به گزارش خبرنگار فرهنگ و اجتماع خبرگزاری شبستان، تصویری که ماها از روز سیزده به در داریم بیشتر یک پیک‌نیک و طبیعت‌گردی است که البته دور از واقعیت هم نیست؛ اما از اول اینطور نبوده. نوروز یکی از آیین‌های باستانی ایرانیان است و به همین خاطر، سیزده به در هم از همان ابتدا به عنوان یکی از جشن‌های این عید همیشه در فرهنگ ایرانیان بود. در سیزده بدر که معمولا آخرین روز تعطیلات نوروزی است، مردم به دامان طبیعت می‌روند تا از سال جدید در پای کوه و دشت استقبال و همچنین پیوندشان با طبیعت را تازه کنند. بنابراین در خصوص فلسفه سیزده بدر با حجت الاسلام والمسلمین ایمان ضرّابی، پژوهشگر فرهنگی و استاد حوزه و دانشگاه گفتگویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
تاریخچه و فلسفه سیزده بدر چیست؟
در خصوص تاریخچه و فلسفه ی روز سیزده بدر چندین نظریه وجود دارد که بنده دو نظریه را با تحقیقاتی که داشتم رأی صواب می دانم که البته بنا به مصالحی فقط به یکی از این انگاره ها می پردازم که سبقه ی تاریخی بیشتری دارد و در حقیقت جزو کهن ترین آداب به جا مانده از ایران باستان است؛کادوسیان که از اقوام کهن آریایی با ریشه ی ماد هستند و در جنوب غربی دریای خزر (گیلان و آذربایجان امروزی) می زیستند که البته برخی از محققین معتقدندکه اینها همان تالشان فعلی یعنی پایه گذار جشن سیزده بدر یا پایه گذاران ارج نهادن به طبیعت هستند که البته آنها با شکل پرستش طبیعت چنین می کردند.چنانکه امیر المومنین علی (ع)در این باره اشاره می فرمایند: که کادوسیان یا همان اصحاب الرس در مشرق زمین و در امتداد رودخانه ی پر آب رس یا همان ارس دارای دوازده شهر بنام های ماه های سال بودند.
اینها بنابر قواعد و قرار هایی آن را تبدیل به یک رسم اجتماعی کردند؛مرکز و پایتخت این شهر ها را «اسفند» قرار دادند که به آن «اسفندار» می گفتند و تختگاه پادشاه اصحاب الرس یعنی «ترکوذبن غابور» بنابر آنچه در منابع معتبر روایی و تفسیری آمده؛این شهر بزرگ و پیشرفته آن دوران بود و درخت صنوبر و چشمه آب رس در پایتخت بسیار مورد توجه اهالی این کشور بود به نحوی که در سایر شهر ها از نشاء این شاه درخت صنوبرهای سبز و خرمی را می پروراند.
کادوسیان صنوبر افراشته ای را در مسیر چشمه ای بنام «دوشاب» می پرستیدند و آن را« شاه درخت» می گفتند: شاه درخت صنوبر ،مقدس و مورد احترام و حتی پرستش این قوم بودآنها معتقد بودند شاه درخت بزرگ صنوبر عمری طولانی دارد و شایسته بزرگداشت و لایق عبودیت است؛کادوسیان در هر۱۲ ماه از سال روزی را در یکی از ۱۲ شهر که نام همان ماه بود عید می گرفتند و آخرین و بزرگترین جشن آنها که منتهی به سر سبزی طبیعت و باروری بیشتر درخت صنوبر مورد نظر می شد در تختگاه یعنی اسفندار برگزار می کردند و پس از آن یک روز را خارج از نام ماه ها که می شد روز سیزدهم به بیرون از شهر و در دامن طبیعت می رفتند و آداب و آئینی داشتند در آن روز مانند اجتماع در کنار شاه درخت و برگزاری جشن و پایکوبی ،بستن پارچه های حریر و زینتی جات به درخت صنوبرکهن،قربانی کردن برای «رب النوع» خود که مراد همین شاه درخت صنوبربود. این در حقیقت قدیمی ترین تاریخچه و حکمت باقی مانده و بدست آمده در خصوص سیزده بدر است.
