خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت/ «قبل از ظهور اسلام و پیش از بعثت پیامبر اعراب جاهلی به زنان یک نگاه ابزاری و تحقیر آمیزی داشته اند زنها در نگاه آن جامعه از حقوق فردی و اجتماعی برخوردار نبودند بلکه به صورت یک کالا به عنوان دارایی و ملک مرد به حساب می آمدند اما بعد از اسلام حضور فعال دختر پیامبر حضرت فاطمه (س) در صحنه های مختلف اجتماعی سیاسبی و فرهنگی نشان داد که نگرش اسلام به زن در اوج تضاد با نگرش جاهلی به زنان است». متن بالا برشی از گفتگوی حجت الاسلام «محمد رضا وحدتی شبیری» پژوهشگر، استاد حوزه و دانشگاه با خبرگزاری شبستان است که در ادامه تقدیم خوانندگان می شود:
جهت اعتلای شخصیت زن چه اقداماتی را ضروری تر میدانید؟
در پاسخ به سوال اعتلای شخصیت زن توجه به این نکته مهم است که در آیین مقدس اسلام زن جایگاهی رفیع به ویژه از جهت اجتماعی دارد که در جوامع غیر اسلامی به ویژه در غرب این جایگاه را از زن دریغ کرده اند.
خوشبختانه در آیین مقدس ما برای زن پوشش و حجاب را به عنوان یک موهبتی در نظر گرفته اند که جایگاه و منزلت اجتماعی زن را، حفظ می کند. پوشش زن برای خفیف کردن او نیست بلکه برای اعتلای شخصیت او و برای آن است که زن در برابر مردان نامحرم عزت، کرامت و استقلال خودش را حفظ کند و به عنوان یک کالای لوکس به حساب نیاید، زن مسلمان با درک کرامت نفس خود عزتی پایدار در برابر مردان بیگانه پیدا میکند که به آن وسیله می تواند زمام امور اجتماعی خود را در سطح مطلوبی به دست گیرد.
به خلاف جوامع غربی که آن همه تنوع و تفنن که در لباس آرایش زن غربی دیده می شود و این حقیقتا نشانه این است که در جوامع این گونه ای، زن به صورت جدی وارد جامعه نمی شود یعنی برای او ایجاد فرصت برای فعالیت های اجتماعی به معنای حقیقی خودش نمی شود بلکه از او به عنوان یک شیئ لوکس که قالبا جایگاهش در حاشیه کارهای جدی است به جامعه عرضه می شود اما در اسلام این چنین نیست؛ آیین مقدس اسلام به شخصیت زن تعالی بخشیده است و با تشریع حجاب و پوششی که برای زن قائل شده، به معنای واقعی به مانند دری و گوهری او را در دل صدف حجاب از گزند آفات و آسیب هایی که می تواند هر کدام از آنها یک مانع برای فعالیت های اجتماعی زن باشد، حفظ کرده است.
نقش حضرت زهرا (س) در ارتقای جایگاه زن چیست؟
قبل از ظهور اسلام و پیش از بعثت پیامبر، اعراب جاهلی به زنان یک نگاه ابزاری و تحقیر آمیزی داشته اند، زنها در نگاه آن جامعه، از حقوق فردی و اجتماعی برخوردار نبودند بلکه به صورت یک کالا به عنوان دارایی و ملک مرد به حساب می آمدند و وظیفه زن فقط به دنیا آوردن فرزندان به ویژه پسران جنگجو بود. گاهی رفتارهای جاهلانه و تبعیض آمیزی که با دختران و زنان صورت می گرفت منجر به از بین رفتن و قتل آنها می شد.
آنچنان که در آیات سوره نحل هم به این مسئله اشاره کرده است که «وقتی به مردی بشارت می دادند که همسر او دختر زاییده است، صورتش از شدت خشم سیاه می شد و از میان قبیله خود متواری می شد به خاطر این بشارت سوئی که به داده بودند و در می ماند که آیا با خفت و خورای این فرزند دختر را نگه دارد و یا او را زنده به گور کند».
این وضعیت قبل از اسلام و جایگاه زن قبل از بعثت پیامبر بود اما بعد از اسلام حضور فعال حضرت فاطمه (س) به عنوان دخت نبی اکرم (ص) در صحنه های مختلف اجتماعی، سیاسبی و فرهنگی نشان داد که نگرش اسلام به زن در اوج تضاد با نگرش جاهلی به زنان است.
حضرت فاطمه (س) به عنوان یک الگو و نمونه کامل یک زن مسلمان در تمام اوصاف و کمالات اسلامی خصوصا در مسئله عفاف و حجاب، رفتار و منش و شیوه آن حضرت سبب شد که نگرش جامعه به زن از آن وضعیت قبل از اسلام به درجه ای ارتقا پیدا کند که زن جایگاه واقعی خود را بیاید.
