خانواده نقش مهمی در ایجاد یک جامعه سالم دارد

خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ در تقویم ما روز خانواده و تکریم بازنشستگان وجود دارد؛ علت انتخاب این روز شأن نزول آیه «هل اتی» در سوره الانسان که راجع به خانواده و استحکام پایه‌های آن است، بیان شده است. سوره هل اتی در روز 25 ذیحجه در شان اهل بیت پیامبر (ص) نازل  شد که پس از سه روز روزه و انفاق افطار خود، از طرف خداوند اطعام شدند. خبرگزاری شبستان به مناسبت روز خانواده با حجت الاسلام «مهدی واعظ موسوی» مشاور خانواده و کارشناس دینی گفتگویی داشته است که در ادامه قدیم خوانندگان می شود:

در تقویم ما امروز را به نام روز خانواده نام گذاری کرده اند که نشان از اهمیت جایگاه خانواده در اجتماع دارد. به نظر شما خانواده به چه مقدار در ارکان سیاسی اجتماعی و فرهنگی جامعه اثر گذار است؟

خانواده سلول بنیادین پیکر اجتماع و جامعه است، پیکری که از سلول های فراوانی تشکیل شده است و هرکدام از این سلول ها در جای خود در سلامت، نظم و ... موثر هستند. تک تک سلول ها همان خانواده ها هستند که اگر به درستی بین آنها عدالت برقرار شود، به سلامت اجتماع کمک می کنند.

لذا روانشناسان و جامعه شناسان در مورد انسان می گویند انسان سالم ، خانواده سالم را می سازد و خانواده سالم، جامعه سالم را می سازد به عبارتی اینها به صورت سلسله مراتب به یکدیگر متصل هستند و با دقت بیشتر می بینیم انسان سالم نیز در قالب خانواده سالم به وجود می آید یعنی اگر خانواده، سالم نباشد ما نمی توانیم انسان سالم پرورش دهیم از اینرو این ها با یکدیگر هم پوشانی دارند و در نهایت انسان سالم سنگ بنای خانواده سالم را می گذارد و خانواده سالم خروجی آن انسان سالم می شود.

خانواده مطلوب از منظر دین اسلام به چه خانواده ای می گویند و دارای چه ویژگی هایی می باشد؟

یکی از مهم ترین وظایف خانواده ها این است که اعضای خانواده با یکدیگر هم سویی داشته باشند، اگر در خانواده منیت و خودخواهی وجود داشته باشد آن خانواده موفق نخواهد بود . به فرموده شهید مطهری اگر در یک خانواده بین زن و شوهر منیت وجود نداشته باشد و به عبارتی «من»،  «ما» شود، آن خانواده موفق خواهد بود اما اگر در خانواده منیت، فرد نگاری و خود خواهی در آن دیده شود قطعا خانواده خوبی نخواهد شد.

همچنین در ادامه سخن شهید مطهری آمده است: ازدواج موجب توسعه «خودی» است یعنی انسان قبل از ازدواج توسعه نیافته است اما وقتی ازدواج می کند توسعه پیدا می کند یعنی من او تبدیل به ما می شود. تعالیم اسلامی «من» را به سمت «ما» می برد و «ما» را به سمت خشنودی خدا می برد.

انسان های سعادتمند پایه این خوشبختی و سعادتمندی را از خانواده دارند، یعنی از خانواده می توان به معراج رفت، آسمانی شد، وسعت وجودی پیدا کرد و عاشق همه ی ذرات عالم شد. داشتن یک نگاه عرفانی در انسان به دلیل رشد و بلوغ در خانواده سالم است و اگر کسی خانواده خوبی نداشته باشد به عرفان و معرفت دست پیدا نخواهد کرد، خانواده اساس و سکوی پرواز است. 

به تعبیر مرحوم امام خمینی (ره) از دامن زن مرد به معراج می رود یعنی زن در جایگاه خود و مرد در جایگاه خود به عنوان خانواده نقش کانونی دارند و موجب رشد خانواده می شوند.

چه عواملی موجب امنیت و ثبات در خانواده می شود؟

اگر مصالح فرد در ضمن مصالح خانواده قرار گیرد، یک خانواده منسجم و یگانه ای را شاهد خواهیم بود و اگر هر کسی در فرد گرایی خود غرق شود، ما یک خانواده هنرمند و منسجمی نخواهیم داشت. در واقع مانیتورها یا همان موبایل ها انسان ها را به سمت فرد گرایی برده است و خانواده دیگر آن انسجام لازم را ندارد و اعضای خانواده کمتر با یکدیگر رودرو صحبت می کنند و پدر و مادر صحبت های عاشقانه نمی کنند.

