شب قدر از هزار ماه با فضیلت تر است

خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ شب قدر بهترین، بافضیلت ترین و پرخیرترین شب سال است آنچنان که خدا در سوره قدر می فرماید:"سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ تمام این شب سلامتی، خیر و رحمت تا طلوع فجر و پایان این شب است". حجت الاسلام «مهدی عدالتیان» مدیر موسسه فرهنگی راه روشن در خصوص ویژگی های شب قدر با این خبرگزاری گفتگو کرده است که در ادامه می خوانید:

بر اساس فرهنگ قرانی شب قدر به چه معنا است و اساساً علت نامگذاری این سه شب به عنوان شب قدر چیست؟

قدر در لغت به معانی مختلفی از جمله ارزش و اهمیت و نیز سنجش و میزان تعبیر شده است، به هر دو معنا شب قدر، قدر است یعنی شب بسیار ارزشمندی است تا آنجایی که قران کریم می فرماید:" لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ شب قدر از هزار ماه برتر است". که هزار ماه بیش از 80 سال می شود و در واقع عمر کامل یک انسان است و به قدری این شب ارزشمند است که انسان می تواند مسیر یک عمر را در آن شب با تصمیمات خوب و با تجدید عهدی که با پروردگار خود می بندد و با جبران گذشته ها معین کند و به اندازه یک عمر پیشرفت نماید.

معنای دوم قدر تقدیر و اندازه گیری است و به این اعتبار به شب قدر، قدر گفته اند که در آن شب مقدرات الهی برای بندگان تصویب می شود و خدای متعال سرنوشت بندگان را معین می کند. البته بدیهی است که این تعیین سرنوشت بی توجه به اعمال بندگان و یک طرفه نیست بلکه با توجه به عمل بندگان، تغییر و تحولی که در بندگان ایجاد می شود و تصمیم هایی که بندگان برای آینده دارند، است و خدای متعال سرنوشت مناسب با آنها را در شب قدر معین می کند. پس به این اعتبار شب قدر را قدر گفتند که هم شب بسیار ارزشمند و هم شب مشخص شدن مقدرات و سرنوشت انسان ها است

سابقه زمانی شب قدر از چه زمانی بوده است و به لحاظ تاریخی از کی شب قدر وجود داشته است؟

دو روایت در این خصوص داریم؛ در یک روایت پیامبر می فرمایند: «شب قدر هدیه ای از طرف خداوند برای امت من است» و از طرفی روایاتی داریم که بعضی از انبیا مانند حضرت موسی در مناجات با پروردگار، خداوند شب قدر را برای ایشان مطرح فرمود. در مناجات حضرت موسی با خدا آمده است که حضرت موسی عرضه داشت: خداوندا من طالب تقرب به تو هستم و دوست دارم از مقربین درگاه تو باشم.

خدای متعال فرمود: تقرب به من در بیداری شب قدر است که شب قدر را بیدار باشی، موسی عرضه داشت: من طالب رحمت تو هستم، خدا فرمود: رحمت من به این است که در شب قدر به فقرا رحم نمایی. موسی عرضه داشت: من طالب عبور از صراط با سلامتی هستم، خدا فرمود: عبور از صراط در صدقه دادن در شب قدر است.

موسی عرضه داشت: من طالب باغ ها و میوه های بهشتی است، خدا فرمود: این خواسته در تسبیح و ذکر در شب قدر است، موسی عرضه داشت: من طالب نجات از آتش جهنم هستم، خدا فرمود: این مطلوب تو در استغفار در شب قدر است، موسی عرضه داشت: من طالب خشنودی تو هستم، خدا فرمود: خشنودی من برای کسی است که دو رکعت نماز در شب قدر بخوانی.

لذا با تلفیق این دو روایت می توان گفت: وجود شبی که خداوند برای بندگان تقدیر می کند از ابتدای خلقت حضرت آدم بوده است اما برای امت اسلام به احترام پیامبر اکرم (ص) ویژگی ها و امتیازاتی برای آن قرار داده شده که شب قدر برای این امت اختصاصی شده است و از امتیازات آن این است که به این شب قدر آنقدر بها و ارزش داده شده که بهتر از هزار ماه شده و در قران کریم سوره ای به نام سوره قدر قرار داده شده است. بنابراین چنین روایاتی نشان می دهد شب قدر در امت های قبل هم بوده اما برای این امت به احترام پیامبر ویژه تر و با امتیازات و زمینه تقرب بیشتر به خدای متعال قرار داده شده است.

بر اساس روایت بالا از حضرت موسی در آداب شب قدر مستحب است که انسان دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت بعد از حمد 7 قل هو الله و بعد از نماز هم 70 مرتبه استغفار گوید؛ همچنین در شب قدر انسان می تواند بخشی از اموال خود را به نیازمندان اختصاص دهد و در همان شب صدقه ای بدهد.

چرا شب‌قدر در ماه رمضان است و اینکه شب قدر در ماه رمضان است، دلیل و مسمّای خاصی دارد؟

شب قدر بهترین، بافضیلت ترین و پرخیرترین شب سال است آنچنان که خدا در سوره قدر می فرماید:"سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ تمام این شب سلامتی، خیر و رحمت تا طلوع فجر و پایان این شب است". بهترین شب ها باید در بهترین ماه ها قرار داده شود. در بین ماههای 12 گانه بهترین، پرفضیلت ترین، پرخیرترین، پربرکت ترین ماه، ماه مبارک رمضان است تا جایی که پیامبر اکرم (ص) در پابان ماه شعبان فرمودند:" خدا با برکت، رحمت و مغفرت روی به شما آورد ". و فرمودند: "این ماه ماهی است که روزهای آن بهترین روزها، شب های آن بهترین شب ها و در این ماه بیشترین بارش رحمت الهی بر سر بندگان است.