در رفتار حضرت فاطمه می خوانیم که آن حضرت از حشر و نشر با نامحرمان و سخن با آنها جز در موارد ضروری اجتناب می کرد، وقتی که پیامبر کارهای زندگی را بین حضرت زهرا (س) و همسرش حضرت علی (ع) تقسیم کردند که کارهای داخل خانه را به فاطمه (س) و امور مربطو به بیرون از خانه را به علی (ع) سپردند حضرت زهرا (س) از این تقسیم شادمان شد و این نشان دهنده اوج کمال برای یک زن است که حجاب و عفاف را فخر خود می داند.
البته حضرت در مواقعی که لازم می شد با رعایت حجاب و عفاف بیرون می آمد و قدم در صحنه های مختلف اجتماعی می گذاشت به سیاست هم وارد می شد، حتی در میدان های مبارزه به دفاع از حریم حضرت علی (ع) با تمام وجود ظهور پیدا می کرد ولی همه اینها بارعایت حجاب و عفاف و حیای اسلامی و با رعایت عفت اخلاقی و اجتماعی بود و از سوی دیگر حضرت زهرا (س) در مقام تبلیغ معارف الهی و آموزش به افراد جامعه به ویژه زنان را به وطایف خود آشنا و به آنها تعلیم می داد که یک نمونه از دانش آموختگان ایشان را می توان حضرت فضه، خادمه آن حضرت نام برد که در مدت 20 سال ایشان جز، با آیه قران با مخاطب خود سخن نمی گفت.
زن در قبل از اسلام در حضیض ذلت به سر می برد و بعد از اسلام با رفتار فاطمه زهرا (س)، سیره و منش و روش ایشان در زندگی به این جایگاه عظیم دست پیدا کرد.
در مورد سیره عملی و رفتاری حضرت فاطمه (س) توضیح بفرمایید؟
از جهات مختلفی در بیان سیره عملی حضرت زهرا (س) می شود، صحبت کرد؛ تمام نکته های زندگی حضرت، همه درس و الگو برای آن کسانی که طالب کمال باشند، است به عنوان مثال زهد حضرت زهرا (س) و در عین حال مدیریت امور منزل به عنوان نمونه نقل شده است که پیامبر خدا دخترش فاطمه (س) را دید که لباس خشنی بر تن دارد و با دست خود آسیاب را می چرخاند و گندم آرد می کند و در همان حال فرزند کودک خود را شیر می دهد. پیامبر با دیدن این صحنه و رنج و زحمت دخترشان، اشک در چشمانشان جمع شد و فرمود:«دخترم؛ تلخی دنیا را به عنوان مقدمه شیرینی آخرت تحمل کن» که حضرت فاطمه (س) در پاسخ رسول الله عرض کرد: که «یا رسول الله من خدا را بر همه نعمتهایش شکر گذارم» و در همین صحنه این آیه کریمه بر پیامبر نازل شد که «وَ لَسَوْفَ يُعْطيکَ رَبُّکَ فَتَرْضي».
نمونه دیگر در برخورد با همسر است که در تمام طول زندگی از همسرش هیچ چیز طلب نکرد. در روایت آمده است که یک روز حضرت علی (ع) از حضرت فاطمه (س) سوال کرد: «غذایی داریم»؟ حضرت فرمود: که «به خدا سه روز است چیزی در خانه نداریم». فرمودند: «چرا چیزی به من نگفتی»؟ عرض کرد:«رسول خدا به من تعلیم داده که از همسرم چیزی طلب نکنم» و فرمودند:« هر چه برای تو آورد بگیر و اگر نیاورد از او مخواه».
این یک سبک زندگی است که اگر همسران با دید مثبت به این سیره نگاه کنند یعنی توان یکدیگر را در زندگی در نظر داشته باشند و سطح توقعات خود از یکدیگر به سطح توانایی خود تعدیل کنند، بسیاری از مشکلات در زندگی ها حل می شود.
مسئله دیگر مسئله تفاهم در زندگی با همسر در سیره فاطمه (س) بود. حضرت علی (ع) می فرماید: «به خدا سوگند در تمام طول زندگی با فاطمه (س) تا وقتی که خدا حضرت را قبض روح کرد نه من هرگز او را نارحت کردم و به کاری اجبار کردم و نه او مرا ناراحت کرد و از من چیزی خواست هر وقت به او نگاه می کردم رنج و غم از دلم برطرف می شد». و این یعنی تفاهم در زندگی.
مسئله دیگر راستگویی و صداقت حضرت فاطمه (س) است که دشمن هم به آن اعتراف کرده است. از عاشیه همسر پیامبر نقل شده است که گفت من هرگز از فاطمه راستگوتر، کسی را جز پدرش رسول خدا (س) ندیدم.
مسئله دیگر مسئله ارتباط حضرت فاطمه (س) با خدا و عبادت حضرت است که نقل شده آنقدر در محراب عبادت در مقام بندگی خدا به محراب نماز ایستاد که هر دوپای مبارکش متورم ش.
