از تردد صاحب منصبان قاجار تا سکونت خانواده عسگری/ عمارت طارمسری تغییر کاربری می یابد؟

خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی، اگرچه به‌نام «عمارت طارمسری» معروف گشته، ولی به همت «منوچهر عسگری» مرمت و احیا شده است. عمارتی به‌جامانده از دوران قاجار متعلق به فرمانده قشون احمد شاه که زمزمه فروش آن مدتی است به گوش می‌رسد. عمارتی که معلوم نیست مالک بعدی، قصد نوسازی آن را داشته باشد یا تغییر کاربری.

انتهای محله چهاربرادران تنها یک خانه قدیمی باقی مانده که با آجرهای قرمزش به آپارتمان‌های کوچه فخر می‌فروشد و کاشی آبی رنگ روی دیوار که عدد ۱۴۲ بر روی آن حک شده، نشان می‌دهد مربوط به نمره‌گذاری خانه‌ها توسط بلدیه رشت در دوره پهلوی است.

این عمارت دوطبقه به سبک خانه‌های قاجار کاملا قرینه ساخته شده است و حیاط آن همچون همان زمان‌ها سنگفرش شده است. نرده‌های چوبی تراش خورده و بالکن رو به حیاط از تالار طبقه فوقانی و باغچه‌های طرفین و راه پله‌ای که کاشی‌هایی با گل و بوته‌های سرخ و زرد در زمینه آبی‌اش ما را به گذشته‌های قجری‌اش می‌برد. عمارتی قرینه که بخش پذیرایی در طبقه بالا با دو اتاق کوچک جانبی در گوشواره بنا و دقیقا روی راه پله ساخته شده است.

شبی به کوتاهی روزهای اوایل زمستان، مهمان «منوچهر عسگری» بودم در تالار پذیرایی طبقه دومِ عمارتی که از ابتدا به قصد پذیرایی از میهمانان ویژه فرمانده قشون احمدشاه ساخته شده بود. دو تالار به‌هم پیوسته با سه درب چوبی در وسط که وقتی باز می‌شود، سالن‌ها بزرگ و مجلل‌تر به‌نظر می‌رسد و پرده‌های بلند مخمل آویخته بر پنجره‌های بلند و چوبی رو به حیاط، شکوه این عمارت را دوچندان می‌کرد و بشقاب‌های چینی با طرح‌های گل و بوته آبی که یادآور چینی خانه مجموعه میراثی «شیخ صفی الدین اردبیلی» است، یادگاری از جهیزیه بانوی خوش سلیقه خانه که در تالار جانمایی شده است.

مالک خانه در مورد این عمارت که محل زندگی خانواده‌اش است، اینگونه توضیح می‌دهد: من قبلا هم در همین محله زندگی می‌کردم. این خانه در اصل سه عمارت در یک مجموعه به‌هم پیوسته با زیربنای چهار هزار مترمربع بود. این بخش باقیمانده، محل پذیرایی از مهمان‌ها بود و کنار این عمارت، محل سکونت خانواده مالک و پشت آن هم یک خانه و باغ بود. جلوی عمارت هم یک بنای دو طبقه بود که متعلقات مطبخ، رختشورخانه، حمام، سرایداری و احتمالا سکونت خدمه‌ها بود.

من سال ۱۳۸۱ این خانه را از فردی به نام «غلامرضا طارمسری» خریدم. آن زمان، مالک این خانه که در آمریکا زندگی می‌کرد، به رشت آمده بود. وی اصالتا شیرازی و همسرش رشتی است.

«منوچهر عسگری» ادامه می‌دهد: آنگونه که غلامرضا طارمسری برایم روایت کرده، خانه در اصل متعلق به فرمانده قشون احمدشاه قاجار در گیلان بوده است و احتمالا سال ۱۲۵۰ تا ۱۲۷۰ خورشیدی ساخته شده است. خانه در گذر زمان تکه تکه و نوسازی شده است و تنها همین بخش باقی مانده است. سال ۱۳۸۱ این خانه را که مساحتش ۶۵۰ متر مربع است، به مبلغ ۱۵۰میلیون تومان از آقای طارمسری خریدم. آن زمان در همین چهاربرادران آپارتمان نوساز ۲۷میلیون تومان خرید و فروش می‌شد.

وی اضافه می‌کند: خانه به دلیل متروکه بودن، آسیب دیده بود. رشد گیاهان به‌حدی بود که درب ورودی حیاط باز نمی‌شد. جنگل انبوهی که با تبر و داس، گیاهان زاید را بریدیم. بازسازی بنا شامل تعویض سقف، سفال‌ها، تعویض لوله کشی آب و برق و... حدود یک سال و نیم زمان برد. برق ساختمان، برق پنج آمپر زمان رضا شاه بود و درهای چوبی اتاق‌ها و سالن، همه اصل است، منتها چون چندین بار رنگ خورده بود، مجبور شدیم اول رنگ های قدیمی را با حوصله تراش دهیم و دوباره رنگ بزنیم. یادم هست ۶ نقاش ۹ ماه برای نقاشی ساختمان کار کردند.

عسگری ادامه می‌دهد: ۸۵ درصد بنا به همان اصالت قدیمی مرمت شده است. تنها بخش الحاقی، اضافه شدن آشپزخانه در حیاط پشتی و سرویس بهداشتی است. زیرا این عمارت مهمانسرا و عملا فاقد مطبخ بود. حوض حیاط را هم خودم ساختم.

اگرچه این خانه آرامش را به ساکنانش هدیه می‌دهد، ولی به گفته عسگری با ازدواج و رفتن فرزندان نگهداری این خانه بزرگ برایشان سخت شده است و به فکر فروش آن هستند. خانه‌ای با معماری دوره قاجار، با چهار اتاق در پایین و دو سالن و دو اتاق گوشوراه در طبقه فوقانی، ۱۸سال است مورد استفاده خانواده عسگری بوده است. خانه ای که تمام امکانات یک زندگی مدرن را دارد. خانه ای که بخشی از میراث معماری گیلان را در خود زنده نگه داشته است.

باران که از سقف سفالی به ناودان هدایت می شود و تیرک‌های چوبی تراش خورده که تا ایوان کشیده شده است. اگرچه معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان، این عمارت را واجد ارزش های ثبتی می داند، ولی مالک آن نمی‌خواهد این بنا در فهرست آثار ملی، ثبت شود.

*عمارت طارمسری رشت واجد ارزش ثبت ملی است

«ولی جهانی» درباره عمارت طارمسری می‌گوید: این عمارت دو طبقه به لحاظ نوع معماری و تاریخ ساخت آن، واجد ارزش ثبت در فهرست آثار ملی است.

وی ضمن ارج نهادن بر تلاش مالکانی که بناهای قدیمی را حفظ و مرمت می‌کنند، می‌افزاید: با توه به متروک بودن بنا، مالک جدید به بسیاری از عناصر معماری بومی در احیای بنا وفادار بوده است. حفظ کاشی‌‌های لعابدار راه پله‌ها، سنگفرش باقی ماندن کف حیاط، واشان‌کشی سقف و در و پنجره‌های چوبی و ... موجب شده تا عمارت اصالت خود را از دست ندهد.

جهانی با اشاره به قوانین جدید دبیرخانه ثبت آثار ملی می‌گوید: رضایت کتبی مالک باید ضمیمه پرونده پیشنهادی از سوی اداره میراث فرهنگی گیلان باشد، تا شورای ثبت آثار ملی، نسبت به ثبت بنا اقدام کند.