدیده‌ای پیچیده و چندوجهی است که نیازمند اقدامات هماهنگ در سطوح مختلف جامعه است. اگرچه این فضا می‌تواند فرصت‌هایی نیز ایجاد کند، اما بدون نظارت و آموزش مناسب، به چالشی جدی برای خانواده‌های ایرانی تبدیل خواهد شد.
کارشناسان تأکید دارند که تقویت هویت ایرانی-اسلامی، به‌ویژه در نسل جوان، کلید اصلی مقابله با این تهاجم نرم است. این مسیر، نیازمند مشارکت همه‌جانبه از سوی دولت، نهادهای فرهنگی و خانواده‌هاست.
نظر شما