خبرگزاری شبستان: اراک- مساجد پایگاه های فرهنگی، مذهبی و اعتقادی هستند که از صدر اسلام تا کنون محلی برای شور و مشورت و برگزاری برنامه های مختلف بوده اند و امروز این پایگاه های فرهنگی و مذهبی به کانونی برای حضور و فعالیت های گسترده در عرصه های مختلف تبدیل شده اند.
در مساجد علاوه بر امامان جماعت و هیئت امنا شاهد فعالیت های پایگاه های بسیج و کانون های فرهنگی هنری مساجد هستیم که این دو در کنار هم به آموزش و جذب جوانان به مساجد می پردازند.
در این راستا حضور فعالان فرهنگی و صاحبنظران دینی به منظور ارایه نقشه راه و هدایت هر چه بهتر مساجد و فعالیت های این پایگاه دینی می تواند بسیار موثر باشد که به همین منظور گفتگویی با کارشناس و فعال استان « مرتضی انقانی» داریم.
هویت حقیقی مسجد چیست؟ و چه نقشی در تحول اجتماعی می تواند داشته باشد؟
بهترین تعریف برای هویت حقیقی مسجد همان دوگانه های به هم پیوسته ای است که رهبر معظم انقلاب در پیام نوزدهمین اجلاس سراسری نماز بیان فرمودند. مسجد در اسلام الگوی مینیاتور یا کوچک شده ای از جامعه اسلامی است. در زبان عربی عراقی به درستی به مسجد «جامعه» می گویند.
هیچ مکتبی و مذهبی نمی تواند اینقدر مشخص و روشن یک الگوی کارآمد کوچک را داشته باشد. دین اسلام با همه ظرافت ها و جامعیت ها که در تمام شئون زندگی بشر دارد توانسته با ابتکارِ ایجادِ مکانی به نام مسجد نمونه عینی و کوچک و در دسترس جامعه ای را که در نظر دارد به بشر معرفی کند. هویت مسجد اگر اینگونه معین شود نقش، کارکرد و شئون آن به درستی تبیین می شود.
دین اسلام برای مدیریت جامعه و رشد و تعالی بشر در زندگی دنیا و آخرت بر نظام امام و ماموم یا امام و امت قائم شده است. حال اگر با این نگاه به مسجد بنگریم می بینیم در مسجد همه چیز به همین منوال بنا شده است. یک امام دارد و سایرین مامومند.
امام با روش فقاهت از منبع وحی تمام آنچه باید را استخراج می کند و به مردم منتقل می کند تا راه سعادت را پی گیرند. در جامعه اسلامی هم تدبیر و اداره جامعه به همین صورت است.
نقش مسجد در تحول اجتماعی چیست؟
این کارشناس فرهنگی گفت: مادامی که تحول صورت می گیرد هر چیزی که نتواند خود را متناسب با آن تحول اداره کند محکوم به فناست.
مسجد مستقیم با جامعه و اجتماع پیوند دارد به گونه ای که نور با خورشید. اصولاً اجتماع مستغرق در مسجد است، آنچنان که نور در خورشید. هر گونه تحول احسن زادگاه و خاستگاه اولیه آن مسجد است.
مسجد با دارابودن یک امام که به روش فقاهت از منابع وحیانی استخراج و استنباط مطلب می کند و روزانه در وعده های نماز جماعت به ماموین موعظه و توصیه می کند عامل تحول فرد و اجتماع می شود.
راهبردهای کلان و احکام کلی و اولیه استفاده و همراهی تکنولوژی ها و ابزارهای نو و کشف طبیعیات جدید در عالم تا این لحظه و بعد از آن همگی در منابع اسلامی (قرآن و روایات پیامبر و ائمه علیهم السلام) آمده است. امامِ عالمِ پرهیزگارِ خردمند با تکیه به این مبانی، تناسبات جامعه و کشف این تحولات، جامعه را به سمت پیشرفت و تعالی بشر هدایت می کند.
