لزوم معاصرسازی اندیشه فاطمی/ معرفت به حضرت زهرا(س) در الگوگیری اهمیت دارد

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان،  برای پیروی از زندگی هرکدام از معصومین (ع)، من‌جمله حضرت زهرا (س) نیازمند سرشاخه‌های اصلی و نوعی اسلوب‌شناسی و سبک‌شناسی هستیم که با شناخت آن‌ها بتوانیم در مسیر الگو‌گیری از زندگی آن بزرگواران قدم برداریم.اوج زیبایی رابطه پدر و دختری را می‌توان بین پیامبر (ص) و حضرت زهرا (س) دید. اینکه حضرت زهرا (س) طوری با پدر خود رفتار می‌کردند که غم را از دل پدر خود می‌بردند، دختران خیلی خوب می‌توانند این رفتار را در منش و سبک زندگی خود داشته باشند. لذا در این خصوص با حجت الاسلام «صادق گلزاده» استاد حوزه و دانشگاه، معاون فرهنگی و پژوهشی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و رئیس ستاد ساماندهی پاسخگوی دینی و مراکز پاسخگو گفت و گویی انجام دادیم که مشروح آن در ادامه تقدیم حضورتان می شود.

چرا روز ولادت حضرت فاطمه (س) را به عنوان روز مادر و زن نامگذاری کردند؟

پرداختن به موضوع زن، مادر، همسر و خانواده از استراتژیک ترین مباحث جامعه دینی به شمار می رود، زن به عنوان دختر، همسر و مادر نقش مهم و استراتژیک در جامعه بشری و صفا و صمیمیت در درون خانواده دارد. اینکه چرا روز تولد حضرت فاطمه (س) را به عنوان روز مادر نامیدند به این دلیل است که برترین زن در نظام هستی و در تمام ادوار و قرون این بانوی بزرگوار است. ایشان مقام عصمت را یک تنه در میان زنان دارند و در جایگاه مادری، همسری و علم و غیب بی بدیل و بی نظیر هستند. انقلاب اسلامی، عزت، عظمت و سربلندی را برای زنان جامعه ما به ارمغان آورد، همیشه به فکر تجلیل و نکوداشت مقام زن و مادر بود. بر همین اساس امام راحل روز ولادت بی بی دو عالم حضرت زهرای مرضیه (س) یعنی بیستم جمادی الثانی را مناسب ترین روز برای تکریم زنان و مقام شامخ مادران اختصاص دادند. روز میلاد حضرت فاطمه (س) یک مناسبت خوب دیگری هم دارد که می توان این روز را به روز زن انقلابی معنا کرد، آن هم تولد سلاله پاک حضرت فاطمه (س) یعنی معمار کبیر انقلاب اسلامی، امام خمینی راحل می باشد؛ بنابراین چه روزی بهتر از روز میلاد زهرای اطهر(س) که بخواهد به عنوان روز زن مطرح شود.

با توجه به اینکه پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) مأموریت جبرییل تمام شده بود، پس چرا بر حضرت فاطمه (س) نازل می شدند؛ علت ماموریت جبرییل چه بود؟

ما قادر به بیان شان و شخصیت الهی حضرت فاطمه (س) نیستیم اما باید به قدر درک و فهم خودمان سعی کنیم به جنبه هایی از شخصیت و ابعاد زندگی ایشان دست یابیم. وحی مخصوص انبیا است، بر پیامبر اکرم (ص) نیز وحی نازل می شد و حضرت جبرییل امین مامور خاص الهی برای انتقال وحی بودند. در زمان نزول وحی بر رسول خدا ظاهرا برخی از افراد مانند حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) جمال نورانی و ملکوتی حضرت جبرییل را در شکل و شمایل فرشتگان مشاهده کرده بودند اما اینکه چرا ارتباط جبریل، نازل شدن وحی بر زمین و دیدار با حضرت فاطمه (س) بعد از رحلت پیامبر قطع نشد، این خود یکی از اسرار عالم بعد از پیامبر عظیم الشان اسلام می باشد. یکی از دلایل این است که حضرت زهرا (س) به دلیل رحلت پدر بزرگوارشان بسیار غمگین و ماتم زده بودند. از سوی دیگر حضرت علی (ع) که تربیت یافته دامن پیامبر اسلام (ص) بودند نیز بسیار غمگین بودند و از سویی قرار بود وصی و خلیفه بلافصل رسول خدا باشند لذا به نقل از حضرات معصومین (ع)، امیرالمومنین (ع) و امام صادق (ع) دلجویی از حضرت فاطمه (س) دلیل نازل شدن جبرییل بر ایشان بود. جبرئيل نزد فاطمه(س) می آمد، و او را دلداری می داد و احوال و مقام های پدرش را برای او بيان می كرد، و از حوادث آينده و غيبی در مورد ظلم های دشمنان به فرزندانش به او خبر می داد.

