ایمان مهمترین عامل در معرفت نسبت به سیره ابا عبدالله الحسین (ع) است

به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، سیره ائمه معصومین در زندگی اجتماعی و همچنین رفتار خانوادگی آنان برای همه شیعیان الگویی است که در سبک زندگی امروزی کاربردهای بسیاری دارد و اگرچه از سیره سیدالشهدا  بیشتر به حوادث سال‌های آخر زندگی آن حضرت به‌ویژه قیام کربلا و رشادت‌های روز عاشورا توجه داریم اما سیره اخلاق خانوادگی سیدالشهدا نیز بهترین مشق زندگی و الگوی اخلاقی شیعیان است.لذا در این خصوص با حجت الاسلام «محمد جواد فقیه»، کارشناس مذهبی گفت و گویی انجام دادیم که مشروح آن در ادامه تقدیم حضورتان می شود.

چگونه ما می توانیم از سبک زندگی ابا عبدالله الحسین الگوبرداری کنیم؟

یکی از راه های الگوبرداری از سبک زندگی و شخصیت ابا عبدالله الحسین (ع) این است که ما از مسیری که ایشان در زندگی خود رفتند، الگوبرداری کنیم. خود ائمه اطهار (ع) پیرو این امام بزرگوار بودند، همچنین هر امامی از امام قبل از خود الگوبرداری می کردند،یکی از مهمترین راه های الگوبرداری از سبک زندگی امام حسین (ع) استفاده از کلمات و سخنان ایشان در قالب روایات و احادیث است؛ مثلا یکی از احادیث ایشان ارجاع به قرآن کریم است، یعنی تا زمانی که ما با قرآن کریم انس نگیریم، نمی توانیم ابا عبدالله الحسین (ع) را به عنوان یک الگو انتخاب کنیم.

مرحله دوم این است که از سیره امام حسین (ع) استفاده کنیم. اگرچه از سیره سیدالشهدا بیشتر به حوادث سال‌های آخر زندگی آن حضرت به‌ویژه قیام کربلا و رشادت‌های روز عاشورا توجه داریم اما سیره اخلاق خانوادگی سیدالشهدا نیز بهترین مشق زندگی و الگوی اخلاقی شیعیان است،قطعا بسیاری از سیره این امام بزرگوار به دست ما نرسیده است و گاهی مواقع می خواهیم جز به جز سیره ایشان را به عنوان الگو برای خود و جوانان در نظر بگیریم که ظاهرا با مشکلاتی از جمله بعد زمان مواجه می شویم؛ مثلا بعضی از جوانان می گویند حدود 1400 سال از سیره معصومین (ع) گذشته است، ما چگونه می توانیم سیره آنها را به روز و بومی کنیم. امیرالمومنین (ع) هم در همین راستا فرمودند: باید فرزند زمانه خویشتن باشیم. مشکل دیگر این است که بسیاری از سیره های این بزرگواران به دست ما نرسیده و ما از آنها محروم هستیم.

منظور شما از سیره چه سیره هایی است؟

ما اطلاع دقیق و جزء به جزئی از شیوه زندگی امام حسین (ع) و چگونگی رفتار ایشان با همسر ،فرزندان و خانواده خود نداریم. بیشترین اطلاعات ما در مورد شهادت و قیام عاشورای ایشان است و اخبار جزیی از سیره وی نداریم. در واقع دو مشکل در این زمینه وجود دارد که آن هم قابل حل است؛ یکی اینکه همان مقدار سیره ای هم که به دست ما رسیده برای ما کارگشا است، دوم اینکه اگرچه جزییات سیره زندگی ابا عبدالله الحسین (ع) در دست ما نیست، ولی از آنجا که همه ائمه، معصوم بوده و برای ما حجت هستند لذا ما می توانیم از سیره سایر ائمه مصومین(ع) نیز استفاده کنیم. روایت داریم که انتصاب یک روایت از یک معصوم به معصوم دیگر هیچ اشکالی ندارد، چون همه آنها معصوم و حجت هستند؛ همان گونه که مقام معظم رهبری در مورد انسان 250 ساله فرمودند: مجموع سیره 14 معصوم می تواند یک سیره کامل برای الگوبرداری جامعه امروز ما محسوب شوند؛ بنابراین وقتی ما سیره یا افکار ناقصی از یک امام معصوم (ع) داریم، می توانیم با سیره و اخبار امامان بعدی آن را کامل کنیم. این هم راهی برای جبران این نواقص در الگوبرداری از ائمه معصومین (ع) است.

عرض کردم کلمات و سخنان این بزرگواران هم بهترین نمونه برای الگوبرداری محسوب می شود. ما بیش از صدها هزار حدیث از این بزرگواران داریم که می توانیم در راستای الگوبرداری از آنها استفاده کنیم. خود ائمه معصومین (ع) هم فرمودند: چیزی نیست که شما بخواهید بدانید ولی ما آنها را نگفته باشیم و به دست شما نرسیده باشد لذا یکی از نکاتی که بسیار مهم بوده و قابل الگوبرداری از سیره ابا عبدالله الحسین (ع) می باشد، همین زیر بار ذلت نرفتن است. ایشان فرمودند: هیچ گاه زیر بار ذلت نروید، حتی اگر منجر به شهادت و اسارت خانواده شما شود. این نکته بسیار مهم است و می تواند انقلاب بزرگی در یک جامعه ایجاد کند و ناامیدی ها را به امید مبدل نماید.

