بایدها و نبایدهای برخورد با معتادین/سیره پیامبر در برخورد با خطاکاران چگونه بود؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از کرمان، حجت الاسلام نادری دوشنبه شب (27 اردیبهشت) در برنامه گفتگوی ویژه خبری سیمای استان با موضوع «نحوه تعامل با معتادان جهت پیشگیری و درمان» با طرح این پرسش که پیامبر گرامی اسلام (ص) چه رویکردی در مقابله و مواجهه و حتی تعامل با افرادی که دچار خطا، اشتباه و حتی گناه شده بودند، داشتند؟ و این الگو را چگونه می توان در این زمینه{مواجهه با معتادین}پیاده کرد؟ گفت: ایشان اولاً شیوه‌ های متفاوتی را استفاده می ‌کردند؛ یعنی با همه با یک شیوه و ابزار و یک زبان برخورد نمی کردند.

سفیر اجتماعی مبارزه با مواد مخدر استان کرمان به بعضی از روایات اشاره و بیان کرد: اولین مصداق و نمونه، تسریع در تصحیح خطا است؛ پیغمبر گرامی اسلام در مورد افرادی که خطاکار بودند، دنبال این بودند که سریع تر خطای آن فرد را اصلاح و برای درمان آن اقدام کنند که خطای آن فرد اصلاح شود.

وی ادامه داد: برای فرد معتاد هم باید سریع تر برای درمان او اقدام کرد زیرا اگر بخواهیم این مسئله را به تأخیر بیندازیم، شدت پیدا می کند و مشکلات عدیده ای را پیش می آورد.

حجت الاسلام نادری افزود: دومین مورد، تصحیح تصور فرد خاطی است؛ به طور مثال یکسری افراد، رهبانیت را برگزیده بودند و فکر می کردند اسلام این است که مثلاً خوراک خود را کنار بگذارند و ریاضت بکشند و گوشت خوردن را بر حرام کردند که پیغمبر گرامی اسلام خطاهای آن ها را تصحیح می کرد.

وی اظهار کرد: یکی از ضرورت‌ هایی که امروز در بحث مواد مخدر وجود دارد این است که باورهای غلط و اشتباهی که باعث گرایش به اعتیاد شده، هم اصلاح و تصحیح شود.

سفیر اجتماعی مبارزه با مواد مخدر استان کرمان خاطرنشان کرد: سومین مورد اظهار مهربانی به افراد خطاکار است؛ پیغمبر گرامی اسلامی وقتی می دیدند یک فرد خطاکاری واقعاً تصمیم دارد که خطای خود را کنار بگذارد، با مهربانی با این افراد برخورد می‌ کردند لذا مهربانی و تعامل با افراد معتاد، خود یک باب وسیعی است.

وی گفت: مورد چهارم بیان خطر و اشتباه است؛ پیامبر، خطرها و اشتباهات افراد را به آنان گوشزد می کرد که شما به خاطر این خطا و گناه، دچار گرفتاری ها و مشکلات شدید؛ امروز هم در جامعه ما ضرورت دارد که به افراد گاهی داده شود و یکی از اهداف این برنامه هم آگاهی بخشی به مردم است؛ فرد عاقل وقتی از مشکلاتی که به جهت اعتیاد پیش می آید، آگاهی پیدا کند حتماً اگر عقل خود را به کار بیاندازد حاضر نیست به جسم و روح خود ضرر بزند پس بیان خطر و اشتباه یک ضرورت است.

حجت الاسلام نادری افزود: پنجمین مورد ارائه جایگزین و راهکار مناسب است؛ در سیره پیغمبر این بود که گاهی اوقات که افراد خطا می کردند، جایگزین و راهکار برای آن پیدا می کرد پس امروز هم باید راهکار و جایگزین برای جوانان داشته باشیم و امروز هم اگر می گوییم جوان برای تفریح «قلیان نکش» و «مواد مخدر مصرف نکن» پس باید یک جایگزین برای آن داشته و مسئولین برنامه داشته باشند و امکانات تفریحی هم باشد و به هر حال برنامه ای را داشته باشند تا آمار کاهش پیدا کند.

