با فرا رسیدن فصل گرما، احتمال آتش سوزی در مراتع، زمین های زراعی، ارتفاعات و باغ ها بیشتر می شود و بعضاً شاهد آن هستیم که در پی یک آتش سوزی کوچک و دیر رسیدن برای مهار آن، حاصل دسترنج سال ها تلاش و پشتکار یک کشاورز را جلو چشمانش می سوزاند.
اینکه چه عواملی سبب بروز آتش سوزی ها در مراتع و زمین های کشاورزی می شود، از اموری است که پیش از بروز این سوانح باید در مورد آن چاره اندیشی شده تا ضمن پیشگیری از حادثه، شدت خسارات وارد شده به افراد، سیر نزولی به خود بگیرد.
در حال حاضر آنچه در عوامل بروز آتش سوزی ها بیش از سایر عوامل مورد تاکید است، بروز اقداماتی از سوی انسان ها چه به صورت سهوی و یا بدتر از آن عمدی است که بروز خسارات جبران ناپذیر را به همراه دارد.
برای وقوع حریق وجود سه عامل هوا، ماده سوختنی و حرارت ضروری است که به این عوامل اصطلاحا مثلث حریق گفته می شود؛ این در حالی است که اساس و پایه کنترل حریق، گسستن اضلاع این مثلث است.
آمارها حاکی از آن است که در سال ۱۹۹۸ میلادی، بالغ بر ۲ میلیون هکتار از اراضی و جنگل ها در سراسر جهان طعمه حریق شده و خسارت های مالی بسیاری را در پی داشته است.
عوامل حریق در مراتع و جنگل ها
آنچه کارشناسان علل آتش سوزی مراتع می دانند، بی احتیاطی رهگذران و گردشگران، اقدام سودجویانه افراد برای توسعه اراضی خود با از بین بردن گونه های گیاهی و جنگلی، وجود درختان پوسیده با احتمال وقوع و توسعه حریق، بروز پدیده خشکسالی های پی در پی، آتش زدن بقایای گیاهان زراعی، آتش زدن بخشی از مراتع به منظور از بین بردن آفات و البته بروز برخی عوامل طبیعی همچون صاعقه، خودسوزی جنگل ها در اثر وزش بادهای گرم، خودسوزی علوفه بر اثر شدت گرما و خشکسالی، آتش سوزی به سبب وجود اجسامی مانند لیوان و استکان های شکسته شده که مانند ذره بین عمل کرده و سبب مشتعل شدن گیاهان می شود، از جمله این عوامل است.
مدیرعامل سازمان آتش نشانی جهرم با اشاره به اینکه طبق آمارهای موجود، بیشترین آتش سوزی در باغ‌ها، زمین‌های زراعی و مراتع توسط عامل انسانی صورت می پذیرد، گفت: به استناد ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، آتش زدن نباتات در مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت مأموران جنگلبانی ممنوع است در صورتی که در نتیجه بی مبالاتی، حریق ایجاد شود مرتکب به حبس تأدیبی و جزای نقدی محکوم می شود.
«محسن عشایری» با اشاره به اینکه سالانه هکتارها زمین زراعتی و پوشش گیاهی در ارتفاعات شهرستان جهرم طعمه آتش می شود، افزود: انبوه پوشش جنگلی، وزش باد و کوهستانی بودن منطقه، عمدتاً باعث شدت آتش سوزی در برخی از مناطق شهرستان جهرم شده است.
وی عنوان کرد: متأسفانه در بروز آتش‌سوزی ها، انواع درختان جنگلی و پوشش کوهستانی نظیر بادام کوهی، بنه، کهکم، انجیر کوهی، علف و درختچه های کوهی و... که پوشش اراضی و ارتفاعات شهرستان را تشکیل می دهد طعمه حریق شده است.
آتش سوزی سالانه ۱۵ هزار هکتار عرصه منابع طبیعی کشور
براساس آمارها، سالانه حدود ۱۵ هزار هکتار از عرصه های منابع طبیعی کشور طعمه حریق می شود و متاسفانه به دلیل کمبود نیروهای آموزش دیده متخصص، نبود تجهیزات پیشرفته و فقدان سیستم پایش و کنترل لحظه ای حریق، آتش سوزی ها توسط انسان های سودجو و سوداگر و عوامل مخرب منابع طبیعی رو به گسترش است.
این در حالی است که کمبود تجهیزات و امکانات علت کندی فرآیند و روند اطفای حریق جنگل ها بوده و زمان بسیار طولانی صرف می شود تا حریق خاموش شود.
