بدون حضرت زینب(س) پیام و رسالت کربلا ابتر می ماند/ حضرت زینب(س) مدافعی دلیر از حریم امامت و ولایت بود

خبرگزاری شبستان، گروه قرآن و معارف: حضرت زينب (س)، دختر امیرالمومنین (ع) و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در سال پنجم‌ هجرى، روز 5 جمادى الاول در مدينه، پس از امام حسين‌ علیه السلام به دنيا آمد. حضرت زینب کبری (س)، مسیر پرحادثه و دردناکی را که در طول زندگی به عنوان «ام المصائب» در پیش روی دارد. حضرت زینب (س) داراى قوت قلب، فصاحت زبان، شجاعت، زهد و ورع، عفاف و شهامت فوق العاده بود.

امام حسين‌ (ع) هنگام ديدار، به احترامش از جا برمى ‌خاست. زينب كبرى (س)، از جدش‌ رسول خدا صلی الله علیه و آله و پدرش اميرالمؤمنين و مادرش فاطمه زهرا سلام الله علیها حديث روايت كرده است. زینب(س) در مقابل رفتارهای ناحق ایستاد. کرامت و عزت نفس را اولویت قرار داد و محبت و رأفت سرلوحه ویژگی های حضرت بود.

با توجه به اهمیت جایگاه حضرت زینب (س) در پیام آوری واقعه کربلا و نامگذاری سالروز ولادت ایشان به نام روز پرستار، خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین «محمدامین پورامینی» استاد حوزه و پژوهشگر سیره اهل بیت (ع) انجام داده است که در ادامه می خوانید:

حضرت زینب (س) چه ویژگی های اخلاقی و شخصیتی دارند که ایشان را از سایر اهل بیت (ع) متمایز می کند؟

کافیست به نقش پررنگ این بانوی بزرگوار در رابطه با نقش آفرینی هایی که به خصوص در دوره سیدالشهدا از خود نشان دادند اشاره ای داشته باشیم. ایشان گرچه جزو ۱۴ معصوم نیست، عصمت کبری را که منها کنیم و مساله امامت را، مابقی امور ایشان همانند دو برادرشان امام حسن (ع) و امام حسین (ع) می باشد. حضرت زینب (س) در دوره رسول خدا به دنیا آمد. نسبت به زمان ولادتشان نقل است که در سال ششم و روز پنجم جمادی الاول و نقل دیگر است که در ماه شعبان سال ششم به دنیا آمدند. بنابراین دوره پیامبر (ص) را درک کرده، حدود ۵ سال مادر را دیده و خطبه فدکیه مادر را نقل کرده است. دوره خانه نشینی امیرالمومنین (ع) را دیده، دوره خلافت امیرالمومنین از مدینه تا کوفه را درک کرده است و به قضایا اشراف دارد.

دوره غربت امام حسن مجتبی (ع) را دیده و دوره امامت امام حسین (ع) را که ۱۰ سال در دوره خلافت معاویه است و دوره بعد از معاویه، همراه با سیدالشهدا (ع) بوده و در ریز تمام این شرایط بوده است. مادر فاطمه زهرا(س)، پدر علی بن ابیطالب (ع)، جد او رسول خدار(ص)، مادربزرگ حضرت خدیجه کبری(ع)، ودر این جهت تمام خصوصیاتی که حسنین(ع) دارند، این بانوی بزرگوار دارد.
نسبت به خصوصیات و برجستگی های اخلاقی و رفتاری این بزرگوار و نقش آفرینی هایی که در مهم ترین مسائل سیاسی و اجتماعی داشت، یک بانوی به تمام معنا، حاضر در صحنه و چون مادرش فاطمه زهرا (س) - که خطبه غرای فدکیه را در مدینه خواند-، ایشان نیز چندین خطبه در برابر دشمن در کوفه و شام می خواند، و بعد از بازگشت به مدینه نیز ادامه داد، خطابه ها از نظر شیوایی و رسایی مانند خطبه های پدرشان حضرت امیرمؤمنان علی (ع) بود. یعنی سجع گونه است و در قالبی موزون مانند خطابه های پدرش علی بن ابیطالب(ع)، این خصوصیت بسیار مهم ودر بین بانوان پس از مادر منحصر به فرد است. 

