خبرگزاری شبستان - مهدی رحمانیان| شیراز، شهری که در کوچه‌پس‌کوچه‌هایش عطر بهارنارنج جاری است، رازهایی را در دل خود پنهان کرده که تنها اهل دل آن را درمی‌یابند. یکی از این رازها، خانه‌ای گم‌شده در تاریخ است؛ خانه‌ای که روزگاری مأمن یکی از بزرگ‌ترین شاعران ایران، سعدی شیرازی، بود. این خانه نه در میان باغ‌های سرسبز، که در یکی از کوچه‌های قدیمی نزدیک به مسجد نو قرار داشت، جایی که زمزمه‌های قرآن، ذکر شبانه و بانگ اذان، با هوای شیراز درهم می‌آمیخت.
می‌توان تصور کرد که نوجوانی به نام سعدی، هر بامداد، پای در سنگفرش‌های کهن این کوچه می‌گذاشت، به سوی مسجد می‌شتافت، در صف نمازگزاران می‌ایستاد و با اشتیاق به سخنان عالمان گوش می‌سپرد. مسجد برای او دانشگاهی بود که در آن، حکمت و معرفت را می‌آموخت. شاید همین پیوند عمیق با مسجد و آموزه‌های دینی بود که بعدها در سروده‌هایش تجلی یافت؛ تا آنجا که بیش از ۱۲۰۰ آیه قرآن را در میان ابیاتش جای داد، گویی شعرهایش تفسیری هنرمندانه از کلام الهی بودند.
سعدی، نه شاعری نامدار، که انسانی مسجدی بود؛ مسجد برای او یک سبک زندگی بود. او در سایه این تعلق خاطر، اخلاق و معنویت را در سطرسطر آثارش جاری ساخت و شعرش را از عطر ایمان و معنویت سرشار کرد. امروزه، هر چند خانه‌اش دیگر در شیراز نیست، اما اندیشه‌هایش همچنان زنده است و مسجدی که در کنار خانه‌اش بود، هنوز بانگ اذان سر می‌دهد. گویی هنوز صدای سعدی را می‌توان از پس قرن‌ها شنید که در گوش تاریخ نجوا می‌کند:
"به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست..."
سعدی؛ شاعر مسجد، مفسر قرآن
خانه‌ای که روزگاری مأمن اندیشه‌های این شاعر پرآوازه بود، در نزدیکی یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های دینی شهر قرار داشت؛ شاید همین مجاورت، سعدی را به انسانی مسجدی تبدیل کرد.
مسجد، مکتب سعدی بود. این حکایت تنها به قرن هفتم محدود نمی‌شود، امروز نیز، ردپای او را می‌توان در همان کوچه‌های قدیمی شیراز، در نزدیکی مسجد نو، جست‌وجو کرد. خانه‌ای که روزگاری مأمن اندیشه‌های این شاعر پرآوازه بود، در نزدیکی یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های دینی شهر قرار داشت؛ شاید همین مجاورت، سعدی را به انسانی مسجدی تبدیل کرد، شاعری که آیات قرآن را در تار و پود شعرهایش تنید و تعالیم وحی را در دل حکایت‌هایش جای داد.
مسجد؛ خاستگاه حکمت سعدی
سعدی تنها شاعری نبود که قرآن را در اشعارش منعکس کرد، اما کمتر شاعری به اندازه او توانسته است این ارتباط را تا این حد عمیق و گسترده به تصویر بکشد. در دیوان او، بیش از ۱۲۰۰ آیه قرآن جای گرفته است، گویی که هر بیت، تفسیر شاعرانه‌ای از کلام الهی است. این آیات به‌عنوان اشاراتی گذرا و بنیانی برای حکمت و اخلاق در اشعار او نقش بسته‌اند.
حکایتی که رنگ و بوی مسجد دارد
به گفته آیت‌الله دژکام "سعدی کسی است که بیش از ۱۲۰۰ آیه قرآن را در آثار خود آورده است. او انسانی مسجدی بود که در همان نزدیکی مسجد نو زندگی می‌کرد و با فرهنگ مسجد انس داشت.
امام جمعه شیراز، با اشاره به شخصیت دینی و مسجدی سعدی، او را نه فقط یک شاعر، بلکه مفسری هنرمند از تعالیم اسلامی می‌داند. به گفته آیت‌الله دژکام "سعدی کسی است که بیش از ۱۲۰۰ آیه قرآن را در آثار خود آورده است. او انسانی مسجدی بود که در همان نزدیکی مسجد نو زندگی می‌کرد و با فرهنگ مسجد انس داشت. ازاین‌رو، آموزه‌های اسلامی نه در سطح، بلکه در عمق جان او نفوذ کرده بود."
نگاهی به بوستان و گلستان نشان می‌دهد که این سخن بی‌دلیل نیست. حکایت‌های سعدی، پر است از مفاهیم قرآنی: دعوت به عدالت، توصیه به مهربانی، پرهیز از غرور و تأکید بر انصاف.
سعدی، الگوی پیوند مسجد و ادبیات
در عصری که مسجد تنها محلی برای عبادت نبود، بلکه دانشگاهی برای دانش و حکمت بود، سعدی یکی از شاگردان ممتاز آن به‌شمار می‌رفت. او آموزه‌های دینی را در اشعار و البته در زندگی شخصی و اجتماعی خود نیز به کار بست. سخنانش همچون خطبه‌ای شاعرانه، از منبر ادبیات بر دل‌های مخاطبانش جاری شد و همچنان پس از قرن‌ها، اثرگذار باقی مانده است.
شاید در روزگار کنونی، آنچه از سعدی و اندیشه‌های او می‌توان آموخت، ضرورت پیوند دوباره فرهنگ، هنر و مسجد باشد. سعدی نشان داد که دین و ادبیات، نه دو مقوله جدا از هم، بلکه دو روی یک سکه‌اند. مسجد می‌تواند همچنان که در گذشته مهد حکمت و اخلاق بود، امروز نیز به‌عنوان مرکزی برای گسترش فرهنگ و اندیشه‌های عمیق انسانی نقش‌آفرینی کند.
اینک که قرن‌ها از دوران سعدی می‌گذرد، خانه‌اش دیگر پابرجا نیست، اما مسجدی که در نزدیکی آن قرار داشت همچنان استوار است؛ و صدای اذان آن، گویی پژواکی از حکمت‌های شاعر مسجدی شیراز است، که هنوز در گوش جان تاریخ طنین‌انداز است.
نظر شما