به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان،«رمضان» نهمین ماه از ماه‌های قمری، ماه نزول قرآن و ماهی مبارک است که در آن روز بر مسلمانان واجب است، این ماه آئین ها و آداب مختص خود را دارد که مسلمانان روزه دار با آن یکماه را سپری می کنند، نقاره زنی، سحری‌خوانی، دم دم سحری، منقبت خوانی، نوحه‌خوانی، اذان، قرائت قرآن به عنوان معروف ترین آئین های ماه رمضان درمناطق مختلف ایران شناخته می شود که می شود به آنها اشاره کرد.
یکی از آئین های مرسوم در ماه مبارک رمضان در ایران اسلامی «مناجات خوانی» است . در تعریف «مناجات خوانی» آمده است : مناجات خوانی ذکر، ادعیه، ثنا، دعا، اشعار و آواهای مذهبی است که در زمان برپایی مراسم عزاداری استفاده می شود و شکلی آوایی و نوعی نیایش عبادی به خود گرفته است.
مناجات خوانی از جمله آئین ها و مناسک مذهبی مرسوم از گذشته های بسیار دور در کشور است. شاید بتوان گفت مناجات خوانی هر راز و نیاز با معبود با استفاده از آواز و موسیقی است. تمامی آنچه از سحر تا اذان مغرب در ماه مبارک رمضان به عنوان ادعیه در دستگاه های موسیقی اجرا می شوند مناجات خوانی تلقی می شوند نمونه عینی یک مناجات خوانی «ربنا» استاد محمد رضا شجریان است، ربنا از معروفترین مناجات های است که همه مردم ایران پیش از اذان مغرب با آن انس الفتی جدا ناپذیر دارند و نوستالوژی سفره های افطار آنهاست.«ربنا» برگرفته از آیات کلام الله مجید است و شجریان«ربّنا» را در دستگاه راست خوانده و با مرکب خوانی سری به دستگاه‌ها و آوازهای دیگر ردیف موسیقی ایرانی از جمله آواز افشاری، گوشه عراق (صبا) و عجم می‌زند و با مهارت برمی‌گردد.
در مناجات ربنا شجریان چهار دعا كه با ربنا آغاز می شود را می خواند و اين چهار قطعه از سوره های گوناگون (( آل عمران، مومنون، كهف و بقره )) برگزیده شده اند و جز در مورد ربنای نخست در سه مورد ديگر همه ی آيه قرائت نمی شود بلكه از سر كلمه "ربنا " خوانده می شود. و سپس مناجات «این دهان» که برگرفته از اشعار مولانا و از دفتر مثنوی معنوی را در مثنوی افشاری می خوانند.
ربنای نخست (سوره ی آل عمران از سوره های مدنی - آيه شماره 8)
ربنا لاتزغ قلوبنا بعد اذ هديتنا و هب لنا من لدنک رحمه انک انت الوهاب .
ربنای دوم(سوره ی مومنون از سوره های مكی - آيه شماره 109)
انه كان فريق من عبادی يقولون ربنا ءامنا فاغفرلنا و ارحمنا و انت خير الرحمين
ربنای سوم (سوره ی كهف از سوره های مكی - آيه شماره 10)
اذ اول الفتيه ال الكهف فقالوا ربنا ءاتنا من لدنک رحمه و هیی لنا من امرنا رشدا.
ربنای چهارم(سوره ی بقره از سوره های مدنی - آيه 250)
و لما برزوا لجالوت و جنوده قالو ربنا افرغ علينا صبرا و ثبت اقدامنا و انصرنا علی القوم الكفرين .
اين دهــان بستی دهــانی باز شـــد
كـو خـورندهٔ لــقمـه‌های راز شـــد
لــب فـروبــند از طـعـام و از شـــــــراب
ســـوی خوان آسـمــانی كن شـــتاب
گـر تــو اين انبان ز نـان خــالی كـــنی
پـر ز گـــوهــــر هـــای اجــــلالی كـــنی
طــفل جـان از شـير شــيطان بــاز كن
بــــعـــد از آنـــش بـا مـــلک انـــباز كــن
چند خوردی چرب و شيرين از طـعــام
امـــتحـــان كــن چـــند روزی در صــيام
چــند شــب‌ها خواب را گشتی اسير
يــك شـــبی بــيدار شــو دولـــت بـگير
اذکار و ادعیه ها از دیرباز تا کنون از سوی ذاکرین و ادعیه خوانان در مراسم های مذهبی و آئینی در ایران خوانده می شود و به عنوان یک آئین در روحیه جوانمردی و پهلوانی قهرمانان ایرانی تبلور یافته و در بسیاری از مراحل و مقاطع وسیله ای برای توسل به خاندان عصمت و طهارت است. بنابراین آئین ها و مناسک مذهبی بخش جدایی ناپذیر فرهنگ شیعی هستند و مردم ایران با خواندن آنها با اهل بیت(ع) پیوند و الفتی گسستنی ناپذیر می گیرند.
ماه مبارک رمضان علاوه بر خواندن دعاهای سحر، مجیر، جوشن کبیر، ابوحمزه ثمالی و ....مناجات های بسیاری به زبان شعر فارسی دارد که شنیدن آنها خالی از فیض نیست . به عنوان نمونه«مناجات یا خدا» یکی از معروف ترین مناجات ها در ماه مبارک رمضان را در زیر مشاهده می کنید:
شده ام به بند غفلت اسیر،هستم از فرط عصیان سر به زیر
به حقّ حضرت نعم الامیر،اجرنا من النّار ِ یا مجیر
اجرنا من النّار ِ یا مجیر...
رمضان ماه ِ باران ِ رحمت،رمضان ماه ِ خوب ِ مغفرت
یا رب به حقّ قرآن و عترت،نگاهی کن به این عبد فقیر
اجرنا من النّار ِ یا مجیر...
ای خدا هستم رو سیاه ِ تو،آمدم در ظلّ ِ پناه ِ تو
از عطر نسیم نگاه تو،بگیرد جان بوی مُشک و عبیر
اجرنا من النّار ِ یا مجیر...
از ازل بر لطف ِ تو دل بستم،مهربان به راه ِ تو نشستم
اگرچه غرق گناهم،هستم ،عاشق آن محبوب ِ بی نظیر
اجرنا من النّار ِ یا مجیر...
الهی حقّ گلهای پرپر،به حقّ شهید ِ گشته بی سر
حسین آن نور ِ چشم ِ پیغمبر،آن که شد بر تنش کفن حصیر
اجرنا من النّار ِ یا مجیر...
البته آئین مناجات خوانی مثل تمام مراسم های مذهبی و آئینی در ایران متأثر از واقعه عاشورا و شخصیت ملکوتی حضرت امام حسین (ع) نیز هست. مناجات خوانان در همه مراسم های آئینی و مذهبی با ذکر و دعا یاد سالار و سرور شهیدان را گرامی می دارند.
نظر شما