به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، قبرستان بقیع یا بقیعُ الغَرْقَد، کهن‌ترین قبرستان مسلمانان در شرق شهر مدینه در کشور عربستان و محل دفن چهار تن از امامان شیعه و دیگر وابستگان پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) و بسیاری از صحابه و مسلمانان است. این قبرستان در حمله وهابیان در ۸ شوال سال ۱۳۴۴ تخریب شده و آرامگاه امامان بقیع ویران گردید، که به این روز یوم الهدم می‌گویند.
تخریب‌های وهابیان منحصر به بارگاه‌ها نبود. آنان افزون بر ویرانی قبور، بسیاری از آثار تاریخی چون خانه امام سجاد (علیه‌السّلام)، خانه امام صادق (علیه‌السّلام)، مشربه ام ابراهیم، مسجد فاطمه، مبرک ناقه پیامبر، محل عریش پیامبر، خانه ارقم بن ابی‌ارقم، خانه ابوایوب انصاری، مرقد علی عریضی، و مساجد شیعیان و اهل‌سنت را نیز از میان بردند.
واکنش ایرانیان به تخریب بقیع
در ایران، برخی شخصیت‌ها و نهادها از جمله سید حسن مدرس و مجلس شورای ملی تحرکاتی برای مبارزه با عربستان در این واقعه انجام دادند.
بعدها، افرادی چون عبدالرحیم صاحب‌الفصول، سید حسن حسینی شیرازی، جلال آل‌احمد و برادرش سید محمد تقی آل احمد تلاش‌هایی برای احیاء بقیع و ساخت مجدد مقابر ائمه شیعه در آن قبرستان انجام دادند؛ اما بی‌نتیجه ماند.
حمید رابعی نیز در سال ۱۳۸۶ با هدف زمینه‌سازی برای بازسازی بقیع طرحی با عنوان مسجد ثقلین و پرچم‌های سیاه خراسان و در سال ۱۳۹۸، سه قرآن منسوب به ائمه بقیع را پس از احیاء و بازآفرینی به صورت مصحف کامل به آستان قدس رضوی ارائه کرده‌است.
سابقه ساخت بنا بر قبور بزرگان
دکتر زینب نعمتی، از اساتید حوزه و دانشگاه در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در مشهد در خصوص این واقعه تاریخی گفت: هشتم شوال، سالروز تخریب قبور ائمه معصومین علیهم السلام در بقیع «یوم الهدم»، را ابتدا به محضر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و منتظران واقعی ظهور حضرت، تسلیت عرض می کنم. بَقیع، محل دفن چهار تن از امامان شیعه و دیگر وابستگان پیامبر خدا و کهن‌ترین قبرستان مسلمانان است. بنای بر قبور، به‌معنای ایجاد بنا و سازه بر روی قبر مردگان است که مسلمانان (اعم از شیعیان و اهل سنت)، با وهابیون درباره حکم شرعی ساختن بنا بر قبور مردگان اختلاف‌نظر دارند.
وی افزود: مذاهب اسلامی و به‌خصوص شیعیان در طول قرن‌ها بر قبور بزرگان و پیشوایان و برخی علمای دینی بنایی ساخته‌اند. سابقه بنای بر قبور به صدر اسلام باز می‌گردد و بنابر شواهد تاریخی صحابه و تابعین نیز به آن اعتراض نداشته‌اند. با این حال وهابیون معتقدند که ساخت بنا بر قبر اموات، به نوعی زمینه‌ساز عبادت آنها و شرک در عبادت است.
