بزرگترین و مهمترین درس ماه رمضان عبودیت و بندگی است

خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ روزه یک عبادت بسیار با عظمت و پرخیری است که خداوند در ادیان مختلف آن را واجب فرموده است همانطور که در آیه 183 سوره بقره می فرماید: ای اهل ایمان، بر شما هم روزه واجب گردید چنانکه امم گذشته را فرض شده بود، و این دستور برای آن است که پاک و پرهیزکار شوید. حجت الاسلام مهدی عدالتیان رئیس موسسه راه روشن و کارشناس دینی در این خصوص با خبرنگار خبرگزاری شبستان گفتگو داشته است که در ادامه می خوانید:

آیا روزه  در سایر ادیان هم واجب بوده است، چون اگر روزه امری نیکو و خیر است باید در سایر ادیان هم خداوند به انجام آن دستور می داد؟

روزه یک عبادت بسیار با عظمت و پرخیری است که خداوند در ادیان مختلف آن را واجب فرموده است همانطور که در آیه 183 سوره بقره می فرماید: "ای اهل ایمان، بر شما هم روزه واجب گردید چنانکه امم گذشته را فرض شده بود، و این دستور برای آن است که پاک و پرهیزکار شوید".دو کلمه ملت و شریعت تفاوتی باهم دارند ، ملت یعنی آن مشترکات ادیان الهی یعنی توحید، نبوت و معاد اما شریعت عبادتهای ویژه هر قومی هستند.

روزه هم از شریعت و از عبادتهای ویژه اقوام مختلف است که گرچه در همه اقوام مشترک بوده اما کیفیت و مقدار آن با توجه به ویژگی های هر قوم و ملتی و آن چه که خیر آنها بوده خداوند متعال با شرایط خاصی برای امت ها تعریف کرده است که ماه مبارک رمضان برای ما مسلمانان تعریف شده اما در شریعت های قبل به شکل های خود بوده اما اینکه همه امت ها روزه داشتند به تصریح قران کریم امر قطعی و مسلمی است و این نشان دهنده اهمیت و نقش پرتاثیر این عبادت بزرگ می باشد.

چرا باید روزه بگیریم و فواید روزه چیست؟

روزه عبادت بسیار ارزشمندی با فواید بسیار گسترده است و برای جسم و روح انسان فواید بسیار زیادی دارد اما نسبت به جسم امروزه پزشکان متعهد تصریح و روشنگری می کنند که روزه گرفتن نوعی تغذیه منظم در دو وعده است و برای سلامت بدن و تنظیم بخش های مختلف جسمی انسان نقش بسیار فوق العاده ای دارد.

کسی که بیماری خاصی ندارد و یک ماه به صورت منظم دو وعده افطار و سحر غذا میخورد جون در بین فواصل انسان چیزی نمی خورد موجب هضم منظم غذا، از بین رفتن چربی های زائد و سوخت و سوزهای مناسب صورت می گیرد که بدن تنظیم می شود لذا افراد بعد از ماه مبارک رمضان از نشاط جسمی خوبی برخوردار هستند.

اینکه چرا باید روزه بگیریم را پزشکان متعهد بیشتر می توانند توضیح دهند که در تخصص آنها است اما عموم مردم آثار جسمی روزه را احساس می کنند بدیهی است کسانی که بیماری خاصی دارند و روزه برای آنها ضرر دارد د،ر دین اسلام هم به آنها اجازه داده شده روزه نگیرند اما کسانی که از سلامت برخوردار هستند روزه بر تکمیل سلامت جسمی آنها می افزاید و از نظر بعد روحی روزه فواید بسیار زیادی دارد که به 5 فایده آن اشاره می کنم.

اول اینکه روزه موجب توجه بیشتر به خالق هستی است، وقتی انسان در ماه مبارک رمضان روزه می گیرد و در مسیر عبادت و اطاعت ار پروردگار از اذان صبح تا اذان مغرب از خوردن و آشامیدن و مبتلات روزه پرهیر می کند و در تمام شبانه روز از آآنچه که خدای متعال نمی پسندند پرهیز می کند رابطه او را با خالق هستی تقویت می کند.

دوم توجه و تجدید عهد با امام زمان (عج) است، انسان در ماه مبارک رمضان غیر از اینکه تکالیف ظاهری روزه را انجام می دهد یک سری برنامه های داوطلبانه معنوی دارند مانند نماز، دعا، ذکر، تلاوت قران و یکی از دعای ماه مبارک رمضان دعای افتتاح است که در این دعا مومنین با امام زمان ارتباط معنوی برقرار می کنند و تجدید عهد با امام زمان می کنند.

