صلح امام حسن (ع) زمینه ساز قیام کربلا بود

خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ در زندگی امام حسن (ع) چند ویژگی اخلاقی برجسته و پررنگ وجود دارد که یکی از اینها ویژگی سخاوت، بخشندگی، احسان و نیکی کردن است و امام حسن (ع) دویا سه بار تمام اموال خود را به دو بخش تقسیم کردند و نیمی از اموال خود را در راه خدا انفاق و به نیازمندان دادند و در بعضی از راویات ذکر شده که حضرت تمام اموال خود را در راه خدا انفاق کردند که نشان دهنده روحیه سخاوتمندی و بخشندگی حضرت است. حجت الاسلام «مهدی شریعتی تبار» مدیر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش ‌های آستان قدس رضوی در گفتگو با این خبرگزاری، ویژگی های اخلاقی امام حسن مجتبی (ع) را بیان کرده است که در ادامه می خوانید:

جایگاه امام حسن مجتبی (ع) نزد پیامبر اکرم (ص) چگونه بود؟

روایات متعددی از جمله این روایت از پیامبر اکرم (ص) وجود دارد که فرمودند: "هر کس بر حسن(ع) بگرید، در آن روزی که چشمها نابینا می‌‌شود، بینا خواهد بود. هر کس بر مصائب امام حسن(ع) محزون و غمگین شود در روز قیامت که همه دلها و قلب‌‌های مردم محزون است، قلب و دلش محزون و غمگین نخواهد بود. هر کس او را در کنار مرقد مطهرش در قبرستان بقیع زیارت کند.

در روز قیامت که خیلی از گام ها بر پل صراط می لرزد، گام هایش بر صراط ثابت قدم خواهد بود". در واقع این روایت بیان کننده جایگاه ، فضائل و مناقب امام حسن (ع) است و می خواهد بگوید به قدری حضرت در نظر پیامبر در جایگاه والایی بودند که اگر فردی برای غربت ایشان گریه کند در قیامت گریان و نابینا محشور نمی شود و اگر دلی در مظلومیت امام مجتبی محزون شود، در قیامت محزون نخواهد شد.

لذا اولا این روایت نشان می دهد که امام مجتبی (ع) در نزد رسول خدا از جایگاه والایی برخوردار بودند و ثانیا پیامبر با بیان این روایات رسالتی را برای امت خود تعریف می کردند که امت اسلام به استناد این روایت و  روایت هایی از این قبیل در مسیر مکتب اهل بیت قدم بردارند و ائمه را الگوی خود قرار دهند و در صراط مستقیم ولایت حرکت کنند.

حدیث معروف پیامبر که فرمودند: حسن و حسین سرور جوانان اهل بهشت هستند و یا حسنین دو پسر من و دو امام هستند ، چه قیام و چه صلح کنند. از دیگر روایات مشهور پیامبر است که اهمیت جایگاه امام حسن (ع) را نشان می دهد ، در مقام عمل نیز پیامبر و امام علی (ع) جایگاه و فضیلت امام حسن (ع) را تبیین فرمودند. از اینرو ما با بهره گیری از این احادیت و روایات، محبت و ولایت مداری، باید  از روش ، سیره و سخن امام مجتبی (ع) پیروی کنیم و الگوی خود قرار دهیم، محبت، دلدادگی و ولایت مداری آنها را داشته باشیم و در مسیر امامت و ولایت حرکت کنیم  و در این مسیر ثابت قدم باشیم.

مهمترین خصوصیات اخلاقی و رفتاری امام حسن مجتبی (ع) چیست؟

ما معتقدیم ائمه نور واحد و یک حقیقت هستند و به لحاظ اخلاقی انسان کامل و دارای همه فضائل و خصلت های ممتاز اخلاقی هستند و تفاوتی بین آنها وجود ندارد ، همه آنها از تقوا ، عدالت ، سخاوت، بخشندگی، شجاعت و از همه کمالات به نحو کامل و شایسته برخوردار هستند . لکن به لحاظ شرایط فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی این صفات اخلاقی در زندگی ائمه به صورت متفاوت تجلی، ظهور و بروز داشته است و اختلافی بین ائمه به لحاظ مسائل اخلاقی وجود ندارد و همه ممتاز هستند.

