به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از موسسه خانه کتاب، نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران؛ تجربه‌ای که به‌گفته ایوب دهقانکار، مدیر‌عامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، استقبال مردم و ناشران از آن بسیار بیشتر از حد انتظار بود. وی در گفت و گو با روابط عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، به برخی انتقاد‌ها و همچنین دیدگاه‌های متنوعی که درباره این تجربه نو در حوزه کتاب شکل گرفته پاسخ داد. دهقانکار معتقد است، دانش و فناوری برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب و ادبیات ایران که یکی از رسالت‌ها و وظایف آن برگزاری نمایشگاههای فرهنگی در ایران و جهان است برای همیشه بومی و ماندگار شد.
اگر نمایشگاه تمدید نمی‌شد امروز در روز پایانی نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران قرار داشتیم؛ به‌عنوان رئیس این نمایشگاه، انتظارات شما تا این لحظه برآورده شده است؟
با لحاظ اولین تجربه، استقبال مردم و ناشران بسیار بیشتر از حد انتظار ما بود، اما قطعا وضعیت موجود به‌هیچ‌وجه ایده‌آل و مطلوب مجریان نمایشگاه مجازی نیست؛ در عین حال برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب کشور، تجربه ارزشمندی برای ما بود که براساس آن می‌توان ایرادات نمایشگاههای بعدی را به حداقل رساند و قدم‌های موثرتری در آینده برداشت.
اشاره کردید تجربه اول، چرا طرح‌های پایلوت بیشتری برای نمایشگاه مجازی کتاب تهران برگزار نشد؟
شکی نیست که در هر کار اجرایی تمهیدات لازم باید از قبل اندیشیده شود، اما درخصوص اقداماتی در این سطح، هرچقدر هم تمهیدات پیش‌بینی شود تا وارد فاز اجرایی و عملیاتی نشود برخی ایرادات و اشکالات خودش را نشان نمی‌دهد. ضمن اینکه هیچ پایلوت استانی، حتی در استان‌های بزرگ نمی‌توانست سنگ محک مناسبی برای نمایشگاه مجازی کتاب تهران باشد.
به چه دلیل؟
ماهیت نمایشگاه کتاب تهران با بقیه نمایشگاه‌ها فرق دارد؛ به‌عنوان مثال در حوزه پست و ارسال کتاب‌ها، در تمام نمایشگاههای استانی گرچه ممکن است تکثر و تعدد مبدا (ناشران) داشته باشیم، اما مقصد (خریداران) همه کتاب‌ها یک استان است. اما در نمایشگاه مجازی کتاب تهران که به‌صورت سراسری برگزار می‌شود، تنوع و تکثر مبداء و مقصد وجود دارد. و این به معنای ارسال کتاب از هر نقطه‌ای از کشور به دیگر نقاط کشور است. و مسایلی از این دست که نمایشگاه کتاب تهران را از نمایشگاههای استانی متمایز می‌کند.
بیشترین فاصله ارسال مرسوله پستی در این نمایشگاه تا حالا چقدر بوده است؟
ارسال کتاب از استان آذربایجان شرقی به استان سیستان و بلوچستان با مسافتی بیش از 2 هزار کیلومتر و جا دارد به کارکنان خدوم و زحمتکش شرکت پست ایران خسته نباشید و خدا قوت عرض کنم که با جدیت در حال خدمات‌رسانی به اهل فرهنگ و مردم عزیز کشورمان هستند.
درباره وضعیت سامانه در نخستین روز نمایشگاه توضیح می‌دهید؟
جا دارد بنده یک‌بار دیگر بابت اختلال روز اول و دوم از مردم عزیز کشورمان و ناشران محترم عذرخواهی کنم؛ زمانی که متوجه شدیم سامانه با کُندی غیرقابل قبولی مواجه شده است، با هدف احترام به وقت و زمانی که مردم در سامانه صرف می‌کنند ترجیح دادیم سامانه را از دسترس عموم خارج کنیم تا اقدامات اساسی انجام دهیم.
برای بهینه‌سازی سامانه چه اقداماتی انجام شد و دقیقا چقدر زمان برد؟
فرآیند تقویت سامانه هم نرم‌افزاری و هم سخت‌افزاری بود. در ابتدا که عملیات بهینه‌سازی سامانه شروع شد دقیقا نمی‌دانستیم چقدر زمان خواهد برد. این فرآیند از ساعت 17 روز چهارشنبه شروع شد و تا ساعت 12 روز پنجشنبه به‌صورت مستمر ادامه داشت.
سامانه نمایشگاه مجازی کتاب تهران دارای چه ویژگی‌هایی است؟
با توجه به ماهیت نمایشگاه، سامانه به چند سامانه داخلی و بیرونی دیگر از‌‌جمله بانک اطلاعاتی خانه کتاب و ادبیات ایران، بانک عامل، سامانه ثبت احوال، سامانه درگاه‌های پرداختی، سامانه پست و ... متصل است.