همه اینها به تمدن جدیدی است به دست هر کدام از اعضای خانواده یک موبایل داده است و به جای این که از این ابزار استفاده درست کنیم اما این ابزار ها همه چیز ما و انیس و مونس ما شده اند و جایگزین انیس و مونس های حقیقی شده است.

امروز می بینیم عشق در خانواده بسیار کم رنگ شده است و موبایل معشوق و محبوب همه شده است به گونه ای که زن و شوهر ها وقتی در منزل کنار یکدیگر هستند به جای صحبت کردن با یکدیگر هر کدام سرگرم گوشی خود هستند. این تمدن جدید برای ما ره آورد های خوبی نداشته است به نیازهای اصیل ما توجه نکرده است و قبل از اینکه به نیازهای اصیل ما پاسخ دهد به نیازهای کاذب ما پرداخته است و امکاناتی را برای ما فراهم کرده است که اگر فراهم نمی کرد ما راحت تر و بهتر از الان زندگی می کردیم.

سرمایه داران هیچ گاه در صدد حفظ  آداب، رسوم، سنت و خانواده نیستند آنها به سود خود فکر می کنند  و متاسفانه دنیای سرمایه داری دنیای ثروت و قدرت است و خانواده ها را به هر سویی که خود می خواهند می برند و متاسفانه خانواده ها مقاومت نمی کنند و خود را به این سیلاب گل آلود سپرده اند.

از این رو خانواده ای در غرب و به طبع آن در شرق برای ما باقی نمانده است و شرق از غرب الگو گرفته است ما لزوما با برگشت به فرهنگ های اصیل، خانواده سنتی و زنده کردن داشته های مقابل سیلاب گل آلود غرب زدگی و تمدن ناقص جدید مقاومت خواهیم کرد و امیداوریم بشریت از خواب غفلت بیدار شود و به میراث های فرهنگی خود برگردد.

وجود موبایل ها که تهدید جدی برای خانواده ها محسوب می شود، نیازمند چه اقداماتی است که خانواده ایرانی از این تهدید در امان بمانند؟

خانواده ها باید به سمت قرآن و عترت برگردند، با رجوع به این دو سنت های فراموش شده را می توانیم دوباره احیا کنیم اما اگر به سمت قرآن و عترت بازنگردیم و خود را به سیلاب گل آلود تاریخ بسپاریم، ما را نیز با خود غرق می کند. کلمه مستضعف در واقع یک نوع مقاومت تک نمایی و پا فشاری بر اصول است و این کلمه با ضعیف فرق می کند.

 اگر ما طبق فرهنگ قران در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، سیاسی و اعتقادی به استضعاف کشیده شدیم باید در برابر این ها مقاومت کنیم و نباید خودمان را ببازیم و مغلوب غربی ها واقع شویم ما با شهامت تمام به سنت خود و آموزه های قرآن و عترت برگردیم تا شاید خانواده ای که دچار مشکل و نیمه جان شده را دوباره احیا کنیم اما اگر این کار را نکنیم به سرنوشت غرب مبتلا می شویم.

در غرب مفهوم خانواده تغییر کرده و معنای دیگری می دهد، متاسفانه ممکن است ما هم روزی مانند آنها شویم. لذا ما مسلمان ها و شرقی ها باید مقاومت کنیم و بر داشته ها و سنت های خود مانند محتوای سوره «هل اتی» و درس هایی که از مباهله میگیریم پا فشاری کنیم.

آیاتی که در قرآن به خانواده پرداخته شده را بفرمایید و مهمترین مبحث آن در این آیات چه بوده است؟

اگر آیات خانواده قران را دسته بندی، جمع بندی، ترجمه، تفسیر و مبانی آن را استخراج کنیم، یک جلد کتاب معتبری حاصل می شود و به نظر من باید افراد متخصص برای نوشتن چنین کتابی پای کار بیایند و آیات خانواده قرآن را استخراج کنند، همان گونه که در گذشته علمای بزرگی آیات الاحکام را از قرآن استخراج می کردند.

ما نیز باید همانند علمای گذشته یک جلد کتاب معتبر که همه جهانیان بتوانند از آن استفاده کنند، رویکرد های قرآن در خانواده، موضوع خانواده و آموزه های آن را استخراج کنیم و آیات آن را تبیین و تفسیر کنیم لذا باید فضلای جوان، خوش فکر و خوش ذوق حوزه های علمیه این کار را بر عهده بگیرند.