در زندگی امام حسن (ع) چند ویژگی اخلاقی برجسته  و پررنگ وجود دارد که یکی از اینها ویژگی سخاوت، بخشندگی، احسان و نیکی کردن است و امام حسن (ع) معروف است که دویا سه بار تمام اموال خود را به دو بخش تقسیم کردند و نیمی از اموال خود را در راه خدا انفاق و به نیازمندان دادند و در بعضی از راویات ذکر شده که حضرت تمام اموال خود را در راه خدا انفاق کردند که نشان دهنده روحیه سخاوتمندی و بخشندگی حضرت است.

صفت ممتاز دیگر اخلاقی حضرت حلم، صبر ، شکیبایی و برداری است و نمونه های زیادی وجود دارد که افرادی به دلیل جهالت و نادانی با امام برخورد ناشایستی داشتند اما امام با گذشت، خوبی و محبت آنها را جذب کردند و  دوست و ارداتمند حضرت شدند که معروفترین آن داستان مرد شامی است که در مدینه هنگامی که امام را ملاقات کرد به حضرت جسارت کرد ولی امام با رفتار خود موجب شدند که او از رفتار خود شرمنده شود و محب ایشان شود.

این یک حقیقت قرانی است که می فرماید:" بندگان خالص خدا کسانی هستند که وقتی افرادی به دلیل جهالت برخورد بدی با آنها دارند ، آنها برخورد با سلم و سلامتی دارند" و در آیه ای دیگر خدا می فرماید:" بدی دیگران را با نیکی کردن دفع کن". صفت حلم، احسان، انفاق و مسئله عبودیت و بندگی خدا در اوج خود که امام به کرات به حج مشرف شدند و عمدتا پای پیاده و گاهی پای برهنه به زیارت بیت الله الحرام مشرف می شدند و  وقتی به نماز می ایستادند رنگ از رخسارشان می پرید و حالت خوفی از عظمت خدا به ایشان دست می داد. در واقع حضرت همه فضائل اخلاقی را داشتند اما در این میان این سه مورد از برجستگی و تجلی بیشتری برخوردار بود.

مهمتررین رسالت امام مجتبی (ع) در دوران امامت خود چه بود ؟

رسالت مشترک  تمام ائمه دو مسئله مهمی است؛ از جمله پاسداری و صیانت از اسلام و دین حق، رسالت و فلسفه وجودی امام حفظ دین از تحریف ، انهدام و نابودی، تفسیر غلط کردن و سوء برداشت کردن از اسلام است تا دین به عنوان حقیقت و چراغ هدایت و صراط مستقیم در جامعه بماند و در معرض تحریف قرار نگیرد و نکته دوم که متاثر از نکته اول است نجات جامعه اسلام و حفظ امت اسلام به ویژه حفظ جریان اسلام ناب یعنی تشیع از آسیب های دشمنان است ، امام چراغ هدایتی برای جامعه و کیان تشیع است تا با حفظ اسلام ، سعادت و عاقبت بخیری جامعه تامین شود.

سخنان ، رفتار، جنگ و صلح ، مبارزات سیاسی و فرهنگی در راستای این دو هدف برجسته بوده است که در واقع رسالت امام است و امام مجتبی (ع) در نظر داشتند که بعد از امام علی (ع) دین خدا ، جریان اسلام، مسلمان و تشیع حفظ شود لذا با سخن و عمل خود اسلام و جامعه اسلامی را محافظت می کنند و یک خط و مشی عملی را برای جامعه و تاریخ ارائه  می کنند .

در خصوص علت و نحوه شهادت امام حسن (ع) توضیح بفرمایید؟

در طول تاریخ مستکبرین و طاغوت های  زمان وجود امام در جامعه اسلامی برایشان قابل تحمل نبود و حکومت خود را با حضور و وجود امام در تعارض می دیدند و همواره در طول تاریخ با ائمه مبارزه داشتند ، بنی امیه و بنی عباس نیز از این امر مستثنی نبودند و نمسبت به ائمه به دلیل احترامی که در بین مردم داشتند حسادت می ورزیدند.