همچنین مباحثی را به فاطمه (س) منتقل می کردند که قرآن و وحی نبود،امام صادق (ع) فرمودند: آنچه حضرت جبرییل به حضرت فاطمه (س) منتقل کردند،صحیفه فاطمیه نام دارد لذا «صحیفه فاطمیه» و «صحیفه علویه» دو مورد از منابع علمی اهل بیت (ع) به شمار می روندکه اسرار امامت در آنها قید شده است. لذا مطابق روايات، مصحف فاطمه(س) كتاب مخصوصی است با مطالبی كه آن مطالب از ناحيه فرشته مخصوص يا جبرئيل به حضرت فاطمه(س) القاء شده، و حضرت علی(ع) آن را نوشته و تدوين كرده است،اين كتاب مشتمل بر حوادث غيبی آينده و اسرار آل محمد(ص) است، و در نزد امامان (ع) دست به دست می گشته، و اكنون در نزد حضرت مهدی(عج) است و هنگام ظهور آن را آشكار می سازد. در واقع چرایی این ارتباط به اراده خداوند برای دلجویی از زهرای مرضیه (س) و انتقال اسرار، معلومات و اطلاعاتی برای شبکه امامت و ولایت بوده است. در واقع صحیفه فاطمیه اسرار و ذخایر علمی اهل بیت (ع) است که توسط علی (ع) نوشته شده است، یعنی از فاصله وفات پیامبر اکرم (ص) تا شهادت فاطمه (س) از مسیر اراده الهی به واسطه جبرییل اسرار فراوانی به بشریت و جامعه اسلامی انتقال یافته است و از طریق اهل بیت (ع) جلوه هایی از آن مفاهیم تبیین شده است.

امروزه ولادت حضرت فاطمه (س) تحت الشعاع روز زن قرار گرفته است. چه اقدامی باید صورت بگیرد که وقتی روز زن یا مادر عنوان می شود ناخودآگاه در ذهن عامه مردم حضرت فاطمه (س) تداعی شود؟

به طور کلی باید یک تدبیری برای تعادل بین برنامه های مناسبتی این روز (20 جمادی الثانی) اندیشیده شود. در این روز از یک سو ولادت با سعادت حضرت فاطمه (س) گل سرسبد زنان عالم و سلاله پاکش امام خمینی راحل و از سوی دیگر بزرگداشت روز زن و مقام شامخ مادران است که همگی در دل این روز بزرگ و در گرد شمع فاطمه (س) می چرخند. لذا یکی از راهکارها این است که با محوریت این بانوی بزرگوار شخصیت امام راحل تبیین شود. در واقع عظمت شخصیت امام خمینی (ره) به این دلیل است که وی یادگار و ذریه پاک پیامبر اکرم (ص) و زهرای مرضیه (س) می باشد. از سوی دیگر باید روز مادر را با تبیین شأن و جایگاه مادری حضرت فاطمه (س) ترسیم کرد. در این صورت است که نه تنها ولادت حضرت زهرای مرضیه (س) تحت الشعاع روز مادر قرار نمی گیرد بلکه چتر مهر و مودت فاطمی بر روز مادر سایه می افکند. همچنین برای گرامیداشت مقام و منزلت زنان در این روز بایستی شخصیت زمینی حضرت را برای زنان امروز تبیین و معرفی کنیم.

برخی از مقامات و ویژگی های حضرت فاطمه (س) مانند مقام عصمت، علم و غیب، دانش و اسراری که جبرییل به ایشان آموختند، دست نایافتنی هستند ولی برخی از ویژگی ها و شخصیت این بانوی بزرگوار مانند همسرداری، ساده زیستی، فداکاری، ایثار و مباحث تربیتی دست یافتنی می باشند که ما می توانیم به عنوان الگو و اسوه آنها را معرفی و برای زنان امروز تبیین و ترسیم کنیم. در این صورت هم مقام شامخ مادران و زنان را تکریم کردیم و هم از آن شعاع وجودی حضرت فاطمه (س) فاصله نگرفتیم؛ ضمن اینکه معارف فاطمی به ویژه معارف شاد و شادمانه که متناسب با روز میلاد است را نیز باید مطرح کنیم.

