به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، مبادا سرمستی حکومت، تو را از رسیدگی به محرومان بازدارد. که هیچ وقت انجام کارهای فراوان و مهم، عذری برای ترک مسئولیت‌های کوچکت نخواهد بود. همواره در فکر مشکلات آنان باش و از آنان روی برمگردان. به ویژه امور کسانی را بیشتر رسیدگی کن که از کوچکی به چشم نمی‌آیند و دیگران آنان را کوچک می‌شمارند و کمتر به تو دسترسی دارند. برای این گروه، از افراد مورد اطمینان خود که خداترس و فروتنند فردی را انتخاب کن تا پیرامونشان تحقیق و مسائل آنان را به تو گزارش کنند. سخنان حضرت امیر (ع) در نهج البلاغه به کارگزاران خود لذا در این خصوص با «حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا» محقق و عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
اصلح در قرآن کریم به چه معنایی است و کاندیدای اصلح از منظر قرآن و اسلام چگونه باید باشد؟
واژه اصلح در مقابل صالح قرار دارد؛ اصلح یعنی صالح تر و صالح ترین. افراد جامعه همیشه در انتخابات با چندین گزینه (سه گزینه) مواجه هستند که این گزینه ها شامل بهترین، خوب و بد (بد یا بدترین) می شود که افراد باید کاندیداهای خود را از میان آنها انتخاب کنند لذا همیشه عقل سلیم حکم می کند که از میان صالح و صالح تر گزینه صالح تر انتخاب شود اما گزینه بد و بدتر را تا زمانی که انسان در شرایط اضطرار قرار نگیرد، انتخاب نمی کند؛ بنابراین صالح تر یعنی فردی که نسبت به همه گزینه های موجود اصلح است. خداوند در قرآن کریم می فرماید: « إِنَّ اللَّهَ يَأمُرُكُم أَن تُؤَدُّوا الأَماناتِ إِلىٰ أَهلِها وَإِذا حَكَمتُم بَينَ النّاسِ أَن تَحكُموا بِالعَدلِ ۚ إِنَّ اللَّهَ نِعِمّا يَعِظُكُم بِهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ كانَ سَميعًا بَصيرً»ا (خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانتها را به صاحبانش بدهید! و هنگامی که میان مردم داوری می‌کنید، به عدالت داوری کنید! خداوند، اندرزهای خوبی به شما می‌دهد! خداوند، شنوا و بیناست). یعنی هر مسئولیت و امانتی را به اهل اش واگذار کنید در واقع اهل هرکاری شایسته ترین کسی است که آن کار را می تواند انجام دهد. در انتخابات هم باید کسی انتخاب شود که نسبت به دیگران صلاحیت دارتر بوده و شایستگی های بیشتری نسبت به سایر کاندیداها دارد. در روایت آمده است اگر دو نفر باشند که بخواهیم مسئولیتی را به یکی از آنها واگذار کنیم که یکی اصلح و دیگری صالح باشد، باید فرد اصلح را انتخاب نماییم. اگر فرد ضعیف تر انتخاب شود ، مورد لعن قرار گرفته و از رحمت الهی دور می شویم؛ پس تا زمانی که فرد اصلح وجود دارد، نباید گزینه دیگری را انتخاب کنیم لذا هم به لحاظ عقلی و شرعی و هم به لحاظ نقلی ( آیات و روایات) در انتخابات باید فردی اصلح، شایسته تر، اعلم و اقدم انتخاب شود.