متاسفانه ما هنوز در جامعه خود در خصوص فریضه امر به معروف و نهی از منکر به یک الگوی ثابتی دست نیافتیم در صورتی که سیره آن را در دین مبین اسلام داریم. داستان معروف وضوی امام حسین (ع) و امام حسن (ع) برای پیرمرد مسنی که وضوی خود را اشتباه می گرفت، می دانید. تعدادی از منابع، روایتی را نقل کرده‌اند که بنابر آن، امام حسن( عل) و امام حسین( ع) در دوران کودکی به بهترین وجه ممکن، وظیفه امر به معروف را نسبت به یک پیرمرد انجام دادند،این دو امام بزرگوار در کودکی با پیرمردى برخورد کردند که مشغول وضوگرفتن بود، ولى متوجه شدند که او وضو را درست و نیکو نمی‌گیرد، حسنین[براى این‌که آن پیرمرد را آگاه نمایند] با یکدیگر به جروبحث پرداخته و هر کدام به دیگری می‌گفت که وضوى من از تو صحیح‌تر است! سپس به آن پیرمرد گفتند که ما هر دو وضو می‌گیریم و تو بین ما قضاوت کن که کدام‌یک وضویش بهتر است؟ آنگاه بعد از وضو از پیرمرد پرسیدند که کدام‌یک از ما نیکوتر وضو گرفتیم؟ پیرمرد(که متوجه ماجرا شده بود) گفت: شما هر دو بسیار خوب وضو گرفتید، ولى من پیرمرد نادان بودم که وضوى خوبی نگرفته بودم! و اکنون طریقه صحیح وضوگرفتن را از شما آموخته و به برکت وجودتان و به دنبال دلسوزی شما بر پیروان جدّ خود، از این پس خود را اصلاح می‌کنم.

بنابراین این داستان بهترین شیوه اجرای امر به معروف و نهی از منکر توسط این دو بزرگوار در جامعه آن زمان بوده است. اینکه ما بتوانیم غیر مستقیم ولی اثرگذار امر به معروف و نهی از منکر کنیم که شخصیت طرف مقابل هم پایمال نشود، بسیار مهم است. اجرای همین شیوه بسیاری از معضلات موجود در بحث امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ما را حل می کند، دعواها، دوقطبی ها و دوگانگی هایی که امروزه ما شاهد آن هستیم، همه از بین می رود.

ما چگونه می توانیم با معرفت شخصیت ابا عبدالله الحسین (ع) را  بشناسیم؟

معرفت دارای مراتبی است که یکی از این مراتب، مراتب تام است که خود امامان معصوم (ع) از آن برخوردار هستند. امیرالمومنین (ع) نسبت به پیامبر اکرم (ص) می فرماید «أَنَا عَبْدٌ مِنْ عَبِیدِ مُحَمَّدٍ ص» (همانا من مطيعي از مطيعان محمد(ص )) چون مقام پیامبر(ص) برایشان محرز بوده و معرفت به ایشان را کاملا درک کرده بودند که چنین مطلبی را بیان فرمودند. یک مرتبه از معرفت هم این است که انسان آن را از طریق مطالعه، عقل و ایمان به دست می آورد. این سه عامل در کنار یکدیگر برای کسب معرفت لازم و ضروری است؛ تنها با داشتن یکی از این سه مورد نمی توان به معرفت دست یافت، ایمان هم لازم است چون خود «ایمان» معرفت زا است. اگر انسان ایمان خالصانه داشته باشد، معرفت بیشتری کسب می کند، حتی عقل انسان هم باید کامل باشد. در روایات داریم که ملاک عبادت عقل است؛ بنابراین اگر ما بخواهیم به معرفت درحد توان و ظرفیت خودمان برسیم، لازم است سه کار انجام دهیم، اول اینکه مطالعه دینی خود در خصوص سیره و سبک زندگی ائمه معصومین (ع) افزایش دهیم؛ اصلا ما قبل از اینکه سبک زندگی امام حسین(ع) را بررسی کنیم اول باید بدانیم امامت چه جایگاهی دارد سپس ایمان و عقل خود را تقویت کنیم در چنین صورتی می توانیم به کنه معرفت حقایق دست یابیم که نخستین حقیقت، توحید و دومین حقیقت، ولایت است.

اولین و مهمترین شرط در معرفت و آشنایی به شخصیت ابا عبداالله الحسین (ع) چیست؟

عرض کردم مطالعه، ایمان و عقل سه عامل مهم در دست یابی به معرفت هستند اما بهترین راه برای کسب معرفت نسبت به سیره معصومین (ع) دوران کودکی است. شاید گفته شود که فرد در دوران کودکی قدرت مطالعه ندارد و حتی به بلوغ فکری و عقلی هم نرسیده است، پس چگونه می تواند این مهم را درک کند، بله درست است ولی ایمان همان پله اول است،ایمان بچه خردسال هم تعریف خاص خود را دارد، چون بر اساس فطرت زاده شده اگر به آن دست نزنیم پاک می ماند، روایت است که باوضو به فرزند خود شیر دهید، چون وضو باعث نورانیت کودک شده و وقتی به سن بلوغ می رسد، حقایق را بهتر درک می کند؛ بنابراین ایمان، عقل و مطالعه به ترتیب مهمترین عامل در کسب معرفت نسبت به سیره ائمه معصومین (ع) محسوب می شود.

ایمان و عقل چگونه حاصل می شوند؟

مهمترین راهکار برای تقویت و تکمیل ایمان، رفتن به درگاه خداوند و اهل بیت (ع) با گریه و عنابه است. در روایت داریم که برای به دست آوردن عقل، راهی جز گریه و عنابه به درگاه پرودگارنیست؛ بنابراین در کنار استدلال، منطق و مطالعه «عنابه» در کسب معرفت بسیار موثر می باشد.