خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ سیره اخلاقی امام رضا (ع) و دیگر ائمه به عنوان حجت های الهی مشتمل بر تمام فضائل و کمالات اخلاقی بوده اما در مورد امام رضا (ع) یکی از اصول حاکم بر سیره اخلاقی ایشان اصل محبت، مودت و دوست داشتن مردم بوده است که فرمود: "دوستی مردم نیمی از عقل و خرد است" و تا وقتی این این مودت و رحمت در افراد باشد در مشکلات و گرفتاری یکدیگر را یاری می رسانند. متن بالا برشی از گفتگوی خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام «مهدی شریعتی تبار» مدیر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی می باشد که در ادامه می خوانید:
مهمترین سیره اخلاقی و رفتاری امام رضا (ع) چیست؟
سیره اخلاقی امام رضا (ع) و دیگر ائمه به عنوان حجت های الهی مشتمل بر تمام فضائل و کمالات اخلاقی بوده اما در مورد امام رضا (ع) یکی از اصول حاکم بر سیره اخلاقی ایشان اصل محبت، مودت و دوست داشتن مردم بوده است که فرمود: "دوستی مردم نیمی از عقل و خرد است" و تا وقتی این این مودت و رحمت در افراد باشد در مشکلات و گرفتاری یکدیگر را یاری می رسانند. امام رضا (ع) هر گاه می خواستند غذایی میل نمایند، ابتدا ظرف غذایی برای نیازمندان می فرستادند که نشان دهنده اصل محبت، مودت و دوستی با مردم است و یک اصل دیگر مسئله تواضع و فروتنی نسبت به مومنین و انسانهای معمولی بود. فردی در حمام در حالی که امام رضا (ع) را نمی شناخت از حضرت خواست تا پشت او را کیسه بکشند و امام هم درخواست او را پذیرفتند تا این که برخی از مردم تازه وارد امام را شناختند و به آن مرد گفتند: می دانی چه کسی تو را دلاکی می کند؟! مرد گفت: نه! آنها گفتند: ایشان علی بن موسی الرضا(ع) است. در این هنگام مرد شروع به عذرخواهی کرد، با این حال امام به او آرامش می دادند و هم چنان به دلّاکی او مشغول بودند.» و یا اینکه هنگام صرف غذا همه افراد داخل خانه از جمله خدمتگذاران به همراه امام رضا (ع) بر سر یک سفره می نشستند. این نشان دهنده تواضع امام نسبت به مردم معمولی و مستضعفین بوده است.
همچنین امام رضا (ع) در برابر مستکبرین و افراد متکبری چون مامون برای اینکه بیماری تکبر آنها را درمان کنند، تواضع نداشتند بلکه با تکبر کاذب سعی در اصلاح آنها بودند و نکته دیگر این است که امام معصوم تاکید فراوانی بر احترام نسبت به اشخاص و رعایت حرمت افراد داشتند و عملا خود نیز رعایت می کردند و اگر کسی با امام همنشین می شد به او احترام می گذاشتند و پیش او پای خود را دراز نمی کردند و در کلام و سخن خود رعایت نرمش، عدل و انصاف داشتند.
فردی می گفت: "عمری با امام رضا (ع) مانوس بودم هرگز ندیدم حضرت در کلام و سخن خود به دیگری پرخاش و یا جفا کنند تا حرمت اشخاص شکسته شود و آسیب ببینند"، همه اینها ریشه در اصل مودت و دوستی امام رضا (ع) دارد؛ همچنین خرد ورزی و عقل گرایی اصل دیگری است که در سیره امام رضا (ع) دیده می شود. در واقع تمام سیره اهدافی امام منطبق بر عقل و منطق بود و این دو اصلی است که می توان گفت در سیره رفتاری امام رضا (ع) مورد توجه و تاکید قرار داشت.
چرا به امام رضا (ع) عالم آل محمد می گویند؟
لقب عالم آل محمد لقبی است که از گذشته و قبل از ولادت حضرت، بوده است، امام صادق (ع) به فرزند خود امام کاظم (ع) فرمودند: "عالم آل محمد در صلب شماست و از شما به دنیا خواهد آمد" و امام صادق (ع) این مطلب را قبل از ولادت امام رضا (ع) فرموده اند اما این لقب به دلیل علم امامت در مناظراتی که امام هشتم (ع) داشتند ظهور، بروز و تجلی خاصی پیدا کرد. ائمه همه فضائل را داشتند و در علم نیز فرقی بین ائمه نبوده اما ما می بینیم شرایط و بستر ظهور و بروز علم در مورد برخی از ائمه بهتر فراهم شده است مانند حضرت علی (ع) که در دوران خلافت خود خطبه ها، نامه ها و فرمایشاتی داشتند، اینها علم حضرت را ابراز، اظهار و اثبات کرد و امام رضا (ع) در چند صباحی که در خراسان در مقام ولایت عهدی بودند، در جلسات و مناظرات با بزرگان و روئسای ادیان مذاهب و ملل مختلف از جمله زرتشتیان، مسیحیان و یا مذاهب اسلامی، با هر ملت و دینی با کتاب و زبان آن ملت و دین مناظره می کردند.
تاثیر نقش گفتگوها و مناظرات علمی امام رضا (ع) در اقناع اندیشه ها و تبلیغ معارف اسلام به چه مقدار بوده و هست؟
اسلام و قرآن بر مناظره و گفتگو بسیار تاکید دارد و حتی در سوره توبه خدا به پیامبر (ص) می فرماید: "اگر یکی از مشرکین از شما مهلت بخواهند که با شما گفتگو کنند و حرف شما را بشنوند به آنها اجازه دهید تا این گفتگو صورت گیرد" و یا در سوره زمر فرموده:" بشارت باد به مردمی که حرفهای مختلفی را بشنوند، گفتگو کنند و بهترین آن را انتخاب کنند". این آیه نشان می دهد بهترین راه انتخاب مسیر درست، گفتگو و شنیدن صحبت های دیگران است و حرف حق را نمی توان به زور و یا با اجبار به دیگران منتقل کرد.
