ضرورت فلسفی وجود بدن اخروی و کیفیت آن در جهان پس از مرگ از دیدگاه ملاصدرا

به گزارش خبرگزاری شبستان، «مرضیه مجید‌زاده دولت‌آباد» طلبه مدرسه علمیه صادقیه تبریز در گفت و گویی با اشاره به تحقیق برگزیده خود در جشنواره علامه حلی با عنوان «دیدگاه ملاصدرا درباره ضرورت فلسفی وجود بدن اخروی و کیفیت آن در جهان پس از مرگ»، اظهار داشت: این تحقیق پایانی از سه فصل «اصول و مبانی ملاصدرا در اثبات بدن اخروی»، «دیدگاه ملاصدرا در باب این همانی شخص» و «کیفیت بدن اخروی و نسبت آن با بدن دنیوی در دیدگاه ملاصدرا » تشکیل شده است.

وی افزود: در فصل اول این تحقیق، موضوعاتی همچون «اصل اصالت وجود»، «تشكيك در وجود»، «حركت جوهري»، «اصل تجرد قوه خیال»، «اصل عینیت شخص و وجود»، «حقیقت هر شیء به صورت است نه ماده» و «تحقق صور خیالی بدون مشارکت ماده» مورد بررسی قرار گرفته اند.

برگزیده جشنواره علامه حلی از آذربایجان شرقی با اشاره به فصل دوم تحقیق با عنوان «دیدگاه ملاصدرا در باب این همانی شخص»، ادامه داد: در این فصل اهمیت بحث این‌همانی، اركان اصلي در مسئله اين‌هماني شخصي، وحدت نفس و ملاک این‌همانی شخصی از نظر ملاصدرا بررسی شده است.

وی «کیفیت بدن اخروی»، «تفاوت بدن‌های اخروی با بدن‌های دنیوی در باب مثلیت و عینیت» و «عینیت بدن اخروی با بدن دنیوی» را از موضوعات مورد بررسی در فصل سوم تحقیق پایانی با عنوان «کیفیت بدن اخروی و نسبت آن با بدن دنیوی در دیدگاه ملاصدرا» برشمرد.

خانم مجیدزاده دولت آباد بیان داشت: طبق بررسی های انجام شده، ملاصدرا با اصول فلسفی اش همچون اصالت، تشکیک و تشدید وجود، حرکت جوهری و ... بدن اخروی را اثبات کرده و بیان می دارد جسم در آخرت، مصداق حقیقى جسم و بدن اخروى همان بدن دنیوى است و فرق بین بدن دنیوى و اخروى فقط در این امر است که بدن در آخرت، بالذّات داراى حیات و ادراک است و بدن دنیوى بالذات میّت و از ناحیه نفس داراى حیات است.

 وی با بیان این که از نظر ملاصدرا بدن اخروی با ماده ای متفاوت، اما با همان صورت و شکل بدن دنیوی نمود پیدا می کند، گفت: در واقع ملاصدرا بدن اخروی را جسمانی و مادی می داند؛ اما از نظر وی جسم اخروی جسمی است متفاوت و متناسب با عالم آخرت؛ ملاصدرا این گفته خود را با بیان 11 دلیل در مورد تفاوت ماده دنیوی و اخروی اثبات می کند.

طلبه مدرسه علمیه صادقیه تبریز خاطرنشان کرد: از جمله مهم ترین اصول اعتقادی ملاصدرا در مورد بدن اخروی، عینیت آن با بدن دنیوی است و با مبانى عقلى نیز لزوم عینیت را ضروری مى داند وگرنه الزم مى آید بین عمل کننده و پاداش گیرنده تغایر وجود داشته باشد. همچنین وی برخلاف سایر متکلمین، بازگشت روح به بدن متلاشی و پراکنده شده را ـ که هنگام مرگ از آن جدا می شود ـ محال می داند و با بیان اصولی در صدد توضیح و اثبات آن برآمده است.

چکیده تحقیق:

مسئله معاد، از دیرباز مسئله ای ابهام آمیز و پر رمز و راز و مورد کاوش بشری بوده است. در  میان ادیان الهی نیز، اعتقاد به جهان پس از مرگ، از اصول به شمار می آمده و علمای دین، همواره در این مبحث، تبادل نظر کرده اند. در فلسفه اسلامی نیز، پرداختن به این اصول اصیل از نظر ضرورت و کیفیت معاد مورد توجّه دانش پژوهان این علم، قرار گرفته است. در میان فالسفه اسلامی، ملاصدرا با التزام به اصول حکمت متعالیه، دیدگاه جدیدی درباره نحوه معاد جسمانی و توجیه آن به جامعه علمی عرضه کرد، که اگر چه مورد مناقشات متفکّرین واقع شد، امّا از نظر فلسفی، ابتکار و نوآوری‌ای در این عرصه به شمار می آمد.

مجموعه حاضر، تحقیقی پیرامون آراء فلسفی صدرالمتألّهین و حکیم مؤسّس به عنوان یکی از شارحان مکتب حکمت متعالیه و آراء وی درباره وجود بدن اخروی و کیفیت آن در جهان پس از مرگ است. با توجه به اهمیت بحث بدن اخروی در سنت اسلامی، و همچنین به دلیل اینکه غالب مسلمانان بر اساس ظاهر آیات قرآن معتقدند معاد، جسمانی است و انسان ها پس از حشر نیز دارای بدن خواهند بود؛ اما کیفیت و جزئیات این امر مورد اختلاف است، الزم می آید تا تحقیقات دقیق تری در این زمینه صورت گیرد و نظرات علمای شیعه با دقت بیشتری مورد مطالعه قرار گیرد.

لذا با بررسی نظرات ملاصدرا نتیجه ای که حاصل شده این است که؛ وی براساس اصولی از جمله اصول جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء، حرکت جوهری و سیر نفس بین عوالم سه گانه و اثبات تجرد قوه خیال، ضرورت وجود بدن اخروی و نحوه پیدایش آن و همچنین کیفیت آن را بیان می کند. طبق دیدگاه و تبیین فلسفی او بدن اخروی بدنی است که عینیت آن با بدن دنیوی براساس مالک این‌همان شخص روشن‌ می گردد. در این دیدگاه بدن مثالی، بدن جسمانی با ماده متفاوت و متناسب با عالم خیال است که با فاعلیت نفس خلق می شود.