خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ وقتی به عکس‌های رشت قدیم مراجعه می‌کنیم، باورمان نمی‌شود مجموعه بناهای فاخری که امروز در مرکز شهر رشت وجود دارد، پایه‌هایش بر گورستان عمومی شهر بنا نهاده شده است. امروز پیاده راه مرکز رشت که به نام «پیاده راه فرهنگی» نامگذاری شده، محل پیاده‌روی آدم‌هایی است که اطلاع زیادی از گورستان عمومی مرکز شهر و چگونگی تخریب این گورستان ندارند.
شاید ندانند در اوایل قرن، یکی از گورستان‌های مهم شهر تخریب شد تا بناهایی با معماری فاخر و به سبک نئوکلاسیک اروپایی بر سنگ قبر اجدادشان سر برآورد. بناهایی همچون؛ هتل ایران، عمارت بلدیه، ساختمان پست، مریضخانه بلدیه و کتابخانه ملی امروز جزو بناهای میراثی این شهر هستند و درست در مکانی ساخته شده‌اند که روزگاری آرامگاه و بقعه «استاد ابوجعفر الثومی» قرار داشت. مردی که مردم رشت و غرب گیلان را به اسلام دعوت کرد و مردم گیلان برایش احترام زیادی قایل بودند و خلاصه وار او را « استابجعفر» می گفتند. وقتی هم که فوت کرد، در میانه گورستان مرکز رشت دفن شد. همانجا آرامگاهی برایش ساختند و مردم برای زیارت مزارش به گورستان وسط شهر می آمدند.
اگرچه امروز از آن زیارتگاه خبری نیست، اما سنگ مزار استاد ابوجعفر الثومی در حیاط عمارت بلدیه رشت موجود است. اگر نخستین عکس‌های رشت بعد از احداث عمارت بلدیه را بنگریم، وسط شهر به‌جای گورستان، مکانی برای پیاده روی و آمد و شد مردم شده بود که عمدتا برای داد و ستد به بازار رشت می آمدند. بعدها این پیاده راه برچیده شد و میدانی بیضی شکل با آبنما و فضای سبزی در آن ساخته شد. در ابتدا آبنمایی دایره‌ای شکل و بعدها آبنمایی بیضی شکل ساختند که عکس‌های به‌جامانده از میدان مرکز رشت و آبنمای آن جزوی از مجموعه بناهای مرکز رشت شده بود و مردم با آن خاطره نوستالژیک دارند.
بعد از احداث پیاده راه فرهنگی، میدان بیضی شکل و آبنمای آن را خراب کردند و به جای خودرو هایی که دور فضای سبز و آبنمای بیضی شکل دور می‌زدند تا به خیابان‌های منتهی به مرکز شهر برسند، حالا آدم‌ها دور آبنمایی می‌نشینند که بعد از احداث پیاده راه، مجددا به شکل دایره ساخته شده است. شاید کمتر کسی بداند میدان و آبنمای بیضی شکلی که تا همین چند سال پیش درختان نخل تنومندی دورش بود، دهه ۴۰ و به دستور دکتر محمد قاسم صوفی خلیلی، ساخته شده است.
«محمد قاسم صوفی خلیلی» دهه ۴۰ سه دور شهردار رشت بود. یک محقق و رشت پژوه در این باره می‌گوید: دکتر محمد قاسم صوفی خلیلی فرزند عطاء الله، در سال ۱۳۰۳ خورشیدی در شهسوار یا همان تنکابن فعلی متولد شد. وی تحصیلات طب داشت و سه دور شهردار رشت بود. طبق بررسی مکاتبات اداری شهرداری، قاسم صوفی، شهردار انتصابی رشت از تاریخ ۲۳/۸/۱۳۴۴ تا ۵/۸/۱۳۴۷ بود. یعنی دور نخست از سوی انجمن شهر انتخاب نشد. در این دور، جمعها ۲سال و ۱۱ ماه و ۱۲ روز و به عبارتی هزار و ۷۹روز شهردار رشت بود.
روبرت واهانیان تبریز، با اشاره به انتخاب مجدد قاسم صوفی به عنوان شهردار رشت، از سوی انجمن بلدیه می افزاید: قاسم صوفی ۲ دور نیز از سوی انجمن شهر به عنوان شهردار رشت انتخاب شد. در نخستین دور اول انتخابی، از تاریخ ۵/۸/۱۳۴۷ تا ۵/۸/۱۳۴۹ از سوی انجمن بلدیه، منتخب مدیریت شهر رشت شد. در این دور، جمعا دو سال یعنی ۷۳۰ روز شهردار رشت بود. انجمن بلدیه رشت همچنین برای بار دوم قاسم صوفی را به عنوان شهردار انتخاب کرد. در دور دوم انتخابی، از تاریخ ۱۰/۸/۱۳۴۹ تا ۳۰/۳/۱۳۵۰ شهردار رشت بود. یعنی در مجموع پنج سال و هفت ماه و هفت روز مدیریت شهرداری رشت را بر عهده داشت.
واهانیان که سالها به عنوان مهندس معمار در شهرداری رشت خدمت می کرد، درباره خدمات قاسم صوفی می گوید: میدان شهرداری رشت ابتدا به شکل دایره بود و در دهه ۴۰ به شکل بیضی درآمد و در واقع میدانی به دور خیابان های اصلی مرکز شهر بود. ایجاد میدان بیضی شکل و همینطور احداث فضای سبز و آبنمای میدان در سال‌های ۱۳۴۴ و ۱۳۴۵ و در زمان دکتر قاسم صوفی خلیلی اتفاق افتاد.
اما دکتر محمد قاسم صوفی قبل از مدیریت شهرداری و پس از آنکه دیگر توسط انجمن بلدیه به عنوان شهردار انتخاب نشد، چه بود؟ وهانیان در این باره می گوید: قاسم صوفی خلیلی، قبل از مدیریت شهرداری رشت، کفیل بهداری استان گیلان بود و پس از فعالیت هایش به عنوان شهردار رشت، به عنوان نماینده مردم در مجلس شورای ملی خدمت می کرد. وی ۹۰سال عمر کرد و تا یک دهه پیش هم در قید حیات بود.
نظر شما