خبرگزاری شبستان: ماه «ذى الحجّه»، آخرین ماه «سال هجرى قمرى» است و ماهى است بسیار پربرکت. بزرگان دین هنگامى که این ماه وارد مى شد، اهمّیّت ویژه اى به عبادت در آن مى دادند. مخصوصاً در دهه اوّل این ماه .در بعضى از روایات آمده است، شب هاى دهگانه اى که قرآن در سوره «والفجر و لیال عشر» به آن سوگند یاد کرده است، شب هاى دهه اوّل این ماه شریف است،و این سوگند به خاطر عظمت آن است.
خداوند در سوره حج (آیه 28) ضمن بیان فریضه بزرگ «حج» سخن از «أیّام مَعْلُومات» گفته است که مؤمنان باید در آن به یاد خدا باشند. یکى از تفسیرهاى معروفِ «أیّام مَعْلُومات» که در روایات نیز آمده است، ده روز اوّل ماه ذى الحجّه است. بنابراین، هم شب هاى آن عزیز است و هم روزهاى آن.
در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم که عبادت و کار نیک در هیچ ایّامى به اندازه این ایّام (ده روز اوّل ماه ذى الحجّه) فضیلت ندارد.
افزون بر اینها، هم صدا شدن با زوّار خانه خدا در این ماه، و یاد و خاطره مراسم باشکوه حج و معنویّت و برکات آن، حال و هواى دیگرى به انسان مى دهد; مخصوصاً براى کسانى که در سلک زوّار سعادتمند خانه خدا قرار گرفته اند، یا با یاد و خاطره آنها همراهند.
وجود دو «عید» مهمّ اسلامى عید قربان (عید اضحى) و عید غدیر (عید ولایت) و روز «عرفه» و خاطره دعاى عجیب و بسیار گرانبهاى امام حسین(علیه السلام) در عرفات، شکوه و عظمت خاصّى به این ماه بخشیده، و سزاوار است همه مؤمنان (مخصوصاً جوانان پاکدل) از فضاى آکنده از معنویّت این ماه غافل نشوند و در خودسازى و تهذیب نفس بکوشند که به پیشرفت هاى مهمّى نائل مى شوند.
* روز اول ماه
روز اول ذی الحجه روز ترویه است. (اولین روزی که حضرت ابراهیم در خواب دید که فرزندش را قربانی می کند و آنروز را تماما در اندیشه (ترویه ) بود که آیا این رویای صادقه بوده یا خیر؟)
روزه اش مستحب است و غسل هم از دیگر اعمالش است. از دیگر اعمال این روز است:
در روایتی از امام موسی بن جعفر (ع) نقل شده است که هر کس روز اول ماه ذی الحجه را روزه بگیرد، خداوند برای وی پاداش عظیمی را می نویسد.
مرحوم شیخ طوسی نیز بیان کرده است: مستحب است در این روز، نماز حضرت فاطمه(س) را بخواند و این نماز چهار رکعت است (هر دو رکعت به یک سلام) و همانند نماز حضرت امیرالمومنین (ع) است؛ در هر رکعت، یک مرتبه سوره حمد و پنجاه مرتبه سوره قل هو الله را بخواند و بعد از سلام تسبیح حضرت فاطمه (س) را بگوید.، آنگاه این دعا را بخواند: ˈسبحان ذی العز الشامخ المنیف، سبحان ذی الجلال الباذخ العظیم، سبحان ذی الملک الفاخر القدیم، سبحان من یری اثر النمله فی الصفا، سبحان من یری وقع الطیر فی الهواء، سبحان من هو هکذا و لا هکذا غیره.ˈ
منزه است خدای صاحب عزت بلند و والا منزه است صاحب شوکت مرتفع و بزرگ، منزه است صاحب فرمانروایی گرانمایه و دیرینه منزه است آن کس که بیند جای پای مور را بر
روی سنگ خارا، منزه است آن کس که بیند رد عبور پرنده را در هوا منزه است آن کس که فقط او چنین است و جز او چنین نیست.
همچنین نقل شده است که نیم ساعت قبل از ظهر، دو رکعت نماز بگذارد و در هر رکعت، یک مرتبه سوره حمد و ده مرتبه سوره قل هو الله و ده مرتبه آیه الکرسی و ده مرتبه سوره انا انزلناه را بخواند.
