رکورد خشکسالی در سرزمین خشک

خبرگزاری شبستان،خراسان جنوبی: فاطمه رحیم زاده- خراسان جنوبی سال هاست با قهر طبیعت، خشکسالی های متمادی و خست آسمان روبه شده است تا جایی که قنات و چشمه ها متأثر از خشکسالی های چند ساله و کاهش نزولات جوی، خشک شده است و نه تنها کشاورزی رونق گذشته را ندارد بلکه خشکسالی های چند ساله چنان در ریشه و جان استان نفوذ کرده که درختان، باغ ها، چاه ها، دام ها و ... از آسیب آن در امان نبودند. یک روز کشاورزان دست نیاز به آسمان بلند می کنند و روز دیگر دامداران دام های نحیف خود را به علت نبود علوفه و... از بین می برند و استمرار خشکسالی های چند ساله باعث روی آوردن کشاورزان و دامداران به مشاغل کاذب و مهاجرت از روستاها و افزایش حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ شده است.

خشکسالی و کاهش نزولات جوی نه تنها صنعت کشاورزی و دامداری استان را تحت تاثیر قرار داده است، بلکه باعث افزایش سطح بیابان، فرونشست زمین در دشت‌های استان (به علت کاهش تغذیه آبخوان ها و استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی) و کاهش میزان ذخیره‌سازی آب در سدهای استان شده است.

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در بیرجند اظهارکرد: خراسان جنوبی با وسعتي معادل ۱۴۹ هزار و ۱۰۴ کيلومتر مربع در شرق ايران قرار گرفته است و میزان بارش دراز مدت استان 115 ميليمتر است که حدود 50 درصد از میانگین بارش کشوری کمتر است.

«فاطمه شهابی فرد» به 35 محدوده مطالعاتی در استان اشاره کرد و گفت: از این تعداد هشت محدوده ممنوعه بحرانی، 18 محدوده ممنوعه و 9 محدوده آزاد است.

وی گفت: در دهه اخیر به دلیل افت مستمر سطح آب زیرزمینی و افزایش شاخص آسیب پذیری دشت ها، تعداد محدوده های بحرانی استان از دو محدوده ممنوعه بحرانی به 8 محدوده ممنوعه بحرانی افزایش یافته است.

وی با بیان این که از بین دشت های ممنوعه بحرانی استان، دشت های سرایان و سده دارای وضعیت شکننده ای هستند، به فرونشست زمین در آبخوان سرایان اشاره کرد و گفت: کاهش شدید آبدهی و معیوب شدن چاه ها، نوکنی و جا به جایی چاه و تحميل هزينه هنگفت بر اقتصاد كشاورز، ایجاد شکاف، از بین رفتن زمین های کشاورزی و تغییر شکل آبراهه ها و در نهایت از بین رفتن آبخوان ها از عوارض مشهود پدیده فرو نشست زمین می باشد.

شهابی فرد یادآور شد: شبکه سنجش آب زیرزمینی استان دارای 465 حلقه چاه مشاهده ای است و به طور ماهانه سطح آب زیرزمینی در آنها اندازه گیری و بر اساس آن میزان کسری مخزن و افت سطح آب های زیرزمینی محاسبه می شود.

وی کسری مخزن تجمعی استان از ابتدای شبکه اندازه گیری را 3.7 میلیارد متر مکعب، متوسط کسری مخزن 20 ساله استان 141 میلیون متر مکعب و متوسط افت آن را 26 سانتی متر اعلام کرد.

وی در ادامه کسری مخازن دشت‌های خراسان‌جنوبی در سال آبی 98-99 را 101 میلیون مترمکعب اعلام کرد و گفت: کسری مخزن نشان می دهد که بیشتر از توان آبخوان ها آب برداشت شده است.

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی تأکید کرد: از 905 میلیون متر مکعب برداشت آب از سفره های زیرزمینی در دشت های استان تنها 804 میلیون متر مکعب آن جایگزین شده است و 101 میلیون متر مکعب باقی مانده به صورت کسری مخازن مشاهده می شود.

شهابی فرد پیش بینی کرد: امسال با توجه به کمبود نزولات جوی، شارژ مازاد چاه‌ها با توجه به شرایط موجود و ... کسری مخازن استان افزایش خواهد داشت.

