محدودیت امام یازدهم در ارتباط بامردم ذهن جامعه را آماده پذیرش غیبت کرد

خبرگزاری شبستان: فرا رسیدن ماه ربیع الاول پس از دو ماه عزاداری برای آل الله به نویدبخش شادی های روزافزون به ویژه با مناسبت هایی است که یک از یکدیگر اهمیت بیشتری دارد اما در اوایل همین ماه شادی و سرور شهادت امام حسن عسکری (ع) واقع شده که حلاوت این شادمانی ها را به تلخی می کشاند.
اما همین تلخی می تواند بستری باشد تا ذهن آدمی را با ابعاد اثرگذار اقدامات امام یازدهم شیعیان به منظور زیمنه سازی برای غیبت امام زمان (عج) که گشایش و فرج بشریت به دستان مبارک او انجام می شود، درگیر کند
چراکه اگر نبود اقدامات امام حسن عسکری (ع) آنهم در شرایطی که خلافت عباسی خفقان را بر مسلمانان به ویژه شیعیان فضایی تاریک را فراهم کرده بود، زیمنه برای غیبت بقیه الله الاعظم (عج) به عنوان نقطه امید عالمیان فراهم نمی شد از این رو ضرورت دارد تا اقدامات امام یازدهم شیعیان در مسیر این بسترسازی ها به بحث و بررسی گذاشته شود.

زمینه سازی برای امامت و غیبت امام زمان (عج) از سال ها قبل از تولد ایشان آغاز می شود، یعنی از زمان امام جواد (ع) چون تقدیر الهی بر این بود که امام زمان در خردسالی به امامت برسند. امام جواد (ع) و امام هادی(ع) هر دو در سن کودکی به امامت رسیدند، این مساله مقدمه چینی برای امامت امام زمان (عج) بود. امام حسن عسکری (ع) با توجه به شرایط دشواری که در آن به سر می بردند و کنترل های شدید بر ایشان، همه تلاش خودشان را به کار بردند تا موضوع تولد حضرت مهدی (عج) را از دشمنان و دستگاه خلافت مخفی نگه دارند. اما از طرف دیگر این مساله مهم بود که هم باید به گونه ای عمل می کردند که دستگاه خلافت از موضوع تولد امام زمان بی اطلاع بماند و هم برای شیعیان موضوع ولادت آن حضرت مسلم شود که بعدها دچار مشکل نشوند و وجود امام زمان (عج) را پس از امام حسن عسکری (ع) قبول کنند. اما حضرت برای یکسری از شیعیان خاص مثل عموهای امام زمان، ابوهاشم جعفری، احمدبن اسحاق و ... موضوع ولادت را آشکار کردند.

همه این تلاش ها برای محافظت از امام زمان(عج) بود. در تاریخ داریم که امام حسن عسکری (ع) فرزندشان را مدتی در سامرا و سپس در مدینه پنهان کردند به سرپرستی مادربزرگ پدری شان و حتی 40 روز پس از تولد حضرت مهدی(ع)، امام حسن عسکری (ع) آن حضرت را به مکان نامعلومی فرستادند و پس از 40 روز به مادرشان برگرداند.
اما در این شرایط دشوار حضرت سعی کردند امام مهدی (ع) را به یاران خودشان معرفی کنند و در روایات آمده که ایشان خطاب به احمدبن اسحاق می فرمایند: (برای ما فرزندی متولد شده لازم است خبر تولدش را پنهان بداریم و مردم را آگاه نکنیم، جز خویشاوندان نزدیک را به دلیل خویشاوندی و دوست را به دلیل ولایت او. دوست داشتیم خبر این تولد را به تو اعلام کنیم تا خداوند تو را مسرور سازد، چنانکه ما را مسرور ساخت. والسلام) این مسائل نشان از این موضوع دارد که امام حسن عسکری (ع) جانشین خودشان را معرفی کردند تا دیگران تصور نکنند که ایشان بدون جانشین از دنیا می روند.

خبر دادن از غیبت
از جمله اقدامات مهم امام حسن عسگری (ع) در زمینه سازی غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، طرح پیشاپیش مسألة غیبت بود. ‌ایشان در موارد متعددی، غیبت فرزندشان را که جانشین پس از خودشان محسوب می‌شد خبر دادند و اینگونه مردم و جامعه را برای پذیرش غیبت آماده کردند.
موسوی بغدادی نقل می‌کند: از امام حسن عسگری (ع) شنیدم که می‌فرمود: «گویا شما را می‌بینم که پس از من درباره جانشینم اختلاف می‌کنید. آگاه باشید که هر کس به ائمة بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ، اقرار کند، اما منکر فرزندم شود؛ مانند کسی است که به همه انبیای الهی و رسولانش اقرار داشته باشد، اما نبوت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ، را انکار کند؛ زیرا اطاعت از آخرین نفر ما، مانند اطاعت از اولین ماست و منکر آخرین نفر ما مانند منکر اولین ماست. آگاه باشید که برای فرزندم، غیبتی است که مردم در آن شک می‌کنند؛ مگر کسی که خدای تعالی وی را حفظ فرماید».