سومین برکت روزه خودسازی است انسان روزه دار چون با اختیار خود از آنچه که پروردگار فرموده پرهیز می کند و با اینکه تشنه است آب نمی نوشد و گرسنه است چیزی نمی خورد و حتی در جایی که بهترین غذا و نوشیدنی در معرض استفاده او است اما متعهد می شود که لب به غذا و نوشیدنی نزد، این تقویت اراده و خودسازی و تسلط بر نفس است همچنین روزه دارد متعهد است.

از صحنه های گناه پرهیز کند و چشم خود را از حرام و زبان خود را از سخن ناشایسته حفظ کند، به جایی که مناسب نیست قدم نگذارد چنین انسانی کاملا بر نفس خود مسلط می شود و مدیریت وجود خود را در دست می گیرد یعنی اسیر زبان نیست بلکه زبان در اختیار او است و اسیر چشم نیست و چشم در اختیار اوست و این خود سازی از بهترین برکات روزه داری است.

چهارمین برکت روزه داری تقویت روحیه خیرخواهی، ایثار و نوع دوستی است وقتی انسان روزه می گیرد به یاد گرسنگان و تشنگان می افتد و رحم در او تقویت می شود و وقتی که می خواهد به آداب روزه داری عمل کند انفاق و یتیم نوازی می کند، رعایت حال دیگران می کند و اخلاق را رعایت می کند و اینها مجموعا خودسازی را در انسان تقویت می کند.

فاصله گرفتن از بدی ها و زشتی ها پنجمین برکت روزه داری است. انسان روزه دار به طور طبیعی ار هر چه ناشایست است پرهیز می کند به عنوان مثال وقتی فردی که لباس نو و جدیدی را به تن می کند بیشتر مراقب است هر جایی ننشیند همین طور انسان روزه دار چون در پی پاکسازی وجود خود است از هر بدی و ناشایستی پرهیز می کند و این از برکات روزه داری است الیته برکات روزه داری بسیار فراوان هستند و به این تعداد اکتفا شد.

زرگترین درس ماه مبارک رمضان برای روزه داران چیست؟

اگر بخواهیم بین درسهای ماه مبارک بزرگترین، بهترین و کاملترین درس را انتخاب کنیم درس عبودیت و بندگی است. چون ماه رمضان ماه خدا است و بندگان میهمان خدا هستند و پروردگار عامل بهترین و کامل ترین پذیرایی ها را از بندگان خود دارد این ماه ماه بندگی است، بندگی یعنی تسلیم بودن در مقابل خداوند و یعنی از خود طرح و برنامه نداشته باشیم و هر چه خدا می گوید و می پسندد انجام دهیم و این اوج کمال انسان است.

اگر انسان به مقام بندگی برسد و ا تمام وجود و امکانات و همه این را از خدا بداند بعد از آن سعی می کند تمام این امکانات را در مسیر مولای خود استفاده کند و نقشه ها و برنامه های زندگی خود را از جمله ازدواج، تربیت فرزند، نحوه استفاده از سرمایه خود، انتخاب شغل و ... در مسیر بندگی خدا برنامه ریزی می کند.

ماه رمضان چون ماهی است که سراسر تمرین بندگی است و از پرهیز به خوردن و آشامیدن گرفته تا عبادت های شخصی و تا رفتاری که نسبت به بندگان خدا توصیه شده همه و همه تمرین بندگی است. به همین جهت وقتی حضرت علی (ع) هنگام خطبه خواندن پیامبر سوال کردند یا رسول الله بهترین عمل ها در این ماه بزرگ چیست؟ حضرت فرمودند: ورع و تقوای شدید و مطیع خدا بودن. لذا این بندگی بالاترین درس است و البته وقتی فردی بنده خدا شد و خدا را داشت  همه چیز دارد یعنی بنده سعی می کند هر چه خدا بگوید و خدا هم اراده می کند که هر چه بنده می خواهد (بنده ای که خودساخته شده و رشد کرده) در اختیار او می گذارد.

در دنیا و در اخرت هم این چنین است خدا در قران می فرماید: وقتی مومنان روز قیامت وارد بهشت می شوند هر چه بخواهند خدا برای آنها فراهم می کنند چون اینها در دنیا هر چه خدا می خواسته انجام می دادند و خدا نیز متقابلا هر چه آنها بخواهند برایشان فراهم می کند. در حدیث قدسی می خوانیم که خدا می فرماید: "من دو راحتی و دو تلاش و زحمت برای یک بنده قرار ندادم.

هر کس در دنیا خوف از خدا داشته باشد یعنی هنگام ظلم تعدی و تجاوز به گناه بگوید من از خدا می ترسم و چنین خطایی نمی کنم آخرت هنگام امنیت و راحتی او است و هر که در دنیا بی باک باشد و هر خطایی بکند و اینجا خود را در امان بداند در قیامت گرفتار اعمال خود خواهد بود". بنابراین بهترین و مهمترین درس ماه رمضان درس بندگی است و در این بندگی هم بنده سعی می کند هر چه خدا بخواهد انجام دهد و خدا نیز آنچه بنده بخواهد برایش تدارک می بیند.