معاویه بعد از آنکه صلح را بر امام با سیاست شیطانی تحمیل کرد ، مکرر امام را مسموم کرد که آخرین بار توسط همسر امام «جعده »  با وعده معاویه مبنتی بر ازدواج جعده با یزید پسر او و پول ، امام مجتبی مسموم و به شهادت رسیدند. لذا علت شهادت امام مجتبی (ع) دشمنی ،خباثت و توطئه گری معاویه و مستکبرین بود و کیفیت و نحوه مسمومیت توسط دشمنان نفوذی امام و توسط همسر امام با سم صورت گرفت.  

امام حسن (ع) آماده جنگ با معاویه شدند اما نهایتا با او صلح کردند چرا؟

رسالت امام صیانت از اسلام و مسلمین است و بر اساس علمی که خدا به او داده مصلحت را تشخیص داده و عمل می کند، ما در اسلام جنگ و صلح داریم، پیامبر 13 سال در مکه اگر چه یاران ایشان شکنجه می شدند جنگ نکردند و در نهایت هجرت کردند اما در مدینه آیات جهاد نازل شد و اجازه جنگ و جهاد داده شد که می توان به جنگ بدر، احد و احزاب اشاره کرد و همچنین پیامبر در مواردی صلح کردند از جمله صلح پیامبر به نام صلح «حدیبیه» همچنین حضرت علی (ع) 25 سال خانه نشین شدند و جنگ نکردند و بعد از رسیدن به خلافت سه جنگ جمل، نهروان و صفین را مدیریت کردند.

بنابراین در اسلام هم جنگ و هم صلح بوده است و صلح امام حسن مجتبی (ع) به معنای سلیقه ای رفتار کردن حضرت نیست که بگوییم امام حسین (ع) روحیه انقلابی و امام حسن (ع) روحیه صلح طلبی و مسالمت آمیز داشتند. بلکه امام حسن (ع) در آن شرایط صلح را برای نجات اسلام تشخیص دادند.

بدون تردید امام حسن (ع) اگر در شرایط امام حسین (ع) قرار داشتند جنگ را انتخاب می کردند، امام حسن (ع) 10 سال با معاویه در مقام امامت به استناد صلحی که کرده بودند معاصر بودند و جنگ نکردند و 10 سال نیز (سال50 تا 60) امام حسین (ع) در مقام امامت با معاویه معاصر بودند ، جنگ کربلا در سال 61 زمان خلافت یزید رخ داد و در آن زمان جامعه اسلامی دچار انحراف گسترده ای شده بود و اگر امام حسین (ع) قیام نمی کرد اصل اسلام و دین در معرض نابودی قرار می گرفت.

در مسئله صلح امام حسن (ع) با معاویه، معاویه خود را حق به جانب و صلح طلب معرفی می کرد و یاران امام مجتبی نیز بی وفا و سست عنصر و خائن بودند و فریب معاویه را خورده بودند ، لذا مجموعه این عوامل یعنی خیانت یاران حضرت ، خستگی از جنگ در بین سپاهیان حضرت، تبلیغ صلح طلبانه معاویه که خود را صلح طلب معرفی می کرد موجب شد که امام حسن (ع) با شرایطی که مطرح کردند، صلح کنند تا از این طریق چهره واقعی معاویه را نشان دهند.

از جمله اینکه بعد از معاویه خلافت به امام حسن (ع) و سپس به امام حسین (ع) واگذار شود و به شیعیان هیچ گونه تعرضی نداشته باشد. اما معاویه بعد از صلح ، همه این ها را زیر پا گذاشت و عملا اعلام کرد که مفاد صلح نامه را اجرا نخواهد کرد و صلح نامه را پاره کرد. بعد از صلح شرایط سختی بر امام حسن (ع) وارد شد و افرادی که فلسفه کار امام را نمی دانستند ایشان را سرزنش می کردند و می گفتند تو مسلمانان را ذلیل کردی.

در واقع صلح امام حسن (ع)  زمینه ساز قیام کربلا بود و اگر صلح در این زمان واقع نمی شد هسته مرکزی نهضت عاشورا شکل نمی گرفت و چه بسا از بین می رفت.