خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ آب و خاک ثروت ملی و منابع ارزشمند كشور است و باید آسیب‌ها به این منابع در سایه برنامه‌ریزی و اجرای طرح های آبخیزداری همگام و سازگار با محیط زیست و متناسب با اقلیم به حداقل ممكن كاهش یابد. طرح های آبخیزداری، سندی فرادستی است كه در یک حوضه آبخیز با مطالعه جنبه های طبیعی، اجتماعی و اقتصادی و با هدف اعمال مدیریت جامع حوضه آبخیز و حفاظت آب و خاک و پوشش گیاهی تهیه و تدوین می شود.
شناخت حوزه آبخیز و مسائل مربوط به آن و همچنین اولویت بندی آبخیزداری متناسب با ظرفیت‌های موجود در کشور، یکی از ضروریات انکارناپذیر است تا بتوان با استفاده صحیح به احیای منابع آب و خاک پرداخت و از همه مهم‌تر، به جنگ با خشکسالی، کم آبی و بیابان‌زایی رفت.
اختصاص ۲۲ میلیارد تومان به طرح‌های آبخیزداری استان
وجود اقلیم خشک و نیمه‌خشک، تغییرات آب و هوایی، فرسایش خاک و بارندگی‌های نامتقارن، از جمله معضلاتی است که موجب شده تا طرح‌های آبخیزداری در بیشتر استان‌های کشور در دستور کار قرار گیرد. در این میان خراسان جنوبی از جمله استان‌هایی به شمار می‌رود که طرح‌های آبخیزداری را به طور ویژه مورد توجه قرار داده است. موضوعی که موجب شده تا مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی از اختصاص ۲۲ میلیارد تومان (افزایش سه برابری نسبت به سال گذشته) به طرح‌های آبخیزداری استان در سال جاری خبر دهد.
خراسان جنوبی دارای ۷.۵ میلیون هکتار از اراضی مستعد اجرای طرح‌های آبخیزداری است که بررسی‌ها نشان می‌دهد، تاکنون حدود یک میلیون و ۱۶۵هکتار کار اجرایی و یک میلیون و ۷۸۰ هکتار کار مطالعاتی در زمینه احداث بند‌های خاکی پخش و کنترل سیلاب توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی انجام شده است.
به نظر می‌رسد مقدار مساحت مطالعه شده که در آن عملیات آبخیزداری نیز انجام شده است در مقایسه با مساحت حوزه آبخیز استان خیلی کم است چون به گفته مسئولان منابع طبیعی استان، به علت نبود اعتبار، هنوز مطالعات بخش وسیعی از وسعت حوزه‌های آبخیز خراسان جنوبی انجام نشده است.
آبخیزداری اولویت منابع طبیعی
خشکسالی‌های اخیر در کنار برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب موجب شده تا خراسان جنوبی به شدت نیازمند طرح‌های آبخیزداری باشد. مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی در تور رسانه ای بازدید از پروژه های آبخیزداری شهرستان قاین، می گوید: یکی از واقعیت های استان ما بحث حاکمیت و استمرار خشکسالی و همراه شدن آن با بارش های رگباری کوتاه مدت و سیل است. در این راستا ضرورت اجرای عملیات آبخیزداری است چون تا حدی می‌تواند تهدیدات مربوط به این حوزه را کاهش دهد و تنش‌های آبی را کم کند.
«علیرضا نصرآبادی» در ادامه بیان می کند: تاکنون در خراسان جنوبی ۲ هزار و ۳۰۰ سازه‌ی آبخیزداری با ظرفیت ذخیره سازی بیش از ۸۰ میلیون مترمکعب رواناب ساخته شده است. با اقدامات آبخیزداری انجام شده، سالانه از حداقل هشت میلیون مترمکعب تا بیش از ۸۷ میلیون مترمکعب در سال گذشته جمع آوری روان آب داشته ایم که از ابتدای سال زراعی جاری تا اواخر فروردین ماه، ۱۶.۵ میلیون مترمکعب روان آب در سازه‌های آبخیزداری استان جمع آوری شده است.
به گفته وی سالانه ۷۰۰ میلیون متر مکعب روان آب در استان داریم که حدود یک سوم آن به سمت نواحی مرزی استان جریان می‌یابد. اما تعداد کل سازه‌های اجرا شده در آبخیز‌های مرزی استان ۱۸۷ مورد با ظرفیت ذخیرسازی ۷۱۹ هزار و ۶۲۸ متر مکعب در شهرستان‌های زیرکوه، درمیان، سربیشه، نهبندان و قاین است.