وی اظهار کرد: پیغمبر گرامی اسلام در برخود با افراد تنوع داشتند و با یک نسخه واحد با افراد برخورد نمی کردند و این خیلی ضرورت دارد که واقعاً افراد و خانواده ها از مشاوران و روانشناسان کمک بگیرند که بدانند با هر فردی چگونه برخورد کنند؟ که نسخه واحد و برخورد واحد با افراد نباشد. در رفتار و تعامل با معتادین یکسری بایدها و نبایدها وجود دارد؛ دریافت حمایت های خانوادگی و اجتماعی در میزان ترک اعتیاد فرد بسیار اثر دارد بنابراین حمایت یک بحث مهم و کلیدی است.

سفیر اجتماعی مبارزه با مواد مخدر استان کرمان با تأکید بر اینکه برخورد صحیح یا ناصحیح بسیار تأثیر دارد و یک برخورد صحیح می تواند فرد را از گرداب و منجلاب اعتیاد نجات دهد و یک برخورد ناصحیح و اشتباه هم می تواند فرد را دوباره گرفتارتر کند؛ تصریح کرد: یکی از مهمترین عوامل گرایش افراد به اعتیاد، مشکلات روحی و روانی است.

وی اظهار کرد: بسیاری از افراد دنبال راه فرار هستند که از مشکلات روحی فرار کرده و نجات پیدا کنند و وقتی می بینند در حال ترک هستند اما اطرافیان برخورد تند و خشن دارند، این برخورد تند و خشن باعث می شود دوباره ناخواسته به همان رفتارهای غلط گذشته خود دامن بزنند.

حجت الاسلام نادری با تأکید بر اینکه مهربانی با معتاد به این معنا است که به او ثابت کنید دوستش دارید و دلسوز او بوده و برای او ارزش قائل هستید لذا دلسوزی از روی ترحم ممنوع است؛ خاطرنشان کرد: یک فردی که دچار بیماری اعتیاد شده (معتاد) دلسوزی از روی ترحم نیاز ندارد زیرا این افراد از ترحم متنفر هستند.

وی با اشاره به اینکه رفتار مهربان با فرد معتاد رمز تعامل مؤثر است، گفت: اعتیاد در جامعه باعث بدنامی برای این فرد شده و خود می دانند چون اعتیاد دارند مورد تحقیر و توهین و سرزنش قرار می گیرند اما این ارزشمندی را وقتی خانواده و اطرافیان و دوستان به این شخص می دهند باعث می شود خود این فرد خجالت بکشد و این اشتباه را کنار بگذارد.

حجت الاسلام نادری بیان کرد: با فرد بیمار به اعتیاد حرف بزنند؛ گوش شنوا چیزی است که همه افراد به آن نیاز دارند و اگر فرد معتاد ببیند کسی پای حرف های او می نشیند و نمی گوید «بلند شو و با من حرف نزن و من اصلاً در شأن خود نمی بینم با تو حرف بزنم»، این فرد وقتی احساس تنهایی کند و هیچکس نخواهد با او حرف بزند و سریع بخواهند او را قضاوت کنند؛ به او کمک می کند.

وی ادامه داد: گوش کردن خوب این است که بدون قضاوت حرف طرف را گوش کرده و با فرد همدردی کنند و طرف بتواند بدون ترس و با اطمینان احساسات خود را در میان بگذارد و بداند که مورد درک قرار می گیرد و ارتباط مؤثر که واقع شد، بسیار کمک می کند.

سفیر اجتماعی مبارزه با مواد مخدر استان کرمان خاطرنشان کرد: در رفتار با فرد معتاد از او حمایت کنید؛ حمایت سلامت جسمانی به او بدهید و دنبال این باشید که امکانات بحث سلامتی او را فراهم کنید و یا از لحاظ حمایت روحی اینکه او را دوست بدارید و تنها نگذارید.

وی اظهار کرد: با فرد معتاد مانند یک بیمار برخورد کنید؛ اگر این روحیه در برخورد با فرد بیمار درگیر اعتیاد باشد، بسیار کمک می کند که باید در اینجا از افراد متخصص، مشاوران و کارشناسان مراکز ترک اعتیاد کمک گرفت.

حجت الاسلام نادری در خصوص نبایدها توضیح داد: اولین مورد پرهیز از تحقیر و توهین کردن است؛ فرد معتاد به اندازه کافی آسیب دیده و به اندازه کافی حال بدی دارد لذا با تحقیر و توهین فقط فشار بر او را افزایش می دهند و ما باید بدانیم که اساساً بشر عاری از خطا نیست.