در داستان طالوت و جالوت در قرآن کریم آمده است، مردم نزد پیامبر زمان خود رفتند و گفتند ما می خواهیم فرماندهی انتخاب کنیم تا به جنگ جالوت برویم. جالوت پادشاه ستمگر و قدرتمندی بود که بر بخش گسترده ای از مناطق شامات، فلسطین و عراق حکومت می کرد. پیامبر از جانب خداوند چوپانی به نام طالوت را انتخاب کرد که شجاع ،جنگ آور و با تقوا بود اما مردم نزد پیامبر آمدند و اعتراض کردند که ما از او با اصالت تر و ثروتمندتر بودیم او از لحاظ وضعیت مالی پولی ندارد.چرا وی را انتخاب کردید؟ پیامبر گفت خدا آن را انتخاب کرده و به من گفته این فرمانده شما است، طالوت از لحاظ علم و جسم برجسته است. بعد هم بهانه آوردند که طالوت گمنام است که پاسخ می‌دهد گمنام باشد، خداوند ملکش را به هرکس که اراده کند می‌دهد. در واقع مفهوم داستان این است که جنگیدن در برابر دشمن نیاز به اصالت و ثروت ندارد. معیار اصلی در میدان جنگ شجاعت، قدرت و توانایی جنگیدن در برابر دشمن است و لذا پیامبر می فرمایند: طالوت نسبت به شما «اشجع» یعنی شجاع تر، تواناتر و قادرتر است؛ بنابراین هر جایی باید نسبت به آن مسئولیت برترین را انتخاب کنیم.
از لحاظ اسلام برترین به معنای تقوا است یا مدیر اجرایی خوب در مسئولیت؟
کاندیداهای ریاست جمهوری از یک شرایط عامه برخوردار هستند که این شرایط خود به دو دسته تقسیم می شود و توسط شورای نگهبان تأیید می شود مانند شرایط برای تشخیص رجل سیاسی و مذهبی و مدیر و مدبّر بودن میزان تحصیلات، سابقه کیفری که همه اینها شرایط عمومی کاندیداها هستند و تشخیص آن بر عهده شورای نگهبان است. بعد از احراز صلاحیت اولیه کاندیداها توسط شورای نگهبان نوبت به مردم می رسد که بهترین و صالح ترین کاندیدای خود را انتخاب کنند. وقتی می گوییم بهترین و صالح ترین یعنی هم به لحاظ معنوی (امانت داری، دیانت و تقوا) و هم از لحاظ تخصص و تعهد نسبت به کاندیداهای دیگر برتر باشد؛ همان طور که قرآن کریم فرموده بود: امانت را به اهل اش بسپارید، مصداق همین مسئله می باشد. اصلح یعنی شایستگی های همه جانبه ای نسبت به مسئولیتی که به وی سپرده شده، دارد، یعنی هم متخصص و هم متعهد است، یعنی بتواند بار امانت و مسئولیت تاریخی انقلاب اسلامی را بر دوش خود حس کند و از همه توان و ظرفیت های خود برای حل مشکلات کشور استفاده کند.
ما کشوری با شرایط و مشکلات خاص هستیم. مقام معظم رهبری فرمودند: کسی که می خواهد کاندیدای ریاست جمهوری شود، باید همه جوانب را بسنجد و با در نظر گرفتن شرایط موجود جامعه، وارد این میدان شود لذا افرادی که می خواهند رییس جمهور این کشور شوند هم باید به لحاظ دینی و هم به لحاظ تخصصی از ظرفیت لازم برخوردار باشند و بتوانند از پس مشکلات جامعه برآیند. انتخابات باعث مشارکت و حضور مردم در عرصه، انتقال مسالمت آمیز قدرت، چرخش قدرت میان نخبگان، تقویت میان ملت و دولت، رشد فرهنگ سیاسی و جلوگیری از ناهنجاری های جامعه می شود لذا همه این ظرفیت ها باید در مورد کاندیداها در نظر گرفته شود. ما باید به کاندیدایی رای دهیم که مشارکت طلب باشد و باعث ایجاد شور و نشاط در جامعه شود، رابطه بین ملت و دولت را سیاه نکند؛ اینها جزو صلاحیت هایی است که در انتخاب کاندیدای اصلح بسیار تاثیرگذار می باشند.