مناظرات امام رضا(ع) عالمانه همراه با انصاف و مدارا و ازجایگاه علمی بسیار بالایی برخوردار بوده، بر اساس منطق، رعایت انصاف و عدل و همراه با حلم، بردباری و گذشت بوده است، حضرت در مناظرات سعه صدر داشتند و اگر چه سخن ایشان حق بوده است اما انتقال سخن حق با علم و منطق، سعه صدر، رعایت اصل انصاف، عدل و مدارا تاثیر خاص خود را دارد، از این رو در مناظرات علمی امام رضا (ع) همه افراد مجاب می شدند و بسیاری از آنها از عقاید خود دست بر می داشتند و اسلام می آوردند، این نشان دهنده اهمیت نقش و اثر مناظرات حضرت است، امروزه باید شیوه تبلیغی و فرهنگی امام رضا (ع) را در جامعه و در بین امت اسلام، مجامع علمی و دانشگاه توسعه دهیم و به آن عمل کنیم و از گفتگو بر اساس منطق و با سعه صدر برای ترویج سیره رضوی استفاده کنیم چرا که همین گفتگو حق را روشن و حجت را تمام می کند.
امام رضا (ع) به امام گفتگو و رئوف شهره هستند، چگونه می توان سیره رضوی را در مشهد و به طبع آن در ایران و جهان گسترش داد؟
امام رضا (ع) فرمودند:" خدا رحمت کند کسی که امر ما را زنده کند، راه آن این است که دانش و فرهنگ ما را یاد بگیرد، عمل کند و به دیگران منتقل کند چرا که اگر مردم با زیبایی های کلام ما آشنا شوند حتما از ما تبعیت می کنند" . این مطالبه امام رضا (ع) از شیعیان، ارادتمندان، همسایه ها و زائرین خود است تا شیوه، سبک و سیره علمی و عملی امام رضا (ع) که مبتنی بر علم، حلم ، سعه صدر، تقویت آموزش علمی است را فراگیریم و این نیاز به تمرینات عملی دارد و اولویت در رعایت این مسائل ابتدا باید توسط مجاورین و زائرین صورت گیرد.
اینها کارهای فرهنگی است که باید علاوه بر بیان به آن نیز عمل شود و همه افراد باید اهل رافت، گذشت و گفتگو باشند و از تعصبات و عنادورزی هایی که موجب از بین رفتن سعه صدر می شود، پرهیز کنند و بر اساس رافت، صفا و صمیمیت رفتار کنند تا فرهنگ ارزشمند انسانی سیره رضوی توسعه پیدا کند.
ما توصیه به پیاده روی برای زیارت امام حسین (ع) داریم این موضوع نسبت به امام رضا (ع) صدق می کند و توصیه و روایت هایی داریم؟
در مورد فضیلت زیارت ائمه فضیلت های بسیاری ذکر شده است و جایگاه خاص خود را دارد و مورد تاکید و اهتمام ائمه و شخص امام رضا (ع) بوده است ، در روایات آمده اگر عملی با سختی و دشواری بیشتری همراه باشد به همان نسبت اجرا و پاداش آن بیشتراست و برخی از از فقها زیارت با پای پیاده را مشمول این دسته از روایات می دانند؛ همچنین ما در سیره ائمه داریم که پای پیاده به حج می رفتند و یا حضرت زهرا (س) هفته ای دو نوبت پای پیاده از مدینه به زیارت شهدای احد می رفتند. اینها همه بیان کننده مشروعیت، استحاب و خوب بودن زیارت با پای پیاده است و نسبت به زیارت امام رضا (ع)، علما و بزرگانی از جمله علمای اهل سنت مانند شیخ احمدجامی مسیری را پیاده به زیارت مشرف می شدند. اما از آیت الله مکارم شیرازی در مورد حرکت کاروان های پیاده به مشهد سوال کردند و ایشان فرمودند: کلیت آن خوب است اما توسعه و گسترش آن به صلاح نیست.
آیا توسل به امام رضا (ع) منوط به حاجت های معنوی می شود؟
امام رضا (ع) ملجا، مرجع، پناه و روزی همه، هم در مسائل مادی و هم در مسائل معنوی هستند اما مسائل فرهنگی و معنوی اهمیتی بیشتری دارد، اینکه یک امام تنها حاجت معنوی و امام دیگری حاجت های مادی را برآورده کنند و به عبارتی تقسیم کار برای امام وجود ندارد. اما اگر امام رضا (ع) در زمان حیات خود صاحبان حاجت را به فرزند خود امام جواد (ع) ارجاع می دادند، به دلایل مختلفی بوده است. امام رضا (ع) زمانی که در خراسان بودند، نامه ای به فرزند خود امام جواد (ع) نوشتند: پسرم به من خبر دادند که محافظین، شما را از باب کوچک و مسیر خصوصی رفت وآمد می دهند تا نیازمندان نتوانند به شما مراجعه کنند، حق من بر شما این است که از باب کبیر و راه عمومی رفت و آمد کنید و همیشه درهم و دیناری همراه خود داشته باشید که اگر نیازمندان به شما مراجعه کردند به آنها کمک کنید.
از اینرو امام مرجع، ملجا و پناهگاه پناهجویان به خود هستند و لطف و عنایتی در مسائل مادی و معنوی دارند و البته مسائل معنوی اولویت دارد.
نظر شما