پیشینه بقیع
استاد جامعه المصطفی عالمیه خراسان در ادامه با اشاره به پیشینه این مکان بیان کرد: بقیع پیش از اسلام، زمینی بزرگ و بوستانی در حوالی شهر یثرب بود. دفن اموات مسلمانان در این زمین از آغاز سده نخست هجری، رواج یافته و بزرگان و شخصیت‌های مهم اسلامی در آن به خاک سپرده شده‌اند. بقیع در ادوار مختلف اسلامی، مورد توجه حاکمان بوده و بقعه‌ها و بارگاه‌هایی در آن ساخته شده بود. از جمله عقیل بن ابی‌طالب از صحابه پیامبر(ص) و برادر امام علی(ع) بود. او در وقایع مهمی همچون تدفین پیامبر(ص) و تشییع حضرت فاطمه(س) در کنار امام علی(ع) بود.
وی ادامه داد: عقیل بن ابی‌طالب(ع) در مدینه خانه وسیعی در قسمت جنوبی بقیع داشت. این خانه در زمین‌هایی ساخته شد که پیامبر(ص) آنها را بین مهاجرین تقسیم کرده بود. مطابق گزارشی پیامبر(ص) در گوشه‌ای از این خانه می‌ایستاد و برای اهل بقیع آمرزش می‌طلبید. در گذر زمان، این خانه مکان دفن بزرگان بنی‌هاشم شده و بعدها به قبرستان بقیع ملحق گشت. این خانه به «مقبره بنی‌هاشم» نیز معروف است. ائمه بقیع (امام حسن(ع)، امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع))، فاطمه بنت اسد مادر امام علی(ع)، عباس بن عبدالمُطَّلِب، ابوسفیان بن حارث، عقیل و عبدالله بن جعفر در این خانه دفن شده‌اند.
نعمتی عنوان کرد: فاطمه بنت اسد(س)، مادر بزرگوار حضرت امیر المومنین علیه السلام، که در سال چهارم هجری، یا- بنابر نقلی دیگر- بعد از سال هشتم از دنیا رفت، اولین کسی است که در این خانه دفن شده است. بر پایه روایتی، امام سجاد(ع) این خانه را در حدود سال ۶۵ق بازسازی کرده است.
فتوای تخریب
این استاد حوزوی به چرایی تخریب قبور بقیع پرداخت و تصریح کرد: وهابیان دو بار، ابتدا در ۱۲۲۰ق و سرانجام در ۱۳۴۴ق با اتکا به فتوای ۱۵ تن از مفتیان مدینه، مبنی بر ممنوعیت اجماعیِ ساختن بنا بر روی قبور و لزوم تخریب آن، به ویران کردن اماکن و بقعه‌های بقیع پرداختند. بر قبور کسانی که در این خانه دفن شده بودند، بقعه‌ای ساخته شده بود. این بقعه جزو بقعه‌های بقیع بود.
وی اظهار کرد: گرچه شیعیان و اهل سنت بنای بر قبور، اعم از ساختمان، قبه، مسجد و مدرسه را جایز دانسته و شیعیان و برخی از اهل سنت، آن را مطابق سیره مسلمانان می‌دانند، فقط برخی از فقهای اهل سنت تنها در برخی موارد حکم به کراهت این عمل داده‌اند، و حتی عده‌ای دیگر بنای بر قبور انبیا، شهدا و صالحان را مستحب می‌دانند.
بطلان عقیده وهابیت
نعمتی بیان کرد: در ابطال این عقیده ی وهابیت همین بس که در اسناد قطعی مسلمانان، دلایلی وجود دارد که ساخت بنا را جایز می‌داند، و چه بسا از نظر سندی و دلالت، قوی‌تر از روایات نهی‌کننده باشد. سخن وهابیون ناشی از بی‌دقتی‌شان در روایات نهی کننده و عدم توجه به ادله معارض با آنهاست.
وی خاطرنشان کرد: گرچه نهی در این روایات نیز عام نیست، بلکه مخصوص به زمان خاصی و مبتنی بر علت‌هایی از جمله تماس مصالح این بناها با آتش و یا سنگینی آنها بر میت یا مشخص شدن آنها از قبور سایر مسلمانان یا جلوگیری از دفن سایر مسلمانان در کنار آن قبر می‌باشد. در حالیکه بر اساس قواعد اصول فقه، هر گاه همراه با حکم، علتش نیز بیان شده باشد، حکم به همان مورد خاص تخصیص می خورد و قابل سرایت به موارد دیگر نیست. روایات ناهی از این عمل نیز حمل بر کراهت می‌شود.