چه مواردی را بابد در ماه مبارک رمضان رعایت کنیم که مورد مغفرت پروردگار قرار گیریم؟

ماه رمضان ماه مغفرت و ماه بخشش است، خدای مهربان بنا دارد بندگان خود را ببخشد و از گناهان چشم پوشی کند به همین دلیل روایت داریم که درماه رمضان هر شبی خداوند جمع زیادی از بندگان خود را از زندان جهنم آزاد می کند و این ماه را خدای متعال ماه مغفرت قرار داده اما نکته ای که باید به آن توجه داشته باشیم این است که مغفرت الهی فراگیر است ما باید خود را در معرض این مغفرت قرار دهیم و برای این کار که مورد مغفرت خدا قرار گیریم باید چند قدم برداریم.

اولا پشیمانی از گناه یعنی اشتباهات، خطاها و لغزشهایی که انسان مرتکب شده و دلبسته به آنها نباشد و از انجام آنها پشیمان باشد. دوم مصمم باشد که به آن خطا و گناهی که مرتکب شده باز نگردد و دوباره تکرار نکند.

سوم جبران است. در مقام جبران اگر گناهانی مرتکب شدیم که حقی از کسی ضایع شده آن حق را بپردازیم و اگر به آن شخص دسترسی داریم به خود او آن چه را که مدیون و بدهکار هستیم و خسارتی را وارد کردیم بپردازیم و اگر به فردی که به او خسارت مالی زدیم دسترسی نداریم از طرف او رد مظالم پرداخت کنیم.

یعنی از طرف او صدقه به نیازمندان بدهیم. اما خطاها و گناهانی که جبراتن مالی ندارد باید نسبت به آنها استغفار کنیم و از طرف کسانی که به آنها ظلمی شده مثلا غیبتی شده، از طرف آنها اعمال خوبی انجام دهیم و ثواب آن را به آنها هدیه کنیم و در کنار این اعمال کارهایی که خدا دوست دارد و توصیه کرده بیشتر انجام دهیم مانند خدمت به نیازمندان، توجه به یتیمان، احترام به بزرگترها، محبت به کوچکترها و گره گشایی از نیازمندان.

به نظر می رسد مردم نسبت به روزه داری و روره گرفتن کم اهمیت شدند  دلیل آن چیست و چه باید کرد که مردم خود به این سمت گرایش پیدا کنند؟

وقتی مشاهده می کنیم روزه گرفتن و توجه به ماه رمضان در بعضی از افراد کم رنگ شده این یک هشدار و تذکر به همه ما است که یک ارزش را از دست می دهیم و در حال از دست دادن یک ارزش در بخشی از افراد جامعه هستیم. البته باید توجه داشته باشیم که همیشه اشتباهات و خطاها بیشتر به چشم می آید.

لذا اگر ما در جامعه موارد متعددی از خطا ببینیم البته باید نگران شویم و چاره بیندیشیم اما نباید ناامید شویم به خاطر اینکه خوبی ها به لطف خدا بسیار بیشتر هستند اما خطاها و اشتباهات به چشم می آیند و به نظر زیاد دیده می شوند. در عین حال باید هم مراقب و هم امیدوار بود وقتی با چنین صحنه ایی مواجه می شویم چند قدم باید برداریم اول تذکرهای بجا و به اندازه و با راهکارهای مناسب. پیامبر فرمودند: "همه شما نسبت به یکدیگر مسئول هستید". ما باید با بیان خوب و با روش اخلاق دینی به کسانی که حرمت شکنی می کنند و در ماه رمضان روزه می خورند تذکر دهیم. تذکر از بهترین توصیه های دینی ما است اما باید با روش جذابی صورت گیرد و همیشه آن خطاکار را دوست داشته باشیم گرچه از عمل او ناراضی هستیم.

دوم آگاهی بخشی های متنوع و کوتاه اما موثر. مثلا اگر جوانی اهل مطالعه نیست چون کتاب نمی شناسد و آثار خوب کتاب خواندن را نمی داند همین طور  اگر اهل نماز و روزه نیست برای این است که حقیقت نماز و روزه را نمی داند. وقتی که ارزش، اهمیت و آثار یک حقیقتی را انسان نداند طبیعی است که به او خیلی مایل نیست.

ممکن است برخی از جوانان ما نسبت به روزه اطلاعات کافی نداشته باشند گرچه خیلی از ما در خانواده هابی مذهبی بزرگ می شویم اما گاهی انسان فقط امر و نهی را می شنود و بیان و حکمت را کمتر می شنود. لذا یک راه این است کسانی که در این جهت توانمند هستند از جمله مبلغان، صاحبان قلم و صدا و سیما تلاش کنند حقیقت و آثار روزه را برای مردم تبیین کنند بویژه آثاری که قبل از آخرت برای دنیای ما دارد و اینها اگر با شکل های متنوع و جذاب بیان شود بسیار موثر است.

