به گزارش خبرگزاری شبستان از زاهدان، استان سیستان و بلوچستان واسطه ارادت قلبی و علاقه شدید مردم این خطه اعم از بلوچ و سیستانی به نبی مکرم اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع)، بقعه ها و اماکن متبرکه بی شماری را در خود جای داده است که یا به واسطه مدفون بودن سادات جلیل القدری مانند سید باقر (ره) در زابل و یا اشخاص مهم و محترمی مانند سید غلامرسول در چابهار از اهمیت و احترام بالایی برخوردار شده است. به سراغ محمد علی ابراهیمی پژوهشگر مردم شناسی رفتیم تا در زمینه آیین های سوگواری در بلوچستان بیشتر مطلع شویم.
*نحوه عزاداری مردم بلوچستان در محرم چگونه است؟
محمدعلی ابراهیمی در این زمینه می گوید: مردم اهل سنت استان در احترام به ماه محرم و ایام شهادت امام حسین(ع) همانند شیعیان از برگزاری مراسم ازدواج و جشن‌های شادی خودداری می‌کنند، در شهرهای جنوبی سیستان و بلوچستان علاوه بر شیعیان، بسیاری از برادران و خواهران اهل تسنن نیز با حفظ حرمت ماه محرم و ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان حسین بن علی (ع) در آیین های ویژه شرکت می کنند مردم اهل سنت این استان در احترام به ماه محرم و ایام شهادت حضرت حسین (ع) همانند شیعیان از برگزاری مراسم ازدواج و جشن های شادی خودداری می کنند.
در شهرستان ایرانشهر وشهر بزمان شیعیان بلوچ رسومات خاص خود را دارند با آغاز اولین روز از ماه محرم امامان جمعه، پیش نمازان مساجد و ملایان با سخنرانی در مساجد و محافل مذهبی، مردم را از اهمیت این ماه آگاه می سازند و با روایت احادیث مختلف سعی دارند مظلومیت امام حسین (ع) و نقش وی در اسلام و همچنین عظمت این ماه پر برکت را به نمازگزاران منتقل کنند. اکثر مردمان بلوچستان و برادران و خواهران اهل تسنن روزهای تاسوعا و عاشورا روزه می گیرند؛ آنها بر این باورند که گرفتن روزه در این ایام اجر و ثواب بسیاری دارد
البته کمک به فقرا در همه ايام سال توصيه شده و رواج دارد اما در روز عاشورا با عنايت به فضيلتهاي الهي آن، مردم به فقرا بيشتر کمک مي کنند. پخت غذاهاي محلي از قبيل حلوا، خورشت و برنج و همچنين پخش شير و خرما ميان خانواده هاي کم درآمد از ديگر آيينهاي روزهاي تاسوعا و عاشورا در نقاط مختلف بلوچستان است. مردم بلوچ براي تمامي ماههاي قمري رسوم و آيين خاصي دارند. مردم بلوچ در اين ماه ساعات بيشتري را به عبادت اختصاص مي دهند و اعتقاد دارند در اين ماه درهاي توبه باز است.
*مهمترین رسم مردم بلوچستان در محرم چیست؟
ابراهیمی ادامه داد: یکی از این رسوم قابل توجه که از گذشته های بسیار دور در دلگان که مردم آن از دوستداران مکتب اهل بیت عصمت و طهارت (ع) هستند، رواج داشته «خرج امام» است، از گذشته های بسیار دور مردم این منطقه در شب های دهه اول محرم با دورهم نشینی به عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) می پرداختند؛ به این صورت که بانی مجلس که عموما از افراد ریش سفید و یا معتمد روستا است مردم را قبل از نماز مغرب و عشا جهت عزاداری حضرت امام حسین (ع)به منزل خود دعوت می‌کرد وعلاوه بر خرج دادن وپخش نذورات مراسم روضه خوانی ونوحه خوانی با حضور اهل سنت وتشیع برگزار میگردیده است.
*آیین مقتل خوانی در بلوچستان چگونه برگزار می شود؟
ابراهمی بیان کرد: یکی از آیین های خاص مناطق شیعه نشین در بلوچستان که طی سالهای اخیر رواج یافته اجرای آیینی موسوم به 'مقتل خوانی' بعد از نماز ظهر عاشوراست عزاداری در روزهای ابتدایی ماه داخل حسینیه ها و مساجد محل انجام می شود اما از روزهای چهارم به بعد حسینیه ها و تکایا برای اعلام تسلیت به سایر هیئت ها در صفوف منظم به خیابان ها آمده و به سایر مساجد رفته و در مراسمات عزاداری آنها شرکت می کنند.