شاید فردی از لحاظ اعتقادات و باورهای دینی ضعیف باشد ولی مدیر اجرایی خوبی باشد. نظر اسلام در خصوص انتخاب چنین فردی چیست؟
متاسفانه امروز انتخابات حزبی و جناحی شده است. مردم هم با توجه به این معیارها (حزبی و جناحی) به کاندیداها رای می دهند. آنها تحت تاثیر شعارهای ژورنالیستی، رسانه ای و دنیای مجازی قرار گرفته اند. در صورتی که ما به رییس جمهوری نیاز داریم که کشور را از این شرایط موجود خارج و اقتصاد را توسعه دهد. حال سوال اینجاست آیا می شود فردی که از لحاظ اعتقادی ضعیف است ولی مدیر خوبی می باشد به عنوان یک کاندیدای اصلح انتخاب کرد؟
فرض کنید ما چهار کاندیدا داریم که باید از میان این چهار تن یک نفر را به عنوان رییس جمهور انتخاب کنیم. ابتدا باید این افراد را درجه بندی کنیم. افرادی که ضعف کمتر و تقوای بیشتری دارند را انتخاب کنیم و با دو ملاک تخصص و تعهدی که در نظر گرفتیم آنها را بسنجیم. هر کدام را که به لحاظ مدیریتی توان بسیج تخصص های کشوری در راستای حل مشکلات جامعه را دارا باشند انتخاب می کنیم، سپس تقوای کاندیداها را می سنجیم. فردی که به ارزش های نظام و باورهای دینی پایبند است آن فرد در اولویت قرار دارد البته ناگفته نماند که تقوا در افراد فرق می کند؛ مثلا ممکن است تقوای یک فردی در خواندن نماز شب خلاصه شود ولی فرد دیگری تقوایش در این است که اگر تمام ثروت دنیا در اختیارش قرار بگیرد دریغ از یک ریال هم اختلاس نمی کند لذا این تفاوت ها را باید در نظر بگیریم. باید بدانیم کدام کاندیدا می تواند نیاز امروز جامعه را برطرف و مشکلات مردم را مرتفع کند. صرف اینکه بگویم فلان کاندیدا نماز شب می خواند پس گزینه مناسبی است، اشتباه محض کرده ایم. رییس جمهور باید تقوای فعالیت، تقوای پاکدستی، تقوای مبارزه با ظلم، تبعیض و ناروایی و تقوای کارآمدی داشته باشد. در مجموع تقوایی که دردی از دردهای جامعه را درمان کند.
کاندیدای اصلح از منظر نهج البلاغه چیست؟
حضرت امیر (ع) در طول چهار سال و اندی خلافت خود معیارهای خاصی را در عهدنامه مالک اشتر و کارگزاران خود داشته است.حکومت های قبل از امیرالمومنین (ع) در مسایل مالی حیف و میل زیادی می کردند و طایفه بازی و باندبازی زیادی به ویژه در باند امویان (تازه مسلمانانی که پایبند به دین هم نبودند) که تمام مناسک حکومتی را در اختیار داشتند مشاهده می شد و این افراد نه تنها اصلح نبودند بلکه صلاحیت هم نداشتند، حتی برخی از افراد از حضرت امیر (ع) درخواست کرده بودند که به دنبال حذف و عزل حاکمان موجود نباشند. حضرت پاسخ دادند من تابع شرایط هستم، افرادی که دارای ویژگی ها مانند پاکدستی، ساده زیستی، عدالت، امانت داری و امین باشند در مناصب حکومتی استفاده خواهم کرد و همچنین در نامه ای که به عثمان بن عنیف و عبدالله بن عباس نوشتند، فرمودند شما به جای اینکه به دنبال مسئولیت واگذار شده خود بروید به سفره مرفهین بی درد و ثروتمندان پیوستید، بنابراین نخستین ملاک حضرت در گماردن کارگزاران و فرماندهان خود توجه به تقوا، تخصص، تجربه، ساده زیستی و چگونگی معاشرت با مردم بود.
نظر شما