به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن ایام دهه ولایت و امامت و عید سعید غدیر با حجت الاسلام والمسلمین «امیر علی حسنلو»، استاد حوزه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه درباره این واقعه تاریخ ساز گفتگویی داشته ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:
حدیث غدیر در منابع اسلامی از صدر اسلام تا عصر حاضر چه پیوستگی هایی دارد؟
بررسی گزارش های تاریخی واقعه غدیر خود یکی از مهمترین و برجسته ترین رویدادها در تاریخنگاری اسلامی است؛ پیوستگی این رویداد و تواتر آن نیز شگفت انگیز است ؛ پس از نزول آیه اکمال مهر تایید واتمام بر رسالت و دین اسلام زده شد (مائده /5) واین واقعه تاریخی بزرگ در منابع اسلامی از جمله منابع اهل سنت در طول تاریخ به تناوب و مرتب گزارش شده است که به چند مورد اشاره می شود :
قرون نخستین؛ تقدم و دیرینگی بسیاری از کتاب های تاریخی و منابع حدیثی اهل سنت که این واقعه را گزارش کرده و به حدیث «من كنت مولاه فعلى مولاه» اشاره کرده اند بر کسی پوشیده نیست؛ این گزارش های تاریخی از منابع نیمه نخست قرن سوم بر جای مانده است؛ از جمله: کتاب «المصنف» از ابن ابی شببه کوفی (م 235) و کتاب «مسند احمد» از احمد بن محمد بن حنبل(م 241) و « انساب الاشراف» و «المعارف» ابن قتیبه و... در این کتاب ها چندین حدیث درباره موضوع غدیر خم و ولایت علی(علیه السلام) واعلام عمومی آن توسط پیامبراکرم(صلی الله علیه وآله) در غدیر خم گزارش شده است .
خلیفه بن خیاط در نیمه اول قرن سوم ، طی ذکر نامه ای که از سوی مهدی خلیفه عباسی که به عبدالسلام نوشته به این حدیث استناد کرده وآن را صادق شمرده است وابوالفرج اصفهانی در الاغانی جریانی نقل می کند که از یزید بن عیسی که به عمربن عبدالعزیز خلیفه اموی مراجعه نمود واو این حدیث را ضمن اظهار احترام به علی (علیه السلام) برای او نقل کرده است. ابن عبد ربه نیز در باب ذکر فضایل علی (علیه السلام) ودر باب احتجاج مامون بر فقها درباره برتری علی (علیه السلام) بر دیگران به حدیث ولایت استناد می کند نیز به این حدیث پرداخته است ؛ شمار زیادی از مورخان ومحدثان قرن سوم در کتاب های خود به این موضوع پرداخته اند(رک : الغدیر؛ العبقات الانوار؛احقاق الحق)
همچنین ابن ابی شیبه براء بن عازب می گوید: با رسول خدا (ص) بودیم در غدير خم فرود آمديم. پس ندا داده شد كه براى نماز جماعت آماده شويم. زير درختى را براى رسول خدا (ص) جارو زده شد و رسول خدا نماز ظهر را خواند. سپس دست على(ع) را گرفت فرمود: مگر نمىدانيد كه من به مؤمنان از خودشان سزاوارترم؟ گفتند: بلی مىدانيم. آنگاه دست على(ع) را گرفت و فرمود: هركس كه من مولاى اويم على(ع) هم مولاى اوست. خدايا هر كه او را دوست دارد، دوست بدار و با هر كه با وى دشمنى مىكند، دشمنى فرما. پس از اين ماجرا عمر، به ديدار على (ع) آمد و گفت: مبارك باد بر تو اى پسر ابو طالب كه براى هميشه مولاى هر مرد و زن مؤمنى شدی.
چه مصادیق دیگری در این باره وجود دارد؟
در خبر احمد بن حنبل به مکه تصریح شده است: با پیامبر(صلی الله علیه وآله) در راه مکه بودیم وقتی به غدیر خم رسید توقف نمود مردم جمع شدند بازماندگان رسیدند مردم را ندا داد و سه بار فرمود: ای مردم ولی شما چه کسی است ؟ مردم جواب داند خداو رسولش ؛ سپس دست علی (ع) را گرفت و بلند نمود و فرمود: هر کس که خداوند و رسولش مولای او هستند این علی مولای اوست ....
همچنین، بلاذری در کتابش تحت عنوان «حدیث ولایت» واقعه اعلام امامت علی علیه السلام در غدیرخم توسط رسول خدا «صلی الله علیه و آله وسلم» را طی چند حدیث با اسنادش آورده است. ابو هریره می گوید: درغدیر خم به رسول خدا(ص) را دیدم در حال ایستاده سخنرانی می کرد وعلی هم کنارش بود. رسول خدا(ص) دست علی را گرفت و فرمود: هرکه من مولای اویم ،علی هم مولای اوست.