پس بهترین شب باید در بهترین ماه قرار گیرد لذا از این جهت شب قدر در ماه مبارک رمضان قرار گرفته که تناسب این ظرف و مظروف و تناسب این هدیه و مکانی که آن هدیه در آن قرار می گیرد، حفظ شده باشد و بندگان خدا باید از این فرصت استثنایی استفاده کنند و در این ماه همه شب ها و روزها را قدر بدانند به ویژه شب قدر که زمینه رشد و کمال بسیار بالایی دارد.

در روایات برای شب‌های دیگر هم شب قدر داریم و علت اینکه یک شب را شب قدر معرفی نکردند چیست؟

شب قدر در تمام سال فقط یک شب است، پیامبر (ص) فرمود: خداوند از روزها، جمعه و از ماهها، رمضان و از شب ها، شب قدر را به عنوان بهترین برگزید، بنابراین یک شب، شب قدر است و آن شب، شبی است که بسیار با فضیلت است. از این رو خداوند متعال در سوره قدر می فرماید:" وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ چه میدانی شب قدر چیست و چه جایگاهی دارد". اما در طول تاریخ بسیاری از افراد به دنبال مشخص شدن شب قدر از پیامبر (ص) و امامان بودند.

درباره تعیین آن شب، روایات مختلفی داریم گاهی وقتی افراد اصرار می کردند آن شب معین را برایشان تعیین کنند، می فرمودند:" چه سختی دارد که دو شب در خانه خدا بروید". یعنی حکمت مخفی بودن شب قدر این است که مردم بیشتر درب خانه خدا بروند و از مناجات با خدا بهره ببرند و گاهی در یک روایت دیگر داریم که هر سه شب سهمی در این زمینه می توانند داشته باشند.

امام صادق می فرمایند: "تقدیر و نوشتن اولیه سرنوشت انسان ها در شب نوزدهم است، تجدید نظر کردن در تعیین سرنوشت در شب بیست و یکم است و امضا و نهایی شدن آن در شب بیست و سوم می باشد. لذا با توجه به این حدیث شریف هر سه شب در تعیین سرنوشت انسان نقشی دارند شب نوزدهم تقدیر انسان نوشته می شود، شب بیست و یکم تجدید نظر می شود و شب بیست و سوم امضا می شود.

در حدیث جُهنی (نام فردی بوده که مسجد پیامبر برای عبادت می آمد) آمده است که خدمت پیامبر (ص) رسید و گفت:" من در مدینه شتر چران هستم و مقدور نیست هر شب به مسجد بیایم، یک شب را بفرمایید تا به مسجد بیایم". حضرت به او مطلبی فرمود که دیگر صحابه متوجه نشدند اما صحابه منتظر بودند جهنی چه شبی را پیامبر (ص) سفارش کردند که او برای عبادت به مسجد بیاید. او شب بیست و سوم ماه رمضان به مسجد آمد و مشغول عبادت شد. البته روایت دیگری داریم که به این نکته تصریح شده. لذا اصل شب قدر و نهایی همان شب بیست و سوم است و دو شب دیگر نقشی در سرنوشت دارند.

این شب به قدری مهم است که امام صادق فرمودند: "ابتدای سال شب قدر است، در آن شب آن چه که از امسال تا سال آینده سرنوشت یک بنده است، برای او نوشته می شود". در توضیح این حدیث باید گفت: ما چند ابتدای سال داریم مانند اول سال شمسی، اول سال قمری که اول محرم است، اول سال میلادی، اول سال کشاورزی و اول سال تحصیلی و می بینیم هر سالی یک اولی دارد یک سال هم سال تقدیر است.

اول سال تقدر و سرنوشت انسان شب قدر است یعنی یک سالی که در این شب آن سرنوشت نو و جدیدی که برای هر کسی رقم خورده شروع می شود. به این جهت به آن شب باید خیلی اهمیت داد و همان طور که قران فرموده: "عمل صالح در آن شب بهتر از عمل در هزار ماه است.

آیا می‌توانیم بگوییم شخصیتی مثل حضرت علی(ع) که در شب نوزدهم ضربت می‌خورند و در شب بیست و یکم به شهادت می‌رسند، هر دو شب جزو محتملات شب قدر هستندو یا آیا شهادت حضرت علی (ع) و ضربت خوردن ایشان ارتباطی با شب قدر دارد؟

البته ما در این خصوص حدیث از پیامبر (ص) و امامان معصوم نداریم و به این جهت نمی توانیم نکته قطعی را بیان کنیم اما بدون شک حضرت علی (ع) شخصیتی که پیامبر گرامی (ص) او را به عنوان انسانی دارای فضائلی غیر قابل شمارش معرفی می فرماید و فرموند: "خداوند برای برادرم علی (ع) آن قدر فضیلت قرار داده که قابل شمارش نیست". «ابن حجر هیتمی» عالم اهل سنت در کتاب السوائق المحرقه نقل می کند پیامبر فرمودند: "هیچ کس نمی تواند از صراط عبور کند مگر با نوشته ای از علی".

وقتی انسان به قدری عظمت دارد که ولادت او در خانه خدا، شهادت او در خانه خدا باشد لذا نزدیک به ذهن است که او با شب قدر مرتبط باشد و ضربت خوردن او در شب نوزدهم و عروج ملکوتی او در شب بیست و یکم باشد و در همان شب به خاک سپرده شوند اما مدرک صریحی در این زمینه نداریم.