استان فارس ۱۲ و نیم میلیون هکتار وسعت دارد که ۱۰ میلیون هکتار آن در عرصه منابع طبیعی است و این مهم اهمیت توجه به این حوزه را دو چندان کرده است.
اگر چه آمار دقیقی از متوسط میزان آتش سوزی های سالانه در جنگل و مراتع استان فارس در دسترس نیست اما با توجه به شدت گرمای هوا در استان به ویژه در فصل تابستان و از سویی کشاورزخیز بودن آن، سالانه بخش وسیعی از جنگل ها، مراتع و ارتفاعات در فارس طعمه حریق می شود.
امروزه پیشگیری به عنوان پیش نیاز در بروز و مقابله با حوادث مختلف مورد بررسی کارشناسان دستگاه های مختلف قرار گرفته و در این زمینه تصمیم ها و برنامه ریزی هایی انجام و آن را به کار می بندند.
«حافظان شهر من» طرحی برای پیشگیری از آتش سوزی
آتش نشانی شیراز نیز در زمینه پیشگیری از آتش سوزی مراتع و فضای سبز، کاهش، مقابله و کنترل آن برنامه ای با عنوان طرح جامع «حافظان شهر من» تدوین کرده که اجرای آن ثمراتی به همراه داشته است.
به گفته رئیس سازمان آتش‌نشانی شیراز، دستورالعمل ایمنی و مقابله با آتش سوزی‌های مراتع و منابع طبیعی از سال ۹۹ تدوین و به تصویب وزارت کشور رسیده و در حال حاضر نیز در سطح کشور در حال اجراست.
به اذعان «محمد هادی قانع» در همین راستا و به جهت مدیریت عملیات‌های آتش سوزی منابع طبیعی با توجه به حضور سازمان آتش نشانی شیراز، داوطلبان مردمی و... در قالب طرح «حافظان شهر من» با پنج محوریت پیش آگاهی، پیشگیری، کشف، اطفای حریق و عملیات پس از اطفا حریق همکاری و همپوشانی‌های لازم را در عملیات‌های مربوطه مرتفع کرده است.
این مقام مسئول با تشریح مراحل طرح «حافظان شهر من» عنوان کرده در بخش پیش آگاهی که به عنوان بخش اول معرفی شده، سازمان آتش نشانی با برگزاری جلسات مختلف با مناطق شهرداری شیراز، ارگانهای مربوطه و سازمان‌ها مردم نهاد در بخش توان افزایی و آگاهی رسانی عمومی فعالیت می کند.
قانع ادامه داده در بخش دوم آتش نشانان در ۲۳ ایستگاه عملیاتی نقاط مختلف شهر، از مجموعه و محدوده عملیاتی خود بازدید و نقاط پر خطر در خصوص حوادث مربوط به حریق مراتع و فضای سبز را شناسایی و اعلام و کارشناسان ایمنی و پیشگیری سازمان آتش نشانی شیراز، بازدیدهای لازم را انجام و در رفع تهدیدها اقدام می‌کنند.
او گفته در این بخش آموزش شهروندی از طریق شبکه‌های مجازی در اختیار شهروندان قرار خواهد گرفت و عموم مردم می‌توانند از طریق نرم افزار جامع سازمان آتش نشانی که قابلیت نصب بر روی سیستم عامل‌های اندروید را داراست و هم اکنون در سایت سازمان آتش نشانی شیراز در دسترس عموم قرار دارد نا ایمنی‌های موجود در نقاط مختلف شهر را گزارش دهند تا آتش نشانان به سرعت از بروز حوادث جدی و خسارات جبران ناپذیر جلوگیری به عمل آورند.
به گفته قانع، سازمان آتش‌نشانی شیراز در مرحله کشف این طرح بر اساس جلسات با ارگانهای متولی به صورت کشیک‌های شبانه روزی را بررسی و بازدید می‌کنند تا در صورت وقوع کوچکترین حوادث سریعا اطلاع رسانی لازم برای جلوگیری از گسترش حریق انجام شود.
وی عنوان کرده در بخش اطفا حریق و چهارمین مرحله از طرح حافظان شهر من به تجهیز و تکمیل تجهیزات ایستگاههای آتش نشانی به خصوص ایستگاههای عملیاتی که در ایستگاه سه ماذون «قشقایی»، پارک کوهستانی «دراک»، «میانرود» و «اکبر آباد» واقع شده‌اند، پرداخته شده و از سال ۱۳۹۹ با خرید تجهیزات و دستگاه‌های دمنده، تیم بندی آتش نشانان و تشکیل تیم واکنش سریع آتش نشانان داوطلب آمادگی‌های لازم انجام شد.