شیعیان ومسلمانان افغانی وپاکستانی نیز در دهه اول محرم طبق سنت های خود نوحه خوانی و برپایی آیین های ویژه به سوگواری پرداخته و در شب تاسوعا نیز با بستن حجله حضرت قاسم(ع) به عزاداری خاص حضرت قاسم (ع) می پردازند. مردم اهل تسنن با آغاز ماه محرم خود را در سوگ سرور و سالار شهیدان سهیم دانسته و با اجرای برنامه های وعظ و سخنرانی در محافل مذهبی به استقبال از این ماه می روند. در مساجد اهل تسنن و خانه ها، مردم تا پاسی از شب خود را از فیض و برکت این ماه با تلاوت قرآن و ذکر تسبیح سهیم می کنند و زنان نیز در خانه ها به طور گروهی دور هم جمع می شوند و با تلاوت قرآن، ذکر و تسبیح از برکات این ماه بهره مند می شوند، در بلوچستان ایران، در ایام ماه محرم، اکثر کسانی که از وضعیت اقتصادی بهتری برخوردار هستند با دادن خیرات و صدقه به فقرا و یتیمان و با ذبح بز و گوسفند و پخش آن در میان خانواده های کم درآمد و بی بضاعت از ثواب این ماه بهره می جویند.
دعوت به تأمل و وحدت، یکی از حرکات جالب در میان مردم بلوچستان و اهل تسنن است که در این ایام تأمل خود را با برادران شیعه مذهب، بیشتر می کنند و مولویها و ملایان مساجد مردم را دعوت به تامل وحدت می کنند و با دیدن یکدیگر، این ایام را به هم تسلیت می گویند.
*آیین های محرم در گذشته و امروز چه تغییراتی کرده است؟
ابراهیمی تصریح کرد: مقایسه آیین های محرم در گذشته وحال آيينهاي محرم به گواه تاريخ از گذشته هاي دور تاکنون ميان مسلمانان به ويژه شيعيان با شکوه و جلوه خاصي برگزار شده است. گرچه اصل و اساس برپايي آيينهاي محرم، عزاداري براي سرور و سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين(ع)، اهل بيت و ياران با وفايش و زنده نگه داشتن ارزشهاي والاي قيام عاشور ا است اما با توجه به تغيير شرايط جامعه در طول قرنها و سالها تغييرات و تفاوتهايي در نحوه انجام مراسم ويژه ماه محرم در برخي نقاط ايجاد شده است. برخي آيينهاي سنتي ماه محرم در سايه اين تغيير و تحولات دگرگون شده، برخي از گردونه مراسم ماه محرم به کلي خارج و منسوخ و برخي نوآوريها نيز به ويژه طي سالهاي اخير در مراسمات ماه محرم به وجود آمده است.
با اين حال بهره گيري از سنتهاي محلي و بومي ويژه محرم در سيستان و بلوچستان هنوز در بيشتر نقاط اين استان پا برجا است و مردم نيز عزاداري به سبک و سياق پدرانشان را مطالبه مي کنند، تاريخ به خوبي گواه ارادت ويژه مردمان خطه سيستان و بلوچستان به اهل بيت (ع) را مي دهد که در هر شرايطي براي حفظ آرمانها و توسعه تفکر اهل بيت عصمت و طهارت(ع) تلاش کرده اند.
* تاثیر صیانت و نگهداری از روشهای اصیل و سنتی عزاداری چقدر است؟
این پژوهشگر مردم شناسی خاطرنشان کرد: ما مسلمانان باید در پاسداشت قیام آن حضرت(ع) بکوشیم و جنبه های فراموش شده وحدت بخشی آن را احیاء کنیم تا دنباله رو حقیقی ابا عبدالله(ع) باشیم، باید این نکته را نیز به دیگران بشناسانیم که نهضت حسینی، علت بقای اصل دین و فرهنگ اسلامی و جان مایه اتحاد و انسجام اسلامی است پس همگان باید ضمن بازشناسی و تأمل در فلسفه و ابعاد گوناگون این نهضت، در صیانت و حفاظت از این فرهنگ فراگیر در مقابل امواج جهالت ها، بدعت ها، آسیب ها، تحریف ها و انحرافات پدید آمده و رفتارهای موهن و غیرمعقول و خلاف موازین شرعی در زمینه مراسم عزاداری و برنامه های سوگواری و نیز صیانت و نگهداری از روشهای اصیل و سنتی عزاداری ضمن بررسی راهکارهای تقویت و توسعه آن متناسب با روح حماسی عاشورا و ذوق، سلیقه و گرایش های نسل امروز هوشیار، دقیق و کوشا باشیم تا از خدشه دار شدن شوون حماسه عظیم عاشورا جلوگیری شود.
نظر شما