وی به انجام پروژه آماربرداری سراسری مرحله سوم منابع و مصارف آب‌های سطحی و زیرزمینی در استان همزمان با سراسر کشور اشاره کرد و گفت: در این پروژه20  هزار و 620 منبع آب زیرزمینی و سطحی شامل چاه، چشمه، قنات، آب بندان، سردهنه و موتور پمپ با هزینه ۲ میلیارد تومان آمار برداری شده است.

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای استان افزود: در این پروژه سه هزار و 784 حلقه چاه، ۶ هزار و ۹۴۷ رشته قنات، ۲ هزار و ۸۶۴ دهنه چشمه، یک ‌هزار و 113 آب بندان، پنج هزار و 846 سردهنه و 66 موتور پمپ آماربرداری و شناسایی شدند.

شهابی فرد افزود: براساس این مطالعه تخلیه کل منابع آبی استان 951.06 میلیون مترمکعب است که از این میزان 905.72 میلیون متر مکعب آن معادل 95 درصد مربوط به منابع آب زیرزمینی است.

وی با بیان این‌که 95 درصد تخلیه منابع استان مربوط به چاه، چشمه و قنات است، افزود: تخلیه منابع آبی استان در این دوره نسبت به آماربرداری سراسری مرحله دوم که در سال 1390 انجام شده است حدود 25 درصد کاهش را نشان می دهد.

وی میزان تخلیه چاه را 658.54 میلیون متر مکعب، تخلیه قنوات را 209.24 میلیون متر مکعب و چشمه ها را 37.94 میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت: 88 درصد از مصارف آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی، 9 درصد شرب و سه درصد برای مصارف صنعت و خدمات استفاده می شود.

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی شاخص آسیب پذیری استان که از تقسیم متوسط کسری مخزن بر میزان برداشت آب زیرزمینی توسط چاهها می باشد را 0.21 اعلام کرد و گفت: این شاخص در استان 110 درصد بیشتر از میانگین کشوری(میانگین شاخص آسیب پذیری کشور 0.1 ) است.

به گفته شهابی فرد این شاخص بیانگر توان آبدهی پایین آبخوان های استان است و اگر همراهی همه سازمان ها و ارگان های دولتی نباشد با بحران جدی مواجه خواهیم شد.

وی نصب کنتور هوشمند، مصرف بهینه آب در مباحث کشاورزی و عملیاتی کردن سند سازگاری با کم آبی استان را مهمترین راهکار برای مدیریت منابع آبی استان برشمرد.

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در بیرجند میزان بارندگی استان از ابتدای مهرماه 1399 تاکنون در استان را 59 میلیمتر اعلام کرد و گفت: میزان بارندگی در سال زراعی جاری نسبت به سال گذشته  62 درصد و نسبت به بلند مدت 46 درصد کاهش داشته است.

«علیرضا خندان رو» با اشاره به نزولات جوی در هفته گذشته، میزان بارندگی های ثبت شده اخیر در  استان را 20 میلیمتر  اعلام کرد و گفت: تا قبل از بارندگی های اخیر در استان 40 میلیمتر بارندگی در استان ثبت شده بود که با بارش نزولات جوی اخیر این میزان به 59 میلیمتر رسیده است.

وی با بیان اینکه بارش نزولات جوی هفته گذشته شرایط را کمی بهتر کرده است، تأکید کرد: امسال خراسان جنوبی با توجه به کاهش نزولات جوی در 40 سال گذشته خشک ترین سال را در کارنامه خود ثبت کرده است.

وی با بیان اینکه در استان خشکسالی بسیار شدیدی را شاهد هستیم، تأکید کرد: 94 درصد استان متأثر از خشکسالی است و تنها 6 درصد استان در برخی مناطق کویری شرایط نرمالی را دارند.

مدیرکل هواشناسی خراسان‌جنوبی افزود: 20 درصد مساحت خراسان‌جنوبی دارای خشکسالی خفیف، 29 درصد خشکسالی متوسط، 24 درصد خشکسالی شدید و  21 درصد خشکسالی بسیار شدید است.

خندان رو اظهار کرد: بیشترین درصد خشکسالی استان با 99.5 و 98 درصد  مربوط به شهرستان های طبس بشرویه و کمترین میزان خشکسالی با 76 درصد مربوط به شهرستان سربیشه است.