در هر روز از دهه بخواند پنج دعایى را که حضرت جبرئیل براى حضرت عیسى علیه السلام از جانب حق تعالى هدیه آورده که در ایام این دهه بخواند و آن پنج دعا این است:
أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ
گواهى مىدهم که نیست معبود حقى جز خداى که یگانه است و شریک ندارد مر او راست پادشاهى و ستایش او را سزد
بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
و خوبى و نیکى به دست قدرت اوست و او بر هر چیزى تواناست
أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لاَ وَلَداً
گواهى مى دهم که خدایى جز ذات یگانه پروردگار نیست که شریک ندارد یکتا و بى نیاز است همسر و فرزند نگیرد
أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ
گواهى مىدهم که معبود حقى جز پروردگار یگانه نیست که شریک ندارد
أَحَداً صَمَداً لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ
یکتا و بى نیاز است فرزند ندارد و فرزند نبوده و نباشد برایش همتا احدى
أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ
گواهم که نیست معبود حقى جز خداى یگانه که شریک ندارد از اوست ملک و پادشاهى و ستایش و حمد مرا او راست
یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لاَ یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
زنده کند و بمیراند و او زنده است نمیرد به دست اوست خیر و او بر هر چیز تواناست
حَسْبِیَ اللَّهُ وَ کَفَى سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ دَعَا لَیْسَ وَرَاءَ اللَّهِ مُنْتَهَى
بس است مر خدا را و کافى است شنود خدا از هر که دعا کند نیست وراء خدا نهایتى
أَشْهَدُ لِلَّهِ بِمَا دَعَا وَ أَنَّهُ بَرِیءٌ مِمَّنْ تَبَرَّأَ وَ أَنَّ لِلَّهِ الْآخِرَةَ وَ الْأُولَى
گواهى دهم براى خدا بدان چه دعوت کرده و به اینکه بیزار است از هر که تبرى جوید و اینکه از خداست آخرت و دنیا.
پس حضرت عیسى علیه السلام ثواب بسیارى نقل کرده براى خواندن هر یک از این پنج دعا را صد مرتبه و دور نیست چنانکه علامه مجلسى رحمة الله علیه فرموده اگر کسى هر روز هر یک از این دعاها را ده مرتبه بخواند عمل به روایت کرده باشد و اگر هر روز هر یک را صد مرتبه بخواند بهتر خواهد بود.
برخی اعمال مشترک دهه اول ذی الحجه
امام صادق (ع) می فرماید: پدرم حضرت امام باقر (ع) به من فرمود: پسرم! در دهه نخست از ماه ذی الحجه، هر شب میان نماز مغرب و عشا این دو رکعت نماز را ترک مکن:
خواندن دو رکعت نماز ما بین مغرب و عشا در تمام شبهاى این دهه در هر رکعت بعد از حمد بخواند یک مرتبه توحید و آیه
وَ وَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاَثِینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً
وَ قَالَ مُوسَى لِأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَ لاَ تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ
و وعده گذاشتیم با موسى سى شب و تمدیدش کردیمده شب دیگر پس تمام شد میقات پروردگارش چهل شب، و موسى به برادرش هارون گفت جانشین من باش در قومم و مصلح باش و به راه مفسده جویان مرو.
اگر چنین کنی، در ثواب حاجیان، و اعمال حج آنها شریک می شوی.
همچنین در روایتی از امام موسی کاظم (ع) نقل شده است که هر کس 9 روز اول ذی الحجه را روزه بدارد، خداوند ثواب روزه تمام عمر را برای او می نویسد.
وقایع ذی الحجه
ماه ذی الحجه بسیار پر حادثه و پر خاطره است. روزهای ماندگاری از شیرین ترین روزهای تاریخ اهل بیت (ع) در کنار وقایعی جانسوز در این ماه جمع شده است.
عید غدیر، ولادت امام هادی (ع)، عید قربان، خلافت ظاهری امیرالمومنین (ع)، روز مباهله، روز خاتم بخشی امیرالمومنین (ع)، نزول سوره هل اتی ایام سرور شیعیان در این ماه است.
شهادت امام باقر (ع)، بردن امام کاظم (ع) به زندان بصره، شهادت حضرت مسلم و هانی در کوفه، شهادت عبدالله محض و جمعی از آل حسن (ع)، شهادت میثم تمار، وفات علی به جعفر (ع) روزهای حزن آل محمد در این ماه به شمار می آید.
مرگ پدر ابوبکر، مرگ هند مادر معاویه، قتل عمر، قتل عثمان، انقراض دولت هزار ماهه بنی امیه، مرگ منصور دوانیقی روزهایی است که براثت از دشمنان اهل بیت (ع) را دلها تجدید می کند.