قانع گفته در مرحله پایانی طرح حافظان شهر من نیز آتش نشانان به بررسی و علت یابی حریق در مراتعی که دچار حادثه آتش سوزی شده می‌پردازند و در راستای رفع مشکلات منطقه مورد نظر و کاهش حوادث اقدام می کنند.
در عین حالی که دستگاه های مختلف و به ویژه نهادهای امدادرسان و متولی باید برای مواقع بحرانی تدابیری از پیش تعیین شده داشته باشند، لزوم آمادگی افراد و سایر ارگان ها برای پیشگیری و مقابله با حوادث احتمالی همچون آتش سوزی در مراتع ضرورت دارد.
لزوم عزم همگانی برای پیشگیری و کنترل آتش سوزی ها
مدیرعامل آتش نشانی جهرم با اشاره به راهکارهای لازم جهت پیشگیری عمومی در آتش سوزی های مراتع، جنگل ها و فضای سبز، گفت: افراد، ارگان‌ها یا سازمان‌هایی که زمین‌هایی را در اختیار دارند باید مسئولیت پذیر باشند و صرفاً با نصب چند نرده و فنس از خود سلب مسئولیت نکنند و لازم است ایمنی این محل‌ها را تأمین و نظارت لازم را داشته باشند؛ همچنین مانع از تردد افراد غیرمرتبط به داخل این زمین‌ها شوند تا از وقوع آتش‌سوزی‌های ناخواسته یا عمدی جلوگیری شود.
به گفته «محسن عشایری»، برخی از این آتش‌سوزی‌ها عمدی و برخی غیر عمدی است، مواردی در اطراف شهر مشاهده می‌شود که کشاورزان به جای کندن علف‌های خودرو اقدام به آتش‌زدن آنها می‌کنند، اما بعد نمی‌توانند گسترش آتش را کنترل کرده و همین اقدام موجب به وجود آمدن آتش‌سوزی وسیع می شود؛ گاهی برخی از افراد نیز به دلایل و انگیزه‌های مختلف اقدام به روشن کردن آتش می‌کنند و زمین‌ها را آتش می‌زنند.
این مسئول با اشاره به اینکه لازم است مردم هنگام تفریح در مراتع، باغ‌ها و جنگل‌ها، در صورت ایجاد آتش برای پخت و پز، آن را رها نکنند، تصریح کرد: مردم باید از به صفر رسیدن سوختن زغال‌ها مطمئن شوند چرا که با یک نسیم ملایم آتش‌سوزی گسترده می‌شود و مهار آن غیرممکن است.
وی ادامه داد: در مواردی شهروندان تصور می‌کنند پس از ریختن کمی آب بر روی آتش، به طور کامل خاموش شده است، در حالی که هنوز تکه‌های چوب روشنی باقی مانده و پس از اینکه محل را ترک می‌کنند دوباره شعله‌ور و باعث آتش سوزی می‌شود؛ همچنین می‌توان با ریختن مقداری خاک بر روی زغال‌های باقی مانده از عدم شعله وری دوباره آنها اطمینان حاصل کرد.
مدیرعامل آتش نشانی جهرمیکی دیگر از علت‌های وقوع حریق در علفزارها را انداختن بطری و شیشه در طبیعت دانست و گفت: این اجسام با متمرکز کردن نور خورشید مثل عدسی عمل می‌کنند و موجب آتش‌سوزی می‌شوند که البته این نوع آتش‌سوزی ها محدود به طبیعت نیست؛ بلکه مواردی وجود داشته که بطری‌های آب باقی مانده در خودرو نور خورشید را متمرکز کرده و باعث حریق در خودرو شده است، بنابراین شهروندان باید از رها کردن این اجسام در طبیعت خودداری کنند.
با توجه به اینکه براساس آمارها ۸۰ درصد عامل آتش سوزی ها در مراتع و جنگل ها، عامل انسانی است طبیعت گردها باید برای جلوگیری از وقوع آتش‌سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی از انداختن اشیای شیشه‌ای و بطری‌ها در طبیعت پرهیز کنند.
همچنین شهروندان باید هرگونه مشاهده حریق در باغات زمین‌های زراعی و مراتع را با شماره ۱۲۵ در میان گذاشته تا در سریع‌ترین زمان جهت اطفای آن اقدام شود.
گزارش: مهدی رحمانیان کوشککی
نظر شما