حجت‌الاسلام «محمدعلی عطاریه» در گفت وگو با خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، با اشاره به تأثیر صله رحم بر دل‌تکانی، اظهار کرد: اساسا صله رحم را باید «پاک‌سازی قلبی» با تلفیق حکمت دینی و سلامت روان دانست، این مولفه در آموزه‌های اسلامی، یک «پروتکل الهی» برای سلامت روح است. پیامبر اکرم(ص) در این راستا فرمودند: «مَن سَرَّهُ أن یُبسَطَ لَهُ فی رِزقِهِ و یُنسَأَ لَهُ فی أجَلِهِ فَلْیَصِلْ رَحِمَهُ»؛ این فرموده رسول خدا نَه تنها یک توصیه اخلاقی، بلکه یک «راهبرد علمی» است چراکه مطالعات روانشناسی نشان می‌دهد حفظ روابط خانوادگی، سطح کورتیزول (هورمون استرس) را کاهش می‌دهد و سیستم ایمنی را تقویت میکند.
صله رحم؛ داروی ضد التهاب عاطفی
استاد دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام ادامه داد: از نگاه دینی، قطع رحم، قلب را از رحمت الهی محروم میکند و از نگاه روانشناسی، فرد را در چرخه «سوگیری منفی» (Negative Bias) گرفتار می‌سازد؛ یعنی ذهن به‌جای تمرکز بر محبت‌ها، بر کدورت‌ها متمرکز می‌شود؛ صله رحم، همچون یک «داروی ضدالتهاب عاطفی»، این چرخه را می‌شکند و با فعال‌سازی «مدارهای عصبی همدلی» (Mirror Neurons)، مهربانی را به یک عادت ذهنی تبدیل میکند.
این پژوهشگر حوزه روانشناسی تربیتی، در ادامه به تقارن بهار قرآن و بهار طبیعت اشاره کرد و در مورد تحقق «احسن‌الحال» گفت: احسن الحال در تقارن بهار طبیعت و قرآن؛ «همنوایی با دو سمفونی الهی» است؛ در واقع این تقارن، یک «فرصت بیوفیدبک الهی» است!
وی ادامه داد: همانطور که بهار، طبیعت را از خواب زمستانی بیدار میکند، ماه رمضان نیز با قرآن، «سکوت معنوی» را به ذهن‌های آشوب‌زده هدیه می‌دهد؛ البته احسن الحال در این همزمانی، نیازمند سه گام است؛ گام اول «ریسِت فصلی» است؛ در واقع همانطور که درختان شاخه‌های خشک را رها می‌کنند، ما نیز با روزه، «اعتیادهای ذهنی» (مثل اسیر بودن در شبکه‌های اجتماعی) بودن را ترک می‌کنیم؛ روان‌شناسان می‌گویند ۲۱ روز برای شکل‌گیری عادات جدید کافی است و ما در ماه مبارک رمضان، ۳۰ روز زمان داریم و این یعنی یک فرصت طلایی برای تغییر!
تحقق احسن‌الحال برای مومنان؛ «آبیاری روح با قرآن» است
حجت‌الاسلام عطاریه ادامه داد: از سوی دیگر گام دوم در تقارن بهار قرآن و طبیعت در راستای تحقق احسن‌الحال برای مومنان؛ «آبیاری روح با قرآن» است که با تلاوت قرآن ممکن می‌شود چراکه تلاوت قرآن، صرفا یک عبادت نیست بلکه یک «مداخله شناختی» (Cognitive Intervention) است و آیاتی مانند «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا»، ذهن را از چرخه ناامیدی خارج میکند؛ از سوی دیگر گام سوم «شکوفایی دوگانه» است؛ اساسا بهار طبیعت، با افزایش سروتونین (هورمون شادی)، خلق را بهبود می‌بخشد و بهار قرآن، با تلاوت آیات و ادعیه و اذکار، «امواج آلفای مغز» (موجود در حالت مراقبه) را فعال میکند؛ این ترکیب، اوج «تعادل روانی-معنوی» است.
وی در ادامه به «تئوری ذهن‌آگاهی» تا «سیره اهل بیت(ع)» اشاره کرد و گفت: در واقع احسن‌الحال وضعیتی است که در آن، فرد هم «رضایت الهی» را جستجو میکند (بر اساس حدیث «رِضَاکَ رَبِّ») و هم «نیازهای روانشناختی» خود (مثل تعلق خاطر و خودشکوفایی) را تأمین میکند؛ در این راستا البته راهکارهای موثری نیز وجود دارد که می‌توانیم در این به آنها توجه کنیم، یعنی علاوه بر اینکه از خوردن و آشامیدن امساک کرده و روزه هستیم، روزه دیجیتال بگیریم؛ به عبارت دیگر همانطور که روزه جسم را پالایش میکند، یک ساعت قطع ارتباط با فضای مجازی (Digital Detox)، ذهن را از آلودگی اطلاعاتی پاک میکند؛ این همان «صیام اللسان» در روایات است!
جایگاه صله رحم هوشمند در روزگار مدرن کنونی!
استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) افزود: رویکرد دیگر صله رحم هوشمند و استفاده از تکنیک‌های «مذاکره بدون خشونت» (NVC) در گفت‌وگوهای خانوادگی است؛ همچنین «قرآن‌درمانی هدفمند» می‌تواند رویکرد دیگری باشد که در این ایام می توانیم مورد توجه قرار دهیم که طی آن انتخاب روزانه یک آیه مثلاً آیه ۲۳ سوره «حدید» که می فرماید: «وَاصْبِرْ عَلَی مَا أَصَابَکَ» برای مدیریت استرس.
احسن الحال؛ محصول همگرایی عقلانیت دینی و دانش روانشناسی است
حجت الاسلام عطاریه ادامه داد: مساله دیگری که باید به آن توجه داشت این است که اساسا شرایط احسن الحال وقتی محقق می شود و زمانی می‌توان زندگی را احسن‌الحال دانست که دو مولفه کلیدی داشته باشد که شامل «درونمایه دینی» یعنی احساس نزدیکی به خداوند (بر اساس «إِذَا أَحَبَّ الْعَبْدُ رَبَّهُ» در حدیث قدسی) و «شاخصه‌ای روانی» و تاب‌آوری در بحران‌ها، رضایت از زندگی (Life Satisfaction) و توانایی تنظیم هیجانات (Emotional Regulation) باشد
وی در پایان خاطرنشان کرد: در نهایت احسن الحال، محصول «همگرایی عقلانیت دینی و دانش روانشناسی» است؛ در نتیجه رمضان و بهار، دو ویترین الهی برای نمایش این هماهنگی هستند؛ روزه، یک «پروتکل خودمراقبتی» است و شکوفه‌های بهاری، یادآور این سخن رسول اکرم (ص) است که فرمود: «إِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ».
نظر شما