نکته مهم دیگر در گرامیداشت ولادت حضرت فاطمه (س) این است که ما در برنامه های این روز شور و شعور را با هم داشته باشیم. گاهی در قالب مثلا مدح حضرت فاطمه (س) جلوه هایی از شخصیت و ویژگی های ایشان منتقل می شود در حالی که شعورآفرینی عمدتا در خطابه، سخن و کار علمی صورت می گیرد؛ بنابراین بایستی در روز زن، هم فعالیت های علمی و پژوهشی و هم فعالیت های ترویجی انجام شود و تعادل همان طور که اهل بیت (ع) فرمودند،در مجالس اسلامی حفظ شود و از افراط و تفریطی جلوگیری به عمل آید، یعنی هم مباحث با عمق و پایدار را مطرح کنیم و هم شور و احساس را انتقال دهیم، معنای این سخنان فراموشی روز زن به معنای نکوداشت مقام روز زن نیست بلکه به فرموده امام راحل یعنی زن فاطمه گونه، زن زینب گونه و زن مریم گونه یعنی زنی که الگویش شبکه بانوان برتر عالم بشریت است و در راس این قصه زن زهرا گونه می باشد؛لذا اگر برنامه ها با این شیوه ترسیم و اجرایی شوند، هم مقام زن تجلیل شده و هم شان و جایگاه ولایت بی بی دو عالم حفظ شده است.

 به گفته برخی از کارشناسان ابعاد شخصیتی حضرت فاطمه (س) باید معاصرسازی شود منظور از این اقدام چیست؟

ابتدا ما باید از کلی گویی پرهیز کنیم و حتی المقدور به صورت کاربردی که مورد تایید مقام معظم رهبری نیز هست، الگوگیری از سبک زندگی حضرت فاطمه (س) را بررسی و انتقال دهیم. یکی دیگر از اقدامات مهم این است که ما بیاییم بر روی ابعاد شخصیتی این بانوی بزرگوار که قابل الگوگیری هستند به صورت موضوعی کار کنیم، یعنی مفردات راهبردی و کاربردی زندگی ایشان مانند صداقت، ایثار، فداکاری، همسرداری و مباحث تربیتی را جهت الگوگیری افراد جامعه استخراج و تنظیم کنیم؛ مثلا بگوییم که حضرت در باب صداقت یا همسرداری چه راهبردی داشتند، سپس به معارف فاطمی عمل کنیم، مثلا وقتی حضرت می فرمایند «الجار ثم الدار» یعنی اول همسایه سپس خودتان یا وقتی می فرمایند: اگر می خواهید منزلی تهیه کنید ابتدا محیط آن را بررسی کنید،این جملات اثر تربیتی عجیبی دارند؛ اگر همین جمله «الجار ثم الدار» حضرت فاطمه(س) را برای الگوگیری به صورت علمی کالبدشکافی کنیم،کتاب ها و پایان نامه های زیادی می توانیم در این خصوص بنویسیم که کاملا قابلیت الگوگیری پیدا کنند یا ایشان در پشتیبانی از ولایت بی بدیل و بی نظیر بودند و در خطابه های خود امامت، رهبری و زعامت را شیرازه زندگی جامعه اسلامی معرفی می کردند، حال ما چگونه می توانیم در زمینه ولایت مداری از حضرت فاطمه (س) الگوگیری کنیم. ما که نمی توانیم بدون ولایت فقیه مدعی باشیم که ارتباطمان با امام زمان یا مرجعیت دینی ارتباط ولایت مدار است؛ بنابراین نیازمند معاصرسازی اندیشه فاطمی هستیم. حضرت فاطمه (س) که این فرمایشات را برای زمان خود نفرمودند بلکه ما باید آنها را معاصرسازی کنیم یعنی اگر الان حضرت زهرا (س) بودند در زمینه ولایت مداری چه سفارشی می کردند یا چه اقدامی انجام می دادند؟ در واقع به صورت راهبردی و کاربردی اقداماتی در جهت الگوگیری از ابعاد شخصیت حضرت فاطمه (س) انجام دهیم.

 بنابراین بحث الگوگیری دامنه بسیار وسیعی دارد که برای فرهنگ سازی آن باید صدها کتاب، مقاله و پایان نامه نوشته شود و بعد از تولید محتوای علمی بسترهای راهبردی و کاربردی معنای بیشتری در تحقق سبک زندگی اسلامی پیدا می کنند لذا هر مقداری که معرفت ما نسبت به حضرت فاطمه (س) افزایش یابد طبیعتا امکان الگوگیری ما از این بانوی بزرگوار بیشتر خواهد بود؛ به همین دلیل گفته اند، زیارت با معرفت داشته باشیم، چون بدون معرفت و شناخت به کمال نمی رسیم، بنابراین باید معرفت و شناخت بی بی دو عالم را چتر حاکم و اساسی الگوگیری بدانیم.