بعد از امام علی (ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و در بین این خاندان، هیچ کس به برجستگی حضرت زینب کبری(ع) نیست. اشاره دیگری هم داشته باشم که گفته شده است امیرالمومنین چند دختر به نام زینب داشت؛ زینب کبری که مورد بحث ما است، و زینب صغری که معروف است به ام الکلثوم. از حضرت زینب به عنوان عقیله بنی هاشم یاد می کنند.
ایشان صفات برجسته ای داشت که آن صفات را بعد از مادرش فاطمه زهرا (س) کس دیگری نداشت. در صبر، استقامت، قوت ایمان، تقوا و پرهیزکاری و انقطاع به خدای تبارک و تعالی بعداز مادرش حضرت فاطمه (س) بی نظیر است.
در فصاحت و بلاغت مانند پدرشان علی بن ابیطالب(ع) است. به قدری مناقب دارد که زبان از گفتن آنها الکن است. خطبه هایی که ایشان خوانده اند، خوشبختانه در کتاب ها آمده است. گرچه بنا بوده است که همه چیز را کتمان کنند اما آن خطبه ها وجود دارد و نقل شده است. آن خطبه ها، هم قوت ایمان و هم دلیری و شجاعت ایشان را ثابت می کند.

استواری، ایستادگی در برابر طاغوت هایی چون عبیدالله بن زیاد که به او می فهماند که تو ریشه نداری، در واقع تو پدر مشخص نداری و حلال زاده نیستی، و به یزید می فرماید تو فرزند هندجگرخواری.آن هم در جلسه ای که یزید، اعیان و اشراف را جمع کرده بود تا جشن پیروزی بگیرد، و حضرت زینب (س) جشن پیروزی یزید را به مجلس شکست او تبدیل کرد. امام زین العابدین(ع) درخصوص حضرت زینب(ع) می فرماید: تو دانشمندی هستی بدون آنکه نزد کسی درس خوانده باشی و تو آن خانم دانایی هستی بدون آنکه در مکتب کسی حاضر شده باشی.
این عبارت از وصل بودن او به علوم‌پدر بزرگوار و برادران بزرگوارش  و تصدیق از ناحیه امام معصوم است. اگر هیچ اطلاعاتی به جز این روایت درباره حضرت زینب (س) نداشتیم، این روایت کفایت می کرد.

 حضرت زینب (س) درکربلا و نهضت عاشورا چه نقشی داشتند؟ مهم ترین رسالت ایشان در این واقعه تاریخی مهم چه بود؟ 

بدون حضرت زینب (س) کربلایی نبود. اگر زینب کبری (س) نبود، قضیه کربلا، در کربلا دفن می شد و ما خبر نداشتیم در کربلا چه فاجعه ای اتفاق افتاد، چراکه مشابه دارد. در قضیه واقعه فخ که در دوره امام هادی (ع ) است و قیام شهید فخ رخ می دهد به فرماندهی حسین بن علی بن حسن بن الحسن که نواده حسن مثلث است و با حدود ۷۰ نفر که شهید شد. اما هیچ کس نمی داند چه اتفاقی رخ داده است. محل حادثه که در خیابان شهدای مکه معروف است اما اهل مکه چیزی درباره چرایی آن نمی دانند.

حضرت زینب (س) در کربلا حاضر بود، و او کربلا را حفظ و نگاه داشت. از خود کربلا شروع شد، از بعد از شهادت امام حسین (ع) و از آن لحظه ای که در گودال قتلگاه حاضر شد و بدن حضرت سیدالشهدا را برداشت و خطاب به رسول خدا، گفت: این حسین تو است که اینگونه به شهادت رساندند. این قربانی را از ما قبول کن. از همانجا نقش حضرت زینب(ع) را بسیار پر رنگ داریم تا در مسیر و حضور در کوفه و رسیدن به شام، وتا مدینه.
حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) ورق را کاملا برگرداندند و ۱۸۰ درجه برخلاف نیت جنایتکاران، این بزرگواران، استفاده مطلوب کردند و پیام خون سیدالشهدا را در دل حکومت بنی امیه رساندند.

در مدینه هم همین طور، به قدری نقش حضرت زینب(ع) در رساندن پیام سیدالشهدا(ع) پررنگ است که والی مدینه به یزید نامه نوشت که زینب کبری، مردم را علیه تو می شوراند و وجود او ضرر دارد. بنا به نقل، حضرت زینب (س) را از مدینه تبعید کردند، چراکه وجود ایشان را مضر اهداف حکومت ننگین بنی امیه می دانستند، وگرنه لازم نبود حضرت را تبعید کنند.
امام حسین (ع) در کربلا حسب ظاهر به حضرت زینب (س) وصیت می کند گرچه حضرت زین العابدین (ع)، امام است. این یک راهی بود که امامت بماند و امام حفظ شود، چرا که در آن شرایط وظیفه، حفظ امام بود، که بعد به فرزندان ایشان منتقل شود. لذا حضرت زینب کبری (س) در خط اول هم صحبت می کند، هم موضع می گیرد و هم وظیفه خود می داند که از جان امام زمان اش دفاع کند.