وی به روایتی از پیامبر گرامی اسلام که فرمودند «همه فرزندان آدم خطاکار هستند و بهترین خطاکاران، توبه گران هستند» اشاره و بیان کرد: وقتی گفته می شود به هر حال همه خطا می کنند و انسان ممکن الخطا است و برای هر کسی هم ممکن است پیش بیاید اما پیغمبر گرامی فرمودند «بهترین خطاکاران، توبه گران هستند».

سفیر اجتماعی مبارزه با مواد مخدر استان کرمان افزود: پس عیب بزرگ این است که شخص متوجه خطای خود بشود اما در صدد رفع خطا برنیاید؛ پس باید فرد را با یک روش لطیف و راهکار متوجه خطایش کرد نه با تحقیر کردن و توهین؛ البته 50 درصد این مسئله به خود فرد بستگی دارد که بخواهد واقعاً اصلاح شود و ترک کند و 50 درصد مابقی هم به برخورد اطرافیان بستگی دارد.

وی در ادامه با تأکید بر لزوم پرهیز از سرزنش کردن فرد معتاد افزود: متأسفانه نه تنها در مورد افرادی که درگیر اعتیاد می شوند بلکه در موارد دیگر هم افراد دنبال سرزنش کردن هستند؛ امیرالمؤمنین(ع) در روایتی می فرمایند «بدترین مردم کسی است که فکر می کند خودش بهترین است» بعضی ها فکر می کنند واقعاً از همه عالی تر و بهتر هستند و فقط منتظرند ببینند یک نفر خطا می کند بگویند ما به تو گفتیم این کار را انجام نده؛ همیشه در حال سرزنش کردن هستند بنابراین سرزنش کردن هم ممنوع است.

حجت الاسلام نادری بیان کرد: مورد سوم پرهیز از قهر کردن با فرد معتاد است؛ روحیه افرادی که درگیر اعتیاد هستند، بسیار آسیب پذیر است و قهر کردن بسیار به آن ها آسیب می رساند؛ این افراد دنبال تأیید شدن و بسیار حساس هستند و دوست ندارند کسانی که آن ها را دوست دارند(همسر، فرزند، دوستان)، با آن ها قهر کنند.

وی با تأکید بر خودداری از ربط دادن همه چیز به اعتیاد فرد است؛ گاهی اوقات افراد دیگر خانواده، اطرافیان و ... هر مشکلی که در خانواده و اطرافیان ایجاد می شود به اعتیاد ربط می دهند که این هم یک اشکال است؛ ادامه داد: نکته دیگر اینکه این را باید بفهمد که به فکر درمان خود باشد که باید از کارشناسان و مشاوران حتماً کمک گرفت.

سفیر اجتماعی مبارزه با مواد مخدر استان کرمان گفت: متأسفانه ما با عود معتادین بعد از ترک مواجه هستیم و علت هم این است که فقط مرحله سم زدایی انجام می شود یعنی رفع وابستگی جسمانی؛ در حالیکه باید به این دقت داشت که برای فردی که گرفتار اعتیاد شده فقط اینکه او را یک مدت کمپ ببرید و او را ترک دهید کفایت نمی کند بلکه باید یک فکری هم به حال رفع وابستگی روحی و روانی کرد.

وی بیان کرد: خانواده‌ ها باید در این مسئله آموزش ببینند البته آموزش ها در بعضی کشورهای موفق همگانی است و برای همه مردم و همه اقشار این آموزش ها هست و همه طیف ها این احساس وظیفه را می کنند و در ایران هم هست اما آن جدیت را برای همه اقشار ندارد.

حجت الاسلام نادری خاطرنشان کرد: طبق آمار کارشناسان، فرد معتاد به طور متوسط ۲۰ تا ۲۵ نفر از اطرافیان را مورد تأثیر قرار می ‌دهد؛ یعنی آن ها هم با گرفتاری ها و مشکلات او درگیر می ‌شوند.

وی در پایان گفت: حتماً ارتباط معتادان بعد از ترک نباید با روانشناسان قطع شود و باید با مراکز و ...ارتباط داشته باشند زیرا 98 درصد معتادان دچار اختلالات روانی همراه با اعتیاد هستند که کمترین آن همان افسردگی و اضطراب است که اگر افسردگی و اضطراب بعد از سم زدایی، درمان نشود، قطعاً این درمان نیمه کاره می ماند و مؤثر واقع نمی شود.