با گذشت 6 روز، هنوز هم افراد بسیاری درباره نمایشگاه مجازی کتاب اظهارنظر‌های مختلف مطرح می‌کنند. نظر شما در مورد موافقان و منتقدان چیست؟
از موافقان و منتقدان تشکر می‌کنم؛ قطعا هدف هر دو گروه ارتقاء صنعت نشر است. در این مقطع هر دو طرف را به خویشتنداری و شکیبایی دعوت می‌کنم؛ گرچه معتقدم اختلاف نظر‌ها بیشتر معطوف به شیوه است نه راهبرد.
به نکته خوبی اشاره کردید؛ برخی منتقدان می‌گویند موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برای برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران از ظرفیت‌های بیرونی استفاده نکرد. پاسخ شما به این نقد چیست؟
بعد از تعیین موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران به‌عنوان مجری نمایشگاه مجازی کتاب تهران، از اشخاص حقیقی و حقوقی که در حوزه فناوری اطلاعات و دیجیتال مارکتینگ صاحب تخصص هستند، در مقام مشاوره به خوبی استفاده شد.
یک مورد را نام می‌برید؟
ضمن تشکر از همه همراهان در بخش خصوصی، سازمان فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، کمک شایانی در این زمینه به ما کرد که جای قدردانی ویژه دارد.
با این وجود تاکید جنابعالی بر استفاده از ظرفیت‌های داخلی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران است؟
بله، اما مشروط به کسب نظر از کارشناسان و مشورت با کارشناسان بیرون از مجموعه.
در نمایشگاههای مجازی بعدی وضعیت سامانه باز هم ارتقا خواهد یافت؟
بله قطعا، هم ارتقا نرم‌افزاری و هم سخت‌افزاری ضروری است. اما نکته مهم این است که دانش و فناوری برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب و ادبیات ایران که یکی از رسالت‌ها و وظایف آن برگزاری نمایشگاههای فرهنگی در ایران و جهان است برای همیشه بومی و ماندگار شد.
راحت‌ترین کار برای ما این بود با یک شرکت بیرونی قرارداد امضا کنیم و کل اجرای نمایشگاه را واسپاری کنیم؛ اما این نمایشگاه مقتضیاتی دارد که بعدا راجع به این مساله مفصل صحبت خواهم کرد.
یکی از دیدگاه‌ها درباره نمایشگاه فیزیکی، ضعف در برگزاری برنامه‌های بخش بین‌الملل بود؛ به‌عبارت دیگر آن نمایشگاه را فقط فروشگاه کتاب می‌شناختند.
بنده بارها عرض کردم؛ دارا بودن بخش فروش را برای یک نمایشگاه فی‌نفسه ضعف نمی‌دانم، اما با توجه به امکانات و فرصت‌های فضای مجازی، استقبال از بخش بین‌الملل این نمایشگاه چشمگیر بود. از علاقه‌مندان و بازدیدکنندگان نمایشگاه مجازی دعوت می‌کنم علاوه بر گشت‌و‌گذار و سیر در فضای کتاب‌های داخلی و بخش فروش، سری هم به بخش بین‌الملل و رایت سنتر و نشست‌های فرهنگی نمایشگاه بزنند. اتفاقات خوبی شروع شده است و می‌توان به اینده آن امیدوار بود.
با توجه به 24 ساعته بودن نمایشگاه، آماری درباره فروش شبانه در اختیار دارید؟
بیش از 30 درصد از خرید مردم از این نمایشگاه بین ساعت 21 تا 8 صبح روز بعد اتفاق افتاده است.
به‌طور حتم، درباره ابعاد مختلف نمایشگاه مجازی کتاب تهران بحث‌های مختلف و متنوعی در آینده خواهیم داشت، اما آنچه موجب خوشحالی و ناراحتی شما به‌عنوان رئیس نمایشگاه در طی چند روز گذشته بود، چیست؟
استقبال مردم و ناشران از نمایشگاه، و ارسال کتاب به روستاها که باعث خوشحالی همه است. همچنین فروش شبانه کتاب که در روزهای عادی و نمایشگاه های فیزیکی وجود ندارد؛ و البته اختلال روز اول و دوم که دلیل اصلی ناراحتی همه است.
جدای از مسئولیت اداری، شما به‌عنوان یکی از موافقان نمایشگاههای مجازی کتاب، آیا مایل به تکرار این تجربه هستید؟
بنده به آینده نمایشگاههای مجازی کتاب بسیار خوش‌بین هستم؛ جا دارد باز هم از مردم فرهنگ دوست و کتابخوان کشور، ناشران محترم که به‌رغم کاستی‌ها همراه ما هستند، و همه عزیزانی که در برگزاری این نمایشگاه به ما کمک می کنند تشکر و قدردانی کنم.
نظر شما