جایگاه مسجد در اندیشه و نظر امامین انقلاب چیست؟
ما انقلاب کردیم برای اداره مسجد. همه چیز باید از مسجد ادره شود. این جمله امام خمینی بنیانگذار انقلاب اسلامی است. جایگاه مسجد به صراحت در نظر ایشان بیان شده است. امام خامنه ای هم همین نگاه و همین روش را در نظر دارد، آنچنان در دو گانه های معرفی کننده مسجد فرمودند. هردو بزرگوار مسجد را به مثاب جامعه تلقی می کنند، به نظر و تعبیر بنده اداره مسجد یعنی اداره جامعه.
مسجد در شرایط کنونی(مدرنیته) چگونه می تواند مبدا تحولات اجتماعی گردد؟
هر گونه تحولی خاستگاه مبنایی و بنیادین دارد و الا تحول نیست، در نظام اسلامی اگر دو روز شبیه به هم داشته باشیم ضرر کرده ایم. این مسئله نشان از اهمیت تحول و در جا نزدن است، پس نگاه اسلام تحول گرایی است، به همین خاطر است که در دعای تحویل سال صحبت از انقلاب قلوب و تحول احوال در هر لحظه است.
مسجد با داشتن مبانی وحیانی برای هر نوع تحول مدرن و غیره دستور دارد، اگر از نگاه مسجد وارد مقوله علم و کشف قواعد طبیعیات که امروزه با نام تکنولوژی و ... نام می برند شویم سراسر تدبیر و برنامه ریزی است.
الگوی کارکردی مسجد طراز انقلاب در شرایط کنونی چگونه می باشد ؟
مسجدی که به تمام شئون و ساحات انسان توجه کند مسجد طراز انقلاب است، مسجدی که معاد و معاش(دنیا و آخرت و یا سبک زندگی ) مردم محله را در نظر داشته باشد این مسجد در مسیر طراز انقلاب حرکت می کند. به نوعی دیگر مسجدی که هم در فکر و علم و زندگی و معنویت مردم امامت و فعالیت کند، مسجد ی در مسیر طراز انقلاب است. این مسجد در این ساحت ها باید کارکرد خود را نمایان کند. قطعاً فکر و علم وزندگی و معنویت مردم در زمان و متناسب با مقضیات بومی و با تکیه به مبانی وحیانی انسان متاله در هر محل تنظیم شده و متناسب با نیاز زمانه تدبیر می شوند.
چگونه مسجد می تواند طیف های مختلف مردمی اعم از مذهبی و غیر مذهبی را به سمت خود بکشاند!
ظرفیت پاک نهاد و عظیمی در وجود همه انسان ها هست بنام فطرت. هر طیفی از انسان ها فطرتاً خدا جو و اله خواه هستند. مسجد با دقت در فطرت انسان و شناخت آن می تواند برنامه ها و فعالیت ها یی را تعریف کند که بر ذهن و دل مردم اثر گذار بوده و باعث جذب ایشان شود. لذا اگر زمینه هدایت به سمت بیت عتیق (مسجد یا بیت الله) فراهم شود همه ی فطرت های بیدار جذب آن خواهند شد. متولیان مسجد اگر این بستر هدایت را به انحاء مختلف برای حضور مردم فراهم کنند شاهد رونق و آبادانی مساجد از هر لحاظ خصوصاً حضور جمعیت خواهیم بود.
دانش مدیریت مسجد چگونه به دست می آید؟
مسجد. اولاً و بالذت رهبری می شود و در مرحله بعد هم اداره می شود. اداره مسجد و یا دانش اداره مسجد با حضور در مسجد و زندگی با آحاد مردم و نمازگزاران ممکن می شود.
ارتباط مسجد با پایگاه های اجتماعی نظیر خود، ارتباط مسجد با پایگاه بسیج، ارتباط مسجد با هیئات مذهبی، ارتباط مسجد با خیریه ها و ....
هیچ کدام از پایگاههای اجتماعی که اشاره کردیم نظیر مسجد نیستند از این بابت که مسجد قائم به امام است و ماموم و موضوع امامت در مسجد وجه ممیزه آن است با سایر پایگاهها و نهاد های همسو. از طرفی از لحاظ مکان هم، مسجد بیت خداوند است و حضور و ورود در آن از صبغه تشرف دارد، و از اماکن مقدسه است. با این مقدمه ارتباط مسجد با این پایگاهها را عرض می کنم. این پایگاهها اگر در نظام امام ماموی مسجد تعریف شوند و درست سر جای خود قرار بگیرند و نسبتشان را با مسجد مشخص و معین کنند قطع و به یقین از بهترین و بزرگترین ظرفیت های عملیاتی کردن امامت در محله ها و در کل در جامعه و در نهایت در تمدن اسلامی هستند. امامت مسجد مانند یک هلدینگ از تخصص و ظرفیت هر کدام از این نهادها باید استفاده کند و محصول دهد.