این حدیث بطور متوالی و پیوسته به جهت اهمیت و جایگاه امامت در میان آثار علمای امت نقل و مورد تحلیل قرار گرفته است؛ اولین نتیجه ای که می توان از این فراوانی نقل و گزارش و توجه گرفت اثبات اصل این رویداد است.
مهمترین پیامی که غدیر در بر دارد چیست؟
پیام غدیر از آغاز تاریخ اسلام با وحی و قرآن شروع شده است که مدام از اهل بیت (ع) و مودت آنها سخن گفته است آیه مودت ذی قربی، آیه تطهیر، آیه مباهله و آیات ولایت و سوره هل اتی و ... پیامبر (ص) هم همیشه بر این موضوع در هر فرصت و مناسبت تاکید کرده اند؛ تاریخ اسلام و تاریخنگاری اسلامی نیز از منابع اهل سنت تا منابع شیعه به این موضوع به حد کافی پرداخته اند؛ امروز روز عمل است برای مسلمانان حجت تمام شده تا مسلمانان و امت اسلام بر پیرامون این پیام غدیر فراهم و گرد آیند آنگاه است که ظهور نزدیک خواهد شد؛ درک درست پیام غدیر یکی از برگ های زرین تاریخ اسلام و مژده ظهور حضرت صاحب عصر عجل الله خواهد بود .
در حدیث غدیر پیامبر (ص) چه حقایقی بیان شده است؟
1- محوریت اهل بیت (ع)؛ پیامبر اکرم (ص) بارها مکرر به محوریت اهل بیت (ع) تاکید می کرد و حدیث ثقلین در همه منابع اسلامی همچون حدیث غدیر منعکس شده است وغدیر احیاگر ومتمم و ضمانت حفظ حدیث ثقلین بود؛
2- وحدت امت اسلام؛ «... به خدا سوگند هرگز فكر نمي‌كردم و به خاطرم خطور نمي‌كرد كه عرب بعد از پيامبر، امر امامت و رهبري را از اهل بيت او بگردانند و خلافت را از من دور سازند! تنها چيزي كه مرا ناراحت كرد، اجتماع مردم در اطراف فلاني بود كه با او بيعت كنند. (وقتي كه چنين وضعي پيش آمد) دست نگه داشتم تا میان امت جدائی نشود.
آنچه در واقعه غدیر بسیار مهم است و باید امت اسلام توجه کنند وحدت امت اسلام است؛ وحدتی که فراموش شد اما تنها کسی که آن را جدی گرفت و مراعات کرد امیر مومنان (ع) بود که هرگز به سوی تفرقه نرفت با وجود اینکه زمینه تفرقه با توطئه ای ایجاد شد اما آن حضرت (ع) از ذروه اسلام حراست
و به آن تاکید کرد تا جامعه از انحراف با معرفت شناخت برگردد. ایشان می فرمایند: با چشم خود ديدم گروهي از اسلام بازگشته و مي‌خواهند دين محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ را نابود كنند. (در اين جا بود) كه ترسيدم اگر اسلام و اهلش را ياری نكنم بايد شاهد نابودی و شكاف در اسلام باشم كه مصيبت آن برای من از محروم شدن از خلافت و حكومت بر شما بزرگتر بود، چرا كه اين بهره دوران چند روزه دنيا است كه زائل و تمام می شود، همان طور كه سراب تمام می شود و يا ابرها از هم می پاشند، پس در اين پيش آمدها به پا خاستم تا باطل از ميان رفت و نابود شد و دين پابرجا و محكم گرديد.»
حضرت امیر(ع) در سخن دیگر فرمود : « ... به خدا سوگند اگر ترس از ايجاد شكاف و اختلاف در ميان مسلمانان نبود و بيم آن نمي‌رفت كه بار ديگر كفر و بت‌پرستي به سرزمين اسلام بازگردد و اسلام محو و نابود شود، با آنان به گونه ديگري رفتار مي‌كرديم.»
شایسته است امروز امت اسلام پیرامون پیام غدیر گرد آمده و به آیه مودت فی القربی جامه عمل پوشیده و با اعتصام به حبل الهی به سیطره کفار بر ممالک اسلامی خاتمه داده و برادرکشی و جنگ در یمن و افغانسان وعراق وسوریه و .....پایان داده گردا گرد شمع وجود اهل بیت (ع) همدل شوند و از بدبختی ها نجات یابند. در عصر کنونی نجات امت اسلام از بلاهای مختلف از جمله سلطه استعمارگران و رسیدن به امنیت و آزادی وعزت و شرف یک راه دارد وآن درس عبرت گرفتن از وقایع تلخ تاریخ است که در سایه دوری کردند از پیام غدیر خم و درک درست از آیه مودت ومحبت اهل بیت علیهم اسلام رخ داده است.
نظر شما