سخاوتمندی در سیره عملی امام جواد (ع) ظهور و بروز بیشتری داشته است

خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ امام جواد (ع)، امام نهم شیعیان، به عنوان تنها فرزند امام رضا (ع) در سال ۱۹۵ هجری قمری در شهر «مدینه» به دنیا آمد، نام ایشان «محمد» و کنیه «ابوجعفر» و مشهورترین القابشان «تقی» و «جواد» است. حضرت در ٣٠ ذوالقعده ۲۲۰ هجری در بغداد به شهادت رسیدند و پیکرشان را در کنار جد بزرگوارش، امام موسی بن جعفر (ع) در کاظمین به خاک سپردند.به مناسبت شهادت این امام همام گفتگویی به حجت الاسلام مهدی شریعتی تبار مدیر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش ‌های آستان قدس و استاد و حوزه دانشگاه داشتیم که در ادامه تقدیم می شود:

در خصوص ویژگی های اخلاقی و علمی امام جواد (ع) توضیح بفرمایید و بارزترین ویژگی حضرت در این دو زمینه چه بوده است؟

از نظر علمی امام جواد (ع) مانند دیگر ائمه دارای علم وسیع و گسترده بودند و هر آنچه که بشریت و مسلمانان به آن نیاز داشتند از جمله مسائل معرفتی، اخلاقی، عملی و رفتاری که همه این مسائل در دین حق قران موجود است، امام به همه این معارف و علوم عالم هستند و علم ایشان اکتسابی، مدرسه ای و حوزه ای نیست بلکه علم لدنی است و از جانب خدا به امام داده شده است.

به همین دلیل وقتی امام جواد (ع) در کودکی در یک جلسه علمی که مامون با بزرگترین دانشمند حقوقی و قضایی آن زمان که قاضی القضات بود تشکیل داد، در این مناظره آن فرد از نظر علمی در برابر امام تسلیم شد و علم امامت در این مناظره تجلی پیدا کرد در حالی که امام جواد (ع) از نظر سنی کودکی و یا نوجوان بودند.

امام در اعتقاد ما شیعیان در دانشگاه حق تحصیل علم کرده و این علم را خدا به او داده و به همه معارف اصول و فروع دین و به همه چیزهایی که بشر برای هدایت خود به آنها نیازمند است، احاطه دارد.

از نظر اخلاقی نیز ائمه نور واحد و بک انسان کامل، حجت و خلیفه خدا در زمین، مظهر تام اسماء و صفات الهی، مظهر جود و سخاوت خدا، مظهر عدالت الهی، تقوای الهی و همه کمالات و فضائل و آینه تمام نمای صفات جمال و کمال خدا هستند.

اگر چه همه این صفات در تمام ائمه وجود دارد اما در هر یک از ائمه به دلیل شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن زمان برخی از فضائل اخلاقی ظهور و تجلی بیشتری داشته است. مثلا در امام جواد (ع) صفت جواد یعنی سخاوتمندی، جود، کرم و بخشش تجلی بیشتری داشته است لذا ایشان به جواد الائمه ملقب شدند.

همچنین امام رضا (ع) بر این ویژگی اخلاقی فرزند خود تاکید داشتند لذا در همان کودکی گاهی اصحابی که خدمت امام رضا (ع) برای رفع مشکل خود می آمدند، به فرزند خود امام جواد (ع) ارجاع می دادند. لذا بخشش در زندگی امام جواد (ع) تجلی بیشتری داشته است.

همچنین وقتی امام رضا (ع) در خراسان و مرو و امام جواد (ع) در مدینه بودند، نامه ای به فرزند خود امام حواد (ع) نوشتند و در آن نامه فرمودند: "پسرم اطرافیان شما را از راههای خصوصی برای آنکه مردم با شما کمتر ارتباط بگیرند، می برند و می آورند، پسرم به حقی که من به شما دارم از راه عمومی و راهی که مردم رفت و آمد دارند بروید و همراه خود درهم و دینار داشته باشید تا اگر کسی به شما مراجعه کرد نیاز او را برآورده کنید".

تمام فضائل اخلاقی در ائمه بوده و ما این جامعیت اخلاقی را هم در سخنان امام جواد (ع) و سایر ائمه، هم در سیره عملی و رقتاری که در تاریخ برای ما ثبت و ضبط شده است و هم در تربیت شاگردانی که گویای این فضائل اخلاقی و جامعیت اخلاقی امام جواد (ع) هستند، مشاهده می کنیم. اما صفت سخاوتمندی، جود، کرم در امام جواد (ع) تجلی و ظهور دیگری داشته است و با نگاهی به جلوه های اخلاقی و سیره عملی امام جواد (ع) زهد، تقوا، پارسایی و سخاوتمندی را می بینیم.

زمانی امام جواد (ع) در بغداد تحت نظر بودند و مامون ام الفضل را به همسری امام جواد (ع) درآورده بود و امام را در کاخ  خود نگه داشته بود، فردی امام را در کاخ مامون می بیند و در ذهن خود می گوید: "امام حواد و قصر مامون و تجملات" در حالی که در ذهن خود این را مرور کرد، امام فرمودند:" به خدا سوگند این زندگی مطلوب من نیست و جای من اینجا نیست شرایط سختی بر من می گذرد و به زودی خود را از این زندان رها می کنم و آزاد می شوم.

امام حسن مجتبی (ع) به کریم اهل بیت (ع) مشهور بودند و امام جواد (ع) نیز به جود و سخا معنی این دو چه تفاوتی با هم دارد؟

کریم اهل بیت (ع) و جواد از نظر معنا بسیار به یکدیگر نزدیک هستند،کریم نیز به معنای بخشندگی است و همان بار محتوایی را دارد شاید به لحاظ لغوی تفاوت های بین این دو وجود داشته باشد. لقب جواد الائمه یک لقب شناخته شده و در احادیث و روایات به عنوان یکی از القاب امام جواد (ع) مانند تقی که نشانه تقوی حضرت است ذکر شده است.

چرا به امام جواد (ع) جواد الائمه و باب الحوائج می گویند؟

چون بخشندگی در زندگی امام ظهور و بروز بیشتری داشته است و امام رضا (ع) نیز با نامه ای که نوشتند و حاجت مندان را به امام جواد (ع) ارجاع می دادند، نشان دهنده صحت این مطلب است. همچنین امام رضا (ع) قبل از اینکه به شهادت برسند، مردم را برای حل مشکلات اقتصادی و حاجات خود به امام جواد (ع) ارجاع می دادند تا مردم بدانند امامت سن و سال در آن مطرح نیست و یک کودک نیز می تواند به اذن خدا مقام داشته باشد از این رو امام جواد (ع) را جواد الائمه می گویند.

باب الحوائجی در جمیع ائمه بوده است اما در زندگی برخی از ائمه مانند امام جواد(ع) تجلی بیشتری داشته است و شاید اینکه حرم مطهر امام جواد (ع) و امام کاظم (ع) کنار هم هستند و امام کاظم (ع) نیز باب الحوائج بودند امام جواد (ع) نیز به این خصوصیت شهره شده اند.

یکی از دربهای حرم کاظمین را باب المراد نامگذاری کردند و این نامگذاری مربوط به امسال و صد سال پیش نیست بلکه از قدیم الایام این درب به عنوان باب المراد شناخته می شده به این علت که مردم وقتی به زیات این امام می رفتند حاجت خود را می گرفتند. این نامگذاری ها نشان می دهد که باب الحوائج بودن شعار نیست و در زندگی امام جواد (ع) سخاوتمندی و برآوردن حاجت ظهور و بروز بشتری داشته است.

چرا توصیه شده در مسایل مادی به امام جواد (ع) متوسل شوید؟

در این خصوص اینکه روایتی وجود داشته باشد من ندیدم اما خداوند متعال که کمال مطلق، جود مطلق و رحمت مطلق است به موسی فرمود:" حاجت خود را از من بخواه حتی اگر برای گوسفندانت باشد".  ائمه از کوچتکرین حاجت تا حوائج معنوی واسطه فیض الهی و باب الله هستند و دری هستند که مردم از آن در به خدا توجه می کنند.

به نظر می رسد دلیل این توصیه بیشتر به این دلیل است که امام رضا (ع) در زمان حیات خود مردم را برای گرفتن حاجت خود به امام جواد (ع) ارجاع می دادند. مثلا فردی که چشم درد داشت به امام رضا (ع) مراجعه کرد و ایشان او را به فرزند خود امام جواد (ع) ارجاع دادن و حضرت دستی بر چشمان او زدند و چشم او خوب شد.

در خصوص نماز امام جواد (ع) توضیح بفرمایید؟

برای هر یک از ائمه نمازی وارد شده که اگر انسان با اعتقاد و باور انجام دهد اثر آن را می بیند. این نمار که در مفاتیح آمده دو رکعت است، در هر دو رکعت بعد از سوره حمد، 70 مرتبه قل هوالله احد بخواند و بعد از نماز دعایی که در مفاتیح آمده را بخواند .

امام رضا(ع) بعد از تولد امام جواد(ع) فرمودند: «مولود و نوزادی پر برکت تر از امام جواد(ع) برای شیعه نیست در این خصوص توضیح بفرمایید من ظور امام رضا (ع) از اسن حدیث چیست؟

این حدیث معروفی است، علامه مجلس سه معنا برای این حدیث بیان کردند، در یک معنا گفته اند شاید منظور امام این باشد ولادت امام جواد (ع) یکی از شبه های جدی که درباره امامت توسط واقفیه پیش آمده بود برطرف کرده بود. واقفیه ای به دلیل انگیره ها سیاسی و اقتصادی امامت امام رضا (ع) را قبول نداشتند و این افراد به امامت موسی بن جعفر متوقف شده بودند، اینها می گفتند، امام رضا(ع) اگر امام است باید فرزند پسری داشته باشد که بعد از ایشان امامت استمرار داشته باشد.

این موجب شده بود در بین شیعیان شبهه ای ایجاد شود و با نگرانی از امام رضا می خواستند که فرزندی بیاورند، حضرت به شیعیان آرامش می دادند لذا وقتی امام جواد (ع) به دنبا آمدند آن یهانه از دست واقفیه گرفته شد و شیعیان هم به آرامش رسیدند و ولادت امام جواد(ع) جریان تشیع را از آن بست و شبهه جدی رها کرد و این ولادت برای شیعه برکت آفرین بود.

معنای دیگری که ذکر کردند این بود که در زمان امام جواد (ع) برکاتی برای شیعه بروز و ظهور کرد و در زمان آن حضرت به طور نسبی یک رفاهیت و آسایش بیشتری برای شیعه به وجود آمد. اما در عین حال مهمترین دلیل این سخن بیشتر همان دلیل اول است که ولادت امام جواد (ع) شبهه واقفیه را پاسخ داد و تشیع و حرکت شیعه را از یک شبهه و از یک انحراف رها کرد و نجات داد.