علی بن همام نیز از محمد بن عثمان عمری و او از پدرش نقل کرده است: من نزد امام عسکری (ع) بودم که از آن حضرت درباره خبری که از پدران بزرگوارش روایت شده است، مبنی بر این که: زمین از حجت الهی تا روز قیامت خالی نمی‌ماند و کسی که بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت در گذشته است، پرسیدند. ایشان فرمود: «این سخنان، حق است؛ همچنان که روز روشن، حقیقت دارد». گفتند: ای فرزند رسول خدا! حجت و امام پس از شما کیست؟ فرمود: «فرزندم محمد؛ او امام و حجت پس از من است هر که بمیرد و او را نشناسد به مرگ جاهلیت درگشته است. آگاه باشید که برای او غیبتی است که نادانان در آن سرگردان شوند، مبطلان در آن هلاک گردند و کسانی که برای آن، وقت، معیّن کنند، دروغ گویند. سپس خروج می‌کند و گویا به پرچم‌های سپیدی می‌نگرم که بر بالای سر او در نجف و کوفه در اهتراز است».

محدودیت ارتباط با شیعیان
امام عسکری (ع) برای مهیا نمودن ذهنیت مردم و خصوصاً شیعه، درباره امر غیبت، شیوه نهان سازی خود را بیش از آنچه در زندگی امام هادی (ع) مورد توجه بود، به کار گرفت. از این رو، ایشان به جز ایامی که به دستور معتمد، برای دیدار وی از خانه بیرون می‌رفت و یا به جهت مصالحی که در نظر داشت، به کسی اجازه ملاقات می‌داد، یا خود، شخصاً به دیدار آنها می‌رفت، دیدار و ملاقات دیگری با مردم نداشت.

این عمل حضرت عسکری و پدر بزرگوارش، مقدمه‌ای برای غیبت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، بود تا شیعیان با آن مأنوس شده و منکر غیبت نشوند؛ چرا که اگر غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف ، به صورت ناگهانی رخ می‌داد، وضعیت بسیار سخت و غیر قابل تحمّلی برای شیعیان به وجود می‌آمد و چه بسا درک غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، برای یاران و اصحاب خاص حضرت هم مشکل می‌شد؛ تا چه رسد به مردم عادی که مدت‌های زیادی با امام و حجت خدا به طور مستقیم ارتباط برقرار می‌کردند. در آن شرایط، حتی ممکن بود در اصل وجود حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز شبهه ایجاد شود.

تقویت سازمان وکالت
اقدام دیگر امام حسن عسگری (ع) برای زمینه سازی غیبت، ایجاد سازمان وکالت و تقویت آن بود. این نهاد در عصر امام صادق (ع) تشکیل شد با فعالیت‌های مختلف و با نظارت امامان معصوم (ع) کار خود را آغاز کرد و به تدریج تا زمان امام حسن عسگری (ع) شکل منسجم نظام مندی به خود گرفت.
هرچه شیعه به عصر غیبت نزدیک‌تر می‌شد، راه ارتباط مستقیم او با امام نیز محدودتر می‌گشت و در مقابل، نهاد وکالت نیز تقویت می‌شد؛ تا حدی که در زمان امامین عسگریین (علیهما السلام) غالب ارتباطات شیعه با این دو امام بزرگوار، از راه مکاتبه و یا وکلا و نمایندگان، صورت می‌گرفت.
بدون تردید، یکی از وجوه روی آوری ائمه علیهم السلام، به تشکیل این نهاد، آماده سازی شیعیان برای پذیرش وضعیت جدید در عصر غیبت بود؛ با توجه به همین حقیقت بود که هرچه شیعه به عصر غیبت نزدیک‌تر می‌شد، راه ارتباط مستقیم او با امام نیز محدودتر می‌گشت و در مقابل، نهاد وکالت نیز تقویت می‌شد؛ تا حدی که در زمان امامین عسگریین (علیهما السلام) غالب ارتباطات شیعه با این دو امام بزرگوار، از راه مکاتبه و یا وکلا و نمایندگان، صورت می‌گرفت. از این رو، می‌توان گفت که حداقل در عصر دو امام هادی و عسکری (علیهما السلام)، تقویت نهاد وکالت به خاطر تمهید و زمینه چینی برای ورود شیعه به عصر غیبت بوده است.

فعالیت های سری سیاسی در خفقان بنی العباس
حمایت مالی از شیعیان، استفاده گسترده از آگاهی های غیبی برای جلب منکران امامت و دلگرمی شیعیان، در واقع خود امام حسن عسکری(ع) می فرمایند (هیچ یک از پدرانم مثل من گرفتار شک و تزلزل شیعیان در امر امامت نشدند.) با توجه به این شرایط برخی از شیعیان به برادر حضرت محمدبن علی (ع) گرایش پیدا می کردند که این مساله شک و تردید در مورد امامت ایشان را به وجود آورده بود، به همین دلیل حضرت متمسک به امور غیبی و معجزه و کرامات شدند که 81 مورد امور خارق العاده برای ایشان ذکر شده است و آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت فرزندشان امام دوازدهم (ع) که مهمترین نقش ایشان در این دوران بوده است.
پایان پیام/