نعمتی تأکید کرد: البته قبور بزرگان دینی و اولیا و اوصیا و صالحین و شهدا، از این کراهت خارج است؛ زیرا آنان از تعظیم شعائر دین هستند و بنای مسجد و قبه بر قبور ایشان، چون موجب مشخص شدن قبر آنان و زیارت آن می‌گردد، تعظیم آنان به شمار می‌رود. تعظیم شعائر نیز بر اساس قرآن کریم، نشانه سلامتی نفس و صدق نیت دانسته شده است.
وی افزود: به عنوان نمونه می توان به جریان ساخت مسجد بر قبور اصحاب کهف اشاره کرد، که قرآن کریم در جریان نزاع میان مسیحیان و مشرکان در مورد اجساد اصحاب کهف، نظر هر دو گروه را بیان داشته است. برخی گفتند مقبره، یا دیواری جلوی درب غار آنها ساخته شود: «فَقَالُوا ابْنُوا عَلَیهِمْ بُنْیانًا» (کهف/۱۸، ۲۱) تا از دید مردم مخفی بمانند. برخی دیگر(که به گواه تاریخ موحدان بودند) پیشنهاد دادند تا مسجد و معبدی بر روی قبور آنان ساخته شود. «لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیهِمْ مَسْجِدًا» (ادامه آیه ۲۱/ کهف)
این پژوهشگر اسلامی بیان کرد: سرانجام تصمیم بر آن شد که مسجدی بر روی قبور آنان ساخته شود تا هم در آنجا خدا را عبادت کنند و هم آثار اصحاب کهف به واسطه آن باقی بماند و از قبور اصحاب کهف متبرک شوند. در این آیات اشاره‌ای به شرک‌آمیز بودن این عمل نشده است، در حالی که اگر ساخت بنا یا مسجد، عملی شرک‌آمیز بود، حتما به آن اشاره می‌شد.
ساختن مسجد بر مزار اولیای خدا ریشه قرآنی دارد
وی اضافه کرد: علاوه‌براین برخی از مفسران از آیه لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیْهِمْ مَسْجِداً استفاده کرده‌اند که ساختن مسجد بر مزار اولیای خدا، ریشه‌ی قرآنی دارد. علامه طباطبایی مفسر مشهور شیعی نیز از این که تعبیر به مسجد شده نه معبد استفاده کرده که این پیشنهاد از سوی موحدان مطرح شده است و تأکید کرده که مسجد در عرف قرآن محل ذکر و یاد خدا و سجده برای اوست چنان چه آیه شریفه بر همین مطلب تصریح دارد «وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللهِ» (حج/ ۴۰)
وی گفت: با توجه به اینکه این مسئله از باورهای مشترک شیعه و سنی می‌باشد و نگارنده نیز به تصریح آیات شریفه قرآن اشاره نموده، به نظر می‌رسد این مسئله صرفاً دال بر عدم شناخت و فهم کافی وهابیت از قرآن و کینه ایشان بر اهل بیت پیغمبر و مبارزه با فرهنگ اسلامی اعم از شیعه و سنی سرچشمه گرفته است.
نعمتی در پایان ابراز امیدواری کرد: امیدواریم که در سایه تحقق وحدت حقیقی میان آحاد مسلمین، همه دشمنان مسلمین چه وهابیت و چه اسرائیل و ... و سایر کسانی که به بهانه‌های مختلف به مبارزه با مسلمین پرداخته‌اند، کاملاً نابود شده و زمینه فرج و ظهور موفور السرور حضرتش هرچه زودتر فراهم گردد.
گزارش: علی رنگ‌آمیز طوسی
نظر شما