خبرگزاری شبستان - مهدی رحمانیان| زندگی، مجموعه‌ای از تصمیمات و انتخاب‌هاست؛ برخی آسان و خوشایند، برخی سخت و طاقت‌فرسا. در گذر روزها، انسان بارها و بارها بر سر دوراهی‌هایی قرار می‌گیرد که یکی به آسایش و رفاه زودگذر منتهی می‌شود، اما فرجام آن نامعلوم یا حتی هولناک است و دیگری مسیری دشوار اما سرانجامی روشن و نیکو دارد. تشخیص مسیر درست از نادرست، همیشه آسان نیست؛ زیرا ظاهر امور گاه فریبنده است و آنچه در ابتدا جذاب به نظر می‌رسد، ممکن است در نهایت مایه‌ی پشیمانی شود.
در چنین بزنگاه‌هایی، معیار تصمیم‌گیری چیست؟ آیا باید صرفاً بر اساس راحتی و سختی انتخاب کنیم؟ آیا کارهایی که در لحظه خوشایندند، همواره خیر و صلاح به همراه دارند؟ و آیا رنج و زحمت همیشه نشانه‌ی شری است که باید از آن گریخت؟ پاسخ این پرسش‌ها را می‌توان در تعالیم اهل‌بیت (ع) جست‌وجو کرد؛ تعالیمی که انسان را فرامی‌خوانند تا نیکی و بدی را در ترازوی عاقبت‌اندیشی بسنجد، نه بر اساس آسایش یا دشواری لحظه‌ای.
امیرالمؤمنین علی (ع) در حکمت ۳۸۷ نهج‌البلاغه، قاعده‌ای بنیادین را در این زمینه بیان می‌فرمایند: "مَا خَیْرٌ بِخَیْرٍ بَعْدَهُ النَّارُ، وَ مَا شَرٌّ بِشَرٍّ بَعْدَهُ الْجَنَّةُ"؛ یعنی نیکی که پایانش جهنم باشد، نیکی نیست و بدی که سرانجامش بهشت باشد، بدی نیست. این سخن، گره از بسیاری از سردرگمی‌های انسان در تصمیم‌گیری‌های زندگی باز می‌کند. چه بسیار کارهایی که در ابتدا شیرین‌اند اما تبعات تلخی به همراه دارند، و چه بسیار اقداماتی که در آغاز سخت و دشوار به نظر می‌رسند اما سرانجامشان رهایی و سعادت است.
در جامعه‌ای که معیار ارزش‌گذاری بر اساس لذت و راحتی بنا شده، این نگاه ژرف امیرالمؤمنین (ع) می‌تواند مسیر را برای تشخیص درست و غلط روشن کند. درک این حقیقت، نیازمند بینشی فراتر از خوشی‌های زودگذر است؛ بینشی که حجت‌الاسلام مدبر نیز بر آن تأکید دارد. او معتقد است که نباید صرفاً براساس لذت و رنج، نیکی و بدی را سنجید، بلکه آنچه اهمیت دارد، نتیجه و پیامدهای یک عمل است.
اگر نگاهی به آموزه‌های پیامبر اکرم (ص) و دیگر اولیای الهی بیندازیم، خواهیم دید که همواره بر عاقبت‌نگری تأکید شده است. پیامبر اسلام (ص) در پاسخ به فردی که از ایشان درخواست پند و اندرز کرد، فرمودند: "إِذَا هَمَمْتَ بِأَمْرٍ فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ"؛ یعنی "هرگاه تصمیم به انجام کاری گرفتی، عاقبت آن را بسنج." این تأکید بر آینده‌نگری، به ما می‌آموزد که چگونه از فریبندگی ظواهر فاصله بگیریم و در ورای خوشی‌های زودگذر، حقیقت را بیابیم.
زندگی سرشار از لحظاتی است که باید تصمیم گرفت؛ لحظاتی که گاه نیاز به تحمل دشواری‌ها دارند، اما نتیجه‌ی آن‌ها سعادت و آرامش جاودان است.
در این مسیر، نمونه‌های عملی بسیاری نیز وجود دارد که چراغ راه تصمیم‌گیری‌های ما هستند. یکی از زیباترین مثال‌ها، رفتار حضرت فاطمه زهرا (س) است که سختی‌های پاسخگویی به سؤالات دینی مردم را نه تنها دشوار نمی‌دانست، بلکه آن را سرمایه‌ای برای آخرت خود می‌دید. روزی زنی خدمت ایشان آمد و چندین مسئله‌ی شرعی پرسید. هنگامی که برای پرسیدن سؤال‌های بیشتر، خجالت کشید، حضرت زهرا (س) به او فرمودند: "آیا اگر از کسی بخواهند باری را به پشت‌بام ببرد و در ازای آن، صد هزار دینار دریافت کند، او امتناع خواهد کرد؟" آن زن پاسخ داد: "نه، بلکه برای چنین پاداشی، سختی را تحمل می‌کند." حضرت زهرا (س) فرمودند: "بدان که برای هر پاسخی که به تو می‌دهم، پاداشی بسیار عظیم‌تر نزد خداوند در انتظار من است."