سومین راهکار تشویق است مثلا سال اولی ها وقتی تشویق شوند از اول خاطره زیبایی از روزه گرفتن خواهند داشت و وقتی به سنین بالاتر می رسند این گوهر را حفظ می کنند همین طور  اگر آثار روزه،  خاطرات، لذات سحر و افطار خانواده ای که همه اعضای آن روزه می گیرند بازگو شود دیگران هم مشتاق به روزه گرفتن می شوند. بنابراین آگاهی بخشی، تشویق، بیان حکمت ها، آثار و تذکر با اخلاق اینها راهکارهایی است که می تواند این ارزش الهی را در جامعه ما فراگیرتر کند.

بر اساس تحقیقات صورت گرفته در ماه رمضان جرایم کاهش چشمگیری دارد، روزه چطور بر کاهش جرائم اثرگذار است؟ مسیولین از ابن فرصت چگونه باید بهره ببرند تا این را به دیگر ماهها بسط دهند؟

یکی از ویژگی های مهم ماه رمضان کم شدن جرایم، تخلفات، خطاهای رفتاری در خانواده و جامعه است اما ریشه این حادثه مبارک و این پیامد چند نکته است. اول رحمت ویژه خدا در این ماه است که شامل بندگان می شود و این رحمت الهی آنها را به طرف ارزشها سوق می دهد و از زشتیها باز می دارد.

دوم کسانی که در ماه مبارک رمضان روزه می گیرند خود روزه سبب پیدا شدن حالت معنوی و انگیزه کارهای خوب و بی میلی به کارهای خطا است و کسانی که در این ماه روزه نمی گیرند حال و هوای روزه داری مومنان و شرایط محیطی سبب می شود آنها هم از این خطا پرهیز کنند.

سوم کم شدن زمینه های گناه است در ایام دیگر به هر حال زمینه های گناه به شکلهای مختلف موجود است و جاذبه های دیگری که ممکن است انسان را به طرف خود جذب کند در ماه رمضان این زمینه ها به شدت محدود می شود و خود کم شدن زمینه ها کمک زیادی به کم شدن جرایم می کند نکته دیگری که باعث کم شدن جرایم در ماه رمضان می شود روحیه حرمت نگه داشتن است که حتی خطاکاران و کسانی که مرتکب گناهی می شوند آن فطرت شان آنها را به حفظ حرمت ها دعوت می کند.

همه این عوامل دست به دست هم می دهند تا آمار جرایم، آمار سرقت، آمار خیانت و حتی آمار طلاق و اختلافات خانوادگی به شدت پایین بیاید اما آنچه که مهم است حفظ این دستاورد است که هم عموم مردم و هم مسئولین تلاش کنند این دستاورد ماه رمضان را حفظ کنند و به ماههای دیگر هم سرایت دهند.

برای حفظ این ارزش کم نظیر در ماه رمضان چند قدم باید بردایم. اول آگاهی بخشی است یعنی حالا که دلها آماده تر و حق شنوی و حرف شنوی بیشتر است مسئولین باید در این جهت تلاش کنند که آگاهی ها را بالاتر ببرند. مبلغان دینی، نویسندگان، معلمان، اصحاب رسانه و هنرمندان می توانند از این فرصت توجه، فرصت شنیدن و فرصت پذیرش کمال استفاده کنند و با روش ها و هنرهای مختلفی که دارند آگاهیها را بالاتر ببرند.

دوم تشویق کسانی که به توبه روی می آوردند هم افراد معمولی و هم بزرگترها و هم صاحبان قلم و رسانه اگر با افرادی که توبه واقعی می کنند و تغییر مسیر می دهند مصاحبه کنند و تشویق شوند و الگویی برای سایر خطاکاران باشند، این روش می تواند دیگران را تشویق کند و این تذکراتی که دلها را زنده می کند، آیات قران، فرمایشات معصومین باید با روشهای زیبا و متنوع به گوش مردم برسد.

در نامه 31 نهج البلاغه حضرت علی (ع) می فرمایند: روح خودت با موعظه و تذکر زنده نگه دار. اما این موعظه و تذکر تنها به شکل منبر و مجالس رسمی و سنتی نیست گرجه آنها نقش بسیار مهمی دارند اما باید به شکلهای مختلفی باشد. کلیپ های زیبا، اشعار تاثیر گذار، مقالات بیدارکننده این ها می تواند موثر باشد. و حالا که در ماه رمضان زمینه کم شدن خطاها به چشم می آید مسئولین، صاحبان قلم و اصحاب رسانه می توانند این دستاورد را حفظ کنند.