فعالیت های آبخیزداری از سال ۱۳۷۰ در شهرستان قاینات آغاز شد که تاکنون در بیش از یک هزار و ۵۰۰ سازه مختلف در آبراهه ها و بالادست قنوات اجرا شده که نقش موثری در بهبود کیفی و کمی آبدهی منابع آب شرب و کشاورزی، کاهش خسارات سیلاب و بهبود وضعیت معیشتی ساکنین حوزه های آبخیز با افزایش درآمد و اشتغال جوانان داشته است. در مجموع ۱۳ درصد مساحت موثر در آبخیزداری شهرستان تحت پوشش فعالیت های اجرایی آبخیزداری قرار گرفته است.
اجرای طرح آبخیزداری در شهرک هاشمیه شهرستان قاین
رئیس اداره آبخیزداری و کنترل سیلاب خراسان جنوبی می‌گوید: در سال گذشته طرح آبخیزداری و آبخوانداری حوزه شهرک هاشمیه شهرستان قاین با اعتباری بالغ بر ۱۰۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی با حجم اجرای ۲۹۳ هزار و ۹۵۰ مترمکعب و حجم آبگیری ۴۹۴ هزار مترمکعب در ۱۰ سازه شامل سه سازه بزرگ خاکی، چهار پشته خاکی(پخش سیلاب) و سه سازه سنگ و ملات اجرا شده است.
«محمد یوسفی» با اشاره به اهداف و نتایج اجرای این پروژه، می‌افزاید: کنترل سیل در سطح حوزه آبخیز مشرف به ۶ روستای اصلی(قومنجان، روم، آویج، تیغاب، آفریز و شهرک هاشمیه) و آرین شهر با جمعیت بالغ بر هفت هزار و ۱۰۰ نفر متاثر از اجرای سازه های این حوزه آبخیز است. همچنین در این راستا تغذیه آبخوان ۱۸ منبع آبی(چاه، چشمه و قنات) نیز انجام گرفته است.
وی به آبگیری پشته های خاکی برای پخش سیلاب در اردیبهشت ماه امسال اشاره دارد و می‌گوید: عملکرد سیستم پخش سیلاب برای کنترل سیلاب های سطحی است که خسارت به محدوده پایین دست اراضی کشاورزی و مسکونی وارد می کرد و خوشبختانه با کنترلی که انجام گرفت حجم بالغ بر ۲۵۰ هزار مترمکعب استحصال آب در یک مرحله آبگیری سازه های آبخیزداری داشتیم.
رئیس اداره آبخیزداری و کنترل سیلاب خراسان جنوبی ادامه می‌دهد: در مجموع بالغ بر ۲۵۰ هزار مترمکعب عملیات خاکبرداری و همچنین چهار هزار مترمکعب اجرای عملیات سنگ و ملات در سال ۹۹ در پروژه شهرک هاشمیه قاین انجام شده است.
یوسفی با بیان اینکه سال گذشته بالغ بر ۱۵ میلیارد تومان پروژه آبخیزداری از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی در سطح استان اجرا شد، می‌گوید: امسال تاکنون ۲۲ میلیارد تومان اعتبار ملی برای بحث آبخیزداری به استان خراسان جنوبی ابلاغ شده که متاسفانه هنوز تخصیص نیافته است.
وی می‌افزاید: امسال اجرای ۱۶ پروژه آبخیزداری در سطح استان پیش‌بینی شده است که امیدواریم با تخصیص اعتبار این طرح‌ها نهایی شوند.
نکته پایانی
تغذیه سفره آب های زیرزمینی، مقابله با خشكسالی ها، كنترل عوامل فرسایش آبی و افزایش پوشش گیاهی مراتع از مزایای اجرای طرح های آبخیزداری است. کارشناسان منابع طبیعی معتقدند؛ به ازای هر هکتار اجرای عملیات آبخیزداری می توان بین ۲۰ تا ۲۵ درصد از حجم آب نگهداری شده و ذخیره ای در سفره های زیرزمینی را افزایش داد. اما شناخت ضعیف از حوضه های آبخیز، كمبود نیروی انسانی متخصص، ضعف در مدیریت یكپارچه و كمبود اعتبار نیز از چالش های اجرایی شدن طرح های آبخیزداری است.
با در نظر گرفتن اعتبار از صندوق توسعه ملی به دستور مقام معظم رهبری برای اجرای طرح های آبخیزداری، اكنون وظیفه مسئولان است كه با اتخاذ تصمیم های هوشمندانه و كارشناسی برای حفظ آب و خاک تلاش كنند.
نظر شما