همچنین قرآن به موضوع خانواده بیشتر از منظر حقیقی نگاه کرده است تا حقوقی، آیات حقوقی خانواده هم در قرآن مد نظر است اما نگاه قران به خانواده ، به عنوان یک پیوند حقیقی حقوقی است نه حقوقی حقیقی و آنچه در خانواده برتریت دارد و غالب است، پیوند حقیقی خانواده است. مثلا در سوره رم آیه 21 ، قرآن فرصت های حقوقی خانواده را نمی بیند و یا آیاتی از این قبیل . این نگاه حقیقی حقوقی قرآن به خانواده را باید مد نظر داشت چون اگر به این توجه نکنیم افرادی که می خواهند تشکیل خانواده دهند نگاه آنها به خانواده حقوقی خواهد شد.

در حال حاضر وقتی افراد می خواهند ازدواج کنند، ابتدا از مهریه و نفقه صحبت می شود و این نشان می دهد وجه اصلی خانواده گم شده است در حالی که رابطه حقیقی که زن و شوهر با هم پیدا می کنند و زن و مردی کنار هم قرار می گیرند بر مبنای عشق و کششی است که خداوند بین زن و مرد قرار داده است و این بوی حقوقی نمی دهد و فقط یک پیوند مستحکم عاشقانه ای است و اگر عاشقانه نشود رحیمانه است که متاسفانه این در ازدواج ها فراموش می شود و از همان ابتدای ازدواج نگاه ها همه حقوقی شده است و حقیقی نیست و این نشان می دهد ما از این نگاه اصیل قرآن در موضوع خانواده فاصله گرفتیم.

امروز خانواده های ما در بحث فرزندآوری یا به سمت تک فرزندی رفته اند و یا ترجیح می دهند فرزندی نداشته باشند، این طرز تفکر چه آسیب هایی را می تواند به خانواده ها وارد کند؟

تک فرزندی و یا دو فرزندی یکی از بزرگترین ضربه ها به پیکره خانواده و جامعه است لذا آثار محدود کردن نسل بر خانواده و تربیت اثر گذار است . وقتی پدر و مادر یک فرزند و یا دو فرزند داشته باشند به فرزند خود بسیار می پردازد به گونه ای که آن فرزند فرد مستقلی بار نخواهد آمد، وابسته بار می آید،قدرت اندیشیدن، تصمیم گیری، تفکر نقادانه و مهارت حل مسئله را از دست می دهد و ندارد چون پدر و مادر به جای فرزندان فکر می کنند، تصمیم می گیرند و برنامه ریزی می کنند. جالب است که می گویند الان دوره  فرزند سالاری است در حالی که این گونه نیست همه تصمیمات را پدر و مادر برای فرزند خود می گیرند و به فرزند اجازه تصمیم گیری نمی دهند.

در دوره ما فرزند سالاری بود که پدر و مادر فرزندان زیادی داشتند و بچه ها خود متناسب با استعدادهای وجودی خود رشد طبیعی می کردند، الان فرزندان ما رشد مصنوعی می کنند و رشدی می کنند که ما برای آنها رقم زدیم . لذا بچه های ما مصنوعی به نظر می رسند تا اینکه خلاق و خودساخته باشند و تفکر نقادانه داشته باشند و اینها خانواده را با تهدید مواجه کرده است.

خانواده به خاطر محدود کردن نسل با یک تهدید جدی مواجه است و ضربه های مهلکی خواهد خورد لذا باید هر چه زودتر به سمت فرزند آوری برویم و سنت های کهنه شده را دوباره زنده کنیم و با فرزند آوری خانواده را احیا کنیم.

در گذشته خانواده ابعاد گسترده بیشتری داشت و پدر بزرگ ها و مادربزرگ ها نیز جزو خانواده بودند و معتقد بودند که حضور پدر وبزرگ و مادر بزرگ در خانواده ومجب برکت است اما امرزو این موضوع در جامعه ما کمرنگ شده است ، چرا و چه باید کرد؟

در گذشته خانواده گسترده به خانواده هسته ای تبدیل می شد و سه نسل را با هم زیر یک سقف داشت اما الان خانواده ه تحمل پدر بزرگ و مادربزرگ را ندارند و آنها را در خانه سالمندان می گذارند غافل از اینکه فرزند خود، از آنها الگو می گیرد و همان کار را با پدر و مادر خود خواهد کرد.

پدر و مادر گذشته و هویت ما هستند لذا وقتی من از گذشته خود فاصله می گیرم و در خانه سالمندان محبوس می کنم در واقع خود را از گذشته خود جدا کرده ام و تیشه خود را می زنم. انسانی که از هویت و گذشته خود جدا شود یک انسان ابتر، نافرجام،  بی هویت و بی شناسنامه است و غرب متاسفانه در تمدن نوین خود همین را لحاظ کرده که هویت را از انسان ها بگیرد و به همه یک هویت یکسانی که خود می خواهد بدهد و آن را به همه ملت ها و فرهنگ ها توسعه دهد. از این رو ما باید به سمت سنت های خود برگردیم.