اگر مسجد نقشه جامعی برای استفاده از ظرفیت ها داشته باشد و امام جماعت و مجموعه دست اندر کارانِ مسجد، بحث امامت جامعه ازطریق مسجد را تبیین و تعیین کرده باشند این مجموعه بهترین خروجی لازم برای تمدن اسلامی را به ارمغان می آورند.
جایگاه مسجد در تمدن اسلامی چیست؟
نقطه ثقل یا مکان اصلی جامعه پردازی و تمدن سازی در نظام اسلامی مسجد است، آنگونه گه پیامبر مکرم اسلام در ابتدای شروع فعالیت خود مسجد قبا را انتخاب کرد.
الگوی امام و مامومی و یا امام و امتی در نظام و در تمدن اسلامی هم محور طولی و هم محور دورانی تمدن اسلامی است. مسجد محل تمرین جامعه امام مامومی است.
نماز جماعت بزرگترین و برترین تمرین و فعالیت امام مامومی است. برخی از احکام نماز جماعت دقیقاً با همین نگاه تنظیم شدهاند.
ظرفیت زنان و خانواده را چگونه می توان در بستر مسجد برای تقویت پدیده ولایت در یک محله مورد استفاده قرار داد؟
همواره در طول تاریخ شروع حرکت های عمومی اجتماعی اثرگذار با یک حرکت عمومی زنانه همراه بوده است، نمونه آن را در انقلاب سال ۵۷ و جنگ تحمیلی دهه شصت در کشور خودمان داشتیم.
مهمترین و بهترین عناصر مروج گفتمان عمومی و منتقل کننده به آحاد جامعه زنان و مادران هستند. بنابر این ظرفیت زنان یک ظرفیت عظیم برای ترویج گفتمان ولایت می تواند باشد.
چگونه می توان ارتباط میان مساجد را در سطح شهر یا استان ایجاد کرد؟
مولفه ارتباط مستقیماً با بوم و اقتضآت محل در ارتباط است. هیچ نسخه واحدی برای این کار نمی شود تعریف کرد. اصول و محکمات طرح هر چه باشد لایتغیر می ماند لیکن روش باید تابع بوم و مقتضا باشد.
البته هر چه اصول و محکمات دقیق تر و جزیی تر ارایه و تبیین شوند روش های ارتباطی بومی به همدیگر نزدیکتر خواهند بود.
آیا همه مساجد باید برای همه ساحات زندگی مردم آن محله برنامه ریزی کند؟
بله قطعاً از مسجد در هر نقطه ای این توقع هست لیکن اهم و مهم و اولویت بخشی انجام امورات تابع ظرفیت ها و قابلیت های مخاطبان محله است. مسجد باید به سمت تعالی و طراز شدن در حرکت باشد لحظه به لحظه و الا در سراشیبی و به سمت ضرار شدن واقع می شود.
می توان هر کدام از مساجد یک شهر را در یک زمینه تقویت کرد تا برای برطرف کردن نیاز خود در زمینه های دیگر ارتباطش با مساجد دیگر تقویت شود؟
بله چنین چیزی ممکن است. شناخت درست ظرفیت های یک مسجد و محل شاید در زمینه خاصی برجسته تر باشد و در این مواقع حرکت جوهری مسجد در یک نقطه مساجد دیگر را حساس و به رنگ خود در می آورد . و دوم اینکه الگو دهی می کند اما یک نفر فاعل آگاه خردمند و پرهیزکار مدام باید ظرفیت های مختلف مساجد شهر را شناسایی کند و مانند یک شرکت هلدینگ طرح ها و حرکت های عظیم عمومی را ساماندهی کند و شاید این فاعل آگاه امام جمعه هر شهر و شهرستان باشد.
نظر شما