در چندین مکان از جمله در کربلا و کوفه وشام می خواستند امام زین العابدین(ع) را به شهادت برسانند که حضرت زینب(ع) مانع می شوند و از جان امام  محافظت می کند. بنابراین نقش حضرت زینب (ع) نقش کلیدی است، و بدون حضرت زینب(ع)، رسالت و پیام کربلا به جهانیان رسانده نمی شد.

میزان اطلاعات موجود در اسناد تاریخی در مورد زندگی حضرت زینب(ع) به چه صورت است؟ چرا اطلاعات محدود است؟

البته درخصوص ولادت، جایگاه علمی ایشان و حضور ونقش پر رنگ ایشان در کربلا مطالب هست. گرچه عمده کربلاست، اگر قضایای کربلا نبود، هیچ شناخت و دورنمایی از ایشان نداشتیم والبته اطلاعات در مورد ایشان محدود است، چراکه حزب اموی و دستگاه بنی امیه، بنایشان بر این بوده است که کار را تمام کنند. و احدی از نسل پیامبر را زنده نگذارند. وهدف پیامبر اسلام (ع) و اهل بیت پیامبر را خفه کنند و از بین ببرند. وکسی به یاد علی بن ابیطالب(ع) نباشد. در تبلیغات کاملا علیه امیرالمومنین عمل کردند. شیعیان امیرالمومنین لازم نبود که بگویند شیعه هستند ، اگر گمان می بردند یا شک‌می کردند و یا وهم بود که شخص از شیعیان ابیطالب(ع) هستند، او را زندانی کرده و سرانجام به شهادت می رساندند. بنابراین بنای دستگاه بنی امیه این بوده است که هیچ زمینه شناخت و معرفی این خاندان فراهم نشود، در عین حال این همه مطلب داربم. این اراده خدا است. لذا طبیعی است که اطلاعات بسیار زیادی از زوایای گوناگون زندگانی ایشان در دسترس نباشد، جریان سیاسی حاکم هم از جهت فکری، عقیدتی و سیاسی کاملا با آنچه که از رسول خدا (ص) و اهل بیت در پی آن بودند، مخالف بود و درصدد نابودی بود.

 درخصوص جایگاه حضرت زینب سلام اللّه علیها در روایات توضیح بفرمایید؟

این بزرگوار یکی از جلوه هایش این است که محدثه است. اولین حدیثی که از ایشان نقل شده است خطبه فدکیه حضرت فاطمه (س) است. ایشان نقل کرده است آن را، و نامشان در اسانید وسلسله روایت هست، واین یادگاری که به عنوان خطبه فدکیه داریم از برکات حضرت زینب (س) است، با آنکه ایشان در خردسالی این خطبه را شنیدند.
همچنین امام رین العابدین (ع) از حضرت زینب (س) و ایشان هم از حضرت فاطمه(ع) روایتی را در رابطه با ولادت امام حسین (ع) نقل می کند: حضرت علی (ع) قنداقه امام حسین را به حضرت فاطمه دادند و فرمودند: فاطمه، این بچه را بگیر که او از امام است و او پدر ائمه است، پدر ۹ امام است که از نسل اوست و همه آنها، امامان ابرار و نیکان هستند و نهمین امام از ذریه امام حسین (ع) حضرت مهدی قایم آل محمد خواهد بود. این روایت را حضرت زینب به نقل از حضرت فاطمه (ع), و امام زین‌العابدین به نقل از حضرت زینب بیان می کند.

حضرت زینب کبری از حضرت فاطمه و به نقل از پیامبر درباره شیعیان می فرمایند: تو و شیعیان ات در بهشت هستید. مرحوم شیخ صدوق در کتاب من لایحضره الفقیه و در بخش مشیخه الفقیه، اسم حضرت زینب را به عنوان یکی از راویان حدیث نقل می کند.

چگونه می توان حضرت زینب سلام الله علیها را به عنوان اسوه و الگو به نسل جوان به ویژه بانوان معرفی و تبیین کرد؟

نقش آفرینی، چهره علمی، دفاع دلیرانه و شجاعانه از امر ولایت و امامت، دلیری، استواری و صلابت و موضع صریح در مقابل ظالمان از حضرت زینب کبری ، و همچنین‌مادری نمونه است، که می بینیم فرزندش جناب عون را در کربلا به یاری برادر می فرستد و جزو شهدای کربلا است. او مادر شهید، خواهر شهید و فرزند شهیدین است، لذا هر بعدی از ابعاد زندگانی حضرت زینب (س) را در نظر بگیریم درس است برای همه, ‌ مخصوصا بانوان درس و الگویی ارزشمند است.