در خصوص آداب و رسوم سیزده بدر توضیح دهید؟
برخی تصور می کنند که چون سیزده عدد نحس است، پیشینیان می خواستند در طبیعت باشند و اگر در خانه بمانند این نحوست دامن خانه و اهلش را می گیرد در حالی که این یک تصور بافته شده کاملا خرافی است، شما ملاحظه کنید ما در روز شمارمان چه سیزده های مبارکی داریم مانند سیزده رجب که ولادت باسعادت مولود کعبه مولی الموحدین علی بن ابیطالب (ع) است آیا این سیزده نحس است ؟یا ۱۳ ذی الحجه که روز «شق القمر» است که البته بنده در مورد این واقعه حکایت خودم را بنابر تحقیقاتم دارم آیا این سیزده و امسال اینها که کم نیست نحس هستند؟
سیزده بدر برای خودش رسومی دارد که برخی جالب و ضروری است و برخی خرافی و بی پایه مانند رفتن به طبیعت و گره زدن سبزه و استفاده از غذاها یا سبزیجات مخصوص در طبیعت که البته با توجه به تنوع اقوام در ایران این رسوم هم اندک تفاوتی با هم دارند و برخی از این آداب خاص منطقه ای است مثلا در مازندان خاطرم است که به ما می گفتند عصر سیزده بدر قبل از برگشت به خانه باید سنگی را برمی داشتیم و به آب پرت می کردیم و می گفتیم سیزده بدر چهارده بجاش که مثلا سنگینی و سختی روز سیزده را به روشنی آب دادم و وارد روز چهارده می شوم.
مفهوم گره زدن سبزه در این روز چیست؟
البته این از همان دست آداب است که عرض کردم اساسی ندارد اما مفهومش این است که شخص زندگی خود را با طبیعت هماهنگ می کند که زندگیش همیشه سبز و شاداب باقی بماند و عمدتا دختران دم بخت در گذشته اینکار را برا اینکه تا سال بعد ازدواج کنند و بختشان باز شود انجام می دادند؛ شاید جالب و خنده دار باشد اما ما هم در نوجوانی نمی دانستیم که حکمت اینکار چیست همراهی می کردیم با دختر خاله ها و... چندین سال سبزه گره زدیم.
آیا در فرهنگ و تاریخ ما سیزده بدر روز شادی محسوب می شود؟
بله اصل و اساس سیزده بدر روز شادی و جشن بوده؛ همان طور که بیان شد و اینکه به دامن طبیعت میرویم؛ به خاطر این است که این شادی را با انرژی نهفته در طبیعت تلفیق کنیم تا بهره ای دوچندان ببریم و بدون تردید این آیین اگه همراه با آسیب به طبیعت نباشد از نظر دینی هم پسندیده است؛ چون اساسا برخلاف آنچه که عده ای القاء کرده اند دین اسلام دین شادی است نه صرفا مروج غم و هر یک را در جای خود محترم میشمارد.
پیشنهاد شما برای نظافت و حمایت از طبیعت چیست ؟ ما در روز سیزده‌بدر چگونه باید با طبیعت رفتار کنیم؟
باید در این روز با طبیعت مهربان باشیم؛ چرا در روز طبیعت با ریختن زباله و درست کردن آتش در جاهای نامناسب آسیب وارد می کنیم البته این گلایه به مسئولین هم وارد است که وقتی آنها برای خارج کردن زباله از شهر آنها را در دل طبیعت می برند و دفن می کنند یا در کنار رودخانه ها و دریا انباشته می کنند و شیرابه آن تمام آب های زیر زمینی را تحت تاثیر قرار می دهد که متاسفانه این آموزش به عموم مردم داده نمی شود که به طبیعت احترام بگذارند؛ من از همین جا از مردم درخواست می کنم در این روز زباله های خود را در طبیعت رها نکنند و با خود برگردانند تا طبیعت زیبا و با نشاطی داشته باشیم؛ بنده خودم هر وقت به جنگل میروم ابتدا با خانواده تمام زباله ها و پلاستیک های رها شده در طبیعت را جمع می کنم بعد به کارهای دیگه می پردازم لطفا زباله نریزیم و زباله های افراد بی موالات را هم جمع کنیم.
نظر شما