این نگاه، ما را دعوت می‌کند تا انتخاب‌های خود را با معیار پاداش نهایی بسنجیم، نه با راحتی یا سختی زودگذر. همان‌طور که مولانا نیز می‌گوید: "چنین گفت آن مرد داروفروش --- شفا بایدت، داروی تلخ نوش"
زندگی سرشار از لحظاتی است که باید تصمیم گرفت؛ لحظاتی که گاه نیاز به تحمل دشواری‌ها دارند، اما نتیجه‌ی آن‌ها سعادت و آرامش جاودان است. در دنیایی که بسیاری از ارزش‌ها بر مبنای لذت‌های آنی و رفاه زودگذر بنا شده‌اند، آموزه‌های اهل‌بیت (ع) چراغ راهی برای ما هستند تا معیار نیکی و بدی را در فرجام آن‌ها بجوییم، نه در خوشی و ناخوشی لحظه‌ای‌شان.
ملاک حقیقی نیکی و بدی
امام جمعه جهرم در تبیین این سخن گران‌بها، تأکید دارد که نباید سختی‌ها و راحتی‌های زودگذر را معیار تشخیص خوب و بد قرار دهیم. حجت‌الاسلام محمدحسین مدبر، می‌گوید: "مبادا براساس لذت و الم، خوشی و ناخوشی، راحتی و ناراحتی، درباره نیکی و بدی قضاوت کنید. ممکن است کاری پرمشقت باشد، اما وقتی پایان آن بهشت است، نباید آن را سخت بدانیم. همان‌طور که امام علی (ع) می‌فرمایند: خوبی که ما را به جهنم ببرد، خوبی نیست و سختی که انسان را به سعادت و بهشت می‌رساند، سختی محسوب نمی‌شود."
در نگاه سطحی، انجام کارهای دشوار و پرمشقت ناخوشایند به نظر می‌رسد، اما وقتی پاداش آن در نظر گرفته شود، دیگر سختی معنایی ندارد.
پیامبر اسلام (ص) و نگاه به عاقبت کارها
پیامبر اکرم (ص) نیز همین نکته را به یاران خود یادآوری کرده‌اند. حجت‌الاسلام مدبر در این‌باره می‌گوید: "شخصی خدمت پیامبر اسلام (ص) رسید و درخواست نصیحت کرد. حضرت ابتدا از او قول گرفتند که به آنچه می‌گویند، عمل کند. سپس فرمودند: «إِذَا هَمَمْتَ بِأَمْرٍ فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ»؛ یعنی، هرگاه تصمیم به انجام کاری گرفتی، عاقبت آن را بسنج. این حدیث، تأکیدی بر اهمیت نگاه بلندمدت و توجه به آثار و پیامدهای یک عمل است."
سختی‌ای که آسان می‌شود
در نگاه سطحی، انجام کارهای دشوار و پرمشقت ناخوشایند به نظر می‌رسد، اما وقتی پاداش آن در نظر گرفته شود، دیگر سختی معنایی ندارد. امام جمعه جهرم در ادامه به ماجرایی از حضرت فاطمه (س) اشاره می‌کند که نشان‌دهنده‌ی این حقیقت است: "روزی زنی خدمت حضرت فاطمه زهرا (س) رسید و ده مسئله شرعی پرسید. وقتی برای پرسیدن سؤال‌های بیشتر خجالت کشید، حضرت زهرا (س) به او فرمودند: «آیا اگر از کسی بخواهند باری را به پشت‌بام ببرد و در ازای آن، صد هزار دینار دریافت کند، او امتناع خواهد کرد؟» آن زن گفت: «نه، بلکه برای چنین پاداشی، سختی را تحمل می‌کند.» حضرت زهرا (س) فرمودند: «بدان که برای هر پاسخی که به تو می‌دهم، پاداشی بسیار عظیم‌تر نزد خداوند در انتظار من است.»"
این نگاه، اساس تربیت دینی و اخلاقی است. انسان عاقل می‌داند که نباید خوشی و سختی‌های زودگذر را معیار قرار دهد، بلکه باید فرجام کار را ببیند.
انتخابی برای زندگی
اگر بخواهیم مسیر درستی در زندگی برگزینیم، باید مانند طبیبی که تلخی دارو را برای شفای بیمار تجویز می‌کند، گاهی سختی‌ها را بپذیریم، چرا که آسایش ظاهری، همیشه نشانه خیر و خوبی نیست. چنان‌که حجت‌الاسلام مدبر می‌گوید: "تحمل داروی تلخ، تزریق آمپول، یا پذیرش سختی‌های درمان، تنها به این دلیل برای ما آسان می‌شود که به نتیجه نهایی آن ایمان داریم. پس چرا در امور معنوی چنین نباشیم؟ چرا سختی‌هایی را که به رضایت خدا و سعادت ابدی منجر می‌شود، دشوار بدانیم؟"
در دنیایی که بسیاری از ارزش‌ها بر مبنای خوشی‌های زودگذر سنجیده می‌شوند، این آموزه‌های اهل‌بیت (ع) چراغ راهی است تا معیار نیکی و بدی را در فرجام آن‌ها بجوییم، نه در راحتی و سختی لحظه‌ای‌شان.
نظر شما