مسئله دیگر از خود گذشتگی و ایثار حضرت فاطمه (س) هم در مسائل مادی و هم در مسائل معنوی است، امام محتبی (ع) فرمود: «شب جمعه ای مادرم را در محراب عبادت دیدم که تا سپیده صبح رکوع و سجود و قیام به جا آورد و برای همه مومنین و مومنات دعا کرد و بسیاری از آنها را نام می برد ولی هیچ دعایی برای خودش نکرد». از مادرم سوال کردم : چرا برای خود دعا نمی کنی؟ فرمود: «پسرم اول همسایه بعد خود انسان».
در مقام ایثار مادی هم می توان به بخشیدن لباس عروسی خود به فقیر اشاره کرد، ایشان در شب عروسی پیراهن نو عروسی خودش را به فقیر سائله می دهد و لباس کهنه قبلی خود را به تن می کند که این نشان از بی اعتنایی حضرت به متاع دنیا است و ارج و منزلتی که برای تقرب به خدا از طریق انفاق فی سبیل الله قائل است. حتی در ایثار نسبت به حان خودش، نیز در دفاع از همسرش خود را در معرض خطر قرار داد. آنچه که برای آن حضرت از سقط جنینش در پشت درب خانه اتفاق افتاد و آنچه که از تلاش و مجاهدتش در میان کوچه در هنگامی که همسرش و امام زمانش به زور به آن حالتی که توصیفش سخت است، به مسجد می بردند، برای دفاع از حریم ولایت به میان کوچه آمد و با دشمنان مبارزه کرد و به فرمان امامش به داخل خانه رفت. همه اینها برای آن حضرت خطرآفرین بود ولی خطرها را به جان خرید. از این موارد ایثارگری ها بسیار زیاد است که در حوصله و وقت کم ما نمی گنجد.
مهمترین الگوی رفتاری حضرت برای بانوان چیست؟
به نظر من اگر چند موضوع از سیره حضرت زهرا (س) مورد توجه قرار گیرد و الگو برداری شود، آثار آن منتج به یک زندگی به تمام معنا مملو از آسایش و آرامش خواهد بود. نیکوست که بانوان محترم به چند بعد زندگی حضرت زهرا (س) توجه کنند و آن را الگو برای خود قرار دهند.
یکی از الگوهای رفتاری ایشان، مسئله خدا محوری و سعی در بندگی خداوند و تقرب به خدا است، آنچنان که در مسئله عبادت حضرت زهرا (س)عرض شد. دوم حجاب و عفاف با هدف رسیدن به کمال و ارتقا جایگاه اجتماعی است، سوم آیین همسرداری جنانکه در سیره عملی حضرت بیان شد و در نهایت مدیریت امور منزل و تربیت فرزندان. لذا اگر بانوان این جهار رکن زندگی و چهار پایه مهم و اساسی را به شیوه حضرت زهرا (س) عمل و الگو برداری نمایند، قطعا آرامش را در زندگی به همراه خواهند داشت.
برخی از بانوان در اجتماع نقشی را برعهده دارند چگونه می توانند با الگو برداری از حضرت فاطمه (س) علاوه بر حفظ حجاب، آن نقش را به خوبی ایفا نمایند؟
سیره عملی آن حضرت که در تاریخ نقل شده کاملا بیانگر این حقیقت است که حضرت در همه صحنه هایی که حضور و ظهور پیدا می کردند، رعایت کامل حجاب اسلامی را داشتند. نه تنها در زمینه های عادی مثل حضور در منزل پدر و احیانا در مسجد، اگر چنانچه برای مطالبه حقی از حقوقشان در برابر پاسبان حقشان ایستادند و یا حتی در میدان دفاع از همسر و امام زمانشان اگر به کوچه آمدند و یا در معرض دید قرار گرفته اند و حتی در میدان مبارزه که در جنگ ها برای خبرگیری از پدر و همسرشان حضور پیدا می کردند، چه بعد و حین جنگ، در تمام این صحنه ها حجاب کامل را رعایت می کردند و با حفظ عفت اسلامی حضور پیدا می کردند و ظاهر می شدند و همین بهترین نقش در تبلیغ حجاب و تبیین این وظیفه بانوان است.
وقتی فاطمه زهرا (س) در همه این صحنه ها با حجاب ظاهر می شود و در عین حال کارخود را نیز انجام میدهد، این بهترین دلیل برای این است که در کارهای عادی و در اشتغالات اجتماعی هم یک زن با فضیلت می تواند با حفظ حجاب و عفاف در صحنه های اجتماعی حضور پیدا کند و حجاب هرگز مانع از فعالیت اجتماعی نیست که البته این نیاز به استدلال ندارد چون همین الان در جامعه فعلی خود نمونه های آن را فراوان می بینیم.
نظر شما