روز عرفه، شق المقر، ازدواج امیرالمومنین و حضرت زهرا، جنگ سویق، نامه پیامبر به پادشاهان بزرگ، بیعت عقبه، بخشیدن فدک به حضرت زهرا، عزل ابوبکر از تبلیغ سوره برائت، روز سد ابواب به مسجد پیامبر، افشای سر ولایت توسط عایشه، توطئه ترور امام حسین (ع)، دعوت عمومی حضرت مسلم در کوفه، حرکت امام حسین از مکه به عراق، روز نوشتن دعای صباح، اولین نماز جمعه امیرالمومنین، آغاز نامه ها برای جنگ صفین، واقعه حره، خروج ابراهیم بین مالک اشتر برای جنگ با ابن زیاد، هر یک فرازهای مهم و به یاد ماندنی از تاریخ اسلام است.
اول ذی الحجه
1. عزل ابوبکر از تبلیغ سوره برائت
در اين روز در سال نهم هجرت، ابوبكر از تبليغ سوره برائت عزل شد و سپس پيامبر (ص) امیرالمومنین (ع) را روانه فرمود كه آيات برائت را از ابوبكر بگيرد و خود بر اهل مكه قرائت فرمايد.
آغاز ماجرا اين بود كه در سال 9 ه پيامبر (ص) ابوبكر را به مكه فرستاد تا آيات اوایل سوره برائت را بر كفار بخواند. پس از رفتن او جبرئيل نازل شد: يا رسول الله، اداى اين امر بايد به دست شما يا به دست مردى كه از شماست انجام شود. به روايت ديگر: بايد على (ع) از جانب تو تبليغ كند.
پيامبر (ص) امیرالمومنین (ع) را كه به منزله جانش بود، معين كردند و به او فرمودند: شتاب كن و آيات را از ابوبكر بگير و در موسم حج بر مردمان قرائت كن.
فرستادن امیرالمومنین (ع) و بازگشت ابوبکر
آن حضرت ناقه غضباء را به امیرالمومنین داد و آن حضرت همراه جابر بن عبدالله حرکت فرمود و در روز دوم به ابی بکر رسید و آیات برائت را از وی گرفت و اختیار آمدن یا برگشتن را به خود او واگذار کرد.
ابوبکر به مدینه بازگشت و به پیامبر عرض کرد: مرا برای کاری لایق دانستی که دیگران مشتاق آن بودند ولی مقداری که رفتم مرا معزول فرمودی؟ حضرت فرمود: من تو را معزول نساختم بلکه خدا تو را معزول ساخت.
تبلیغ سوره برائت توسط امیرالمومنین
أميرالمؤمنين (ع) آیات را در سه روز در ايام تشريق منى كه مجمع كفار و مشركين بود و از بغض و عداوت على (ع) آكنده بودند، هر صبح و شام همراه با فرمايشات پيامبر (ص) بر مردم قرائت می نمود و سپس به مدينه مراجعت فرمود.
از هنگامی كه على (ع) به مكه رفته بود، از فراق او آثار حزن بر صورت مبارك پيامبر ظاهر گشته بود. صحابه با خود می گفتند: شايد خبر فوت آن حضرت از آسمان رسيده، يا از ما دلتنگ شده باشد.
ابوذر نزد پيامبر (ص) داراى مقام و منزلتى بود و لذا او را نزد آن حضرت فرستادند. ابوذر كلمات اصحاب را عرضه داشت و آن حضرت فرمود: حزن و اندوه من براى مفارقت على است.
بازگشت امیرالمومنین (ع) از تبلیغ برائت
ابوذر برای اطلاع از حال علی (ع) از مدینه به استقبال آن حضرت حرکت کرد و در اثنای راه به امیرالمومنین رسید و با آن حضرت دیدن کرد و عرض کرد: پدر و مادرم فدای شما باد، آهسته تشریف بیاورید تا من پیشتر بروم و بشارت آمدن شما را به پیامبر بدهم.
ابوذر به سرعت خود را به پیامبر (ص) رسانید و آمدن علی (ع) را به پیامبر بشارت داد. آن حضرت با اصحاب به استقبال علی (ع) آمدند و چون به آن جناب رسیدند، پیاده شده آن حضرت را در آغوش گرفته و صورت مبارک خود را بر شانه علی (ع) گذاشتند و از شوق دیدار گریستند و امیرالمومنین نیز گریستند. پس پیامبر (ص) به علی (ع) فرمود: پدر و مادرم به قربانت، در مکه چه کردی؟ امیرالمومنین (ع) از آنچه انجام شده بود به آن حضرت خبر داد.
2 . آغاز نامه ها برای جنگ صفین
چون دو روز از ورود امیرالمومنین (ع) به صفین گذشت، در اول ذی حجه حضرت برای معاویه نامه نوشتند و او را موعظه فرمودند ولی آخرالامر قرار بر آن شد که روز اول صفر بعد از ماه حرام جنگ شروع شود و روز اول صفر جنگ شروع شد. به نقلی ورود آن حضرت